Ласпейрестің құн индексі - өнімнің көлемі және құрылысы өзгермеуі кезінде өнімге бағаның өзгеруін көрсетеді.
Таќырып № 6. Құбылыстардың арасындағы өзара байланысты статистикалық өлшеу
6.1 Байланысты статистикалық өлшеудің мәні құбылыстардың арасындағы объективті бар байланысты зерттеуде және байланыс моделін құруда
Таќырып № 12. ¤ндіріс тиімділі статистикасы.
12.1 Ќоѓамдыќ µндіріс тиімділігі мєні.
12.2 Пайда- кєсіпорын шаруашылыѓы нєтижесініњ негізгі кµрсеткіші.
12.3 Пайдалылыќ -µткен кезењдегі ењбекті пайдалану тиімділігініњ кµрсеткіші ретінде.
12.4 Негізгі ±ѓымдар.
Ќоѓамдыќ µндіріс тиімділігін статистикалыќ зерттеу мєні ќоѓамдыќ µндіріс тиімділігініњ жалпы жєне жеке кµрсеткіштерін зерттеу, тиімділіктіњ экономикалыќ талдауын ж‰ргізу жєне жеке факторлардыњ оныњ дењгейіне, динамикасына єсерін айќындау.
Экономикалыќ тиімділік - б±л экономикалыќ эффект кµрсеткішініњ жетістік немесе ресурс шыѓындарына бµлінгенде аныќталатын ќатысты шама.
Тиімділікті жоѓарылатудыњ негізгі маќсаты – ќосымша шыѓынсыз ќосымша тиімділікті алу. Б±ѓан ресурстар мен аѓымдыќ шыѓындарды ‰немдеу есебінен жетеді.
¤ндірістік жєне шаруашылыќ іс-єрекет нєтижесі кµрсеткіштеріне:
жалпы шыѓарылым (валовый выпуск);
жалпы ішкі µнім;
жалпы ќосымша ќ±н;
жалпы ±лттыќ табыс;
пайда.
¤ндіріс ресурстары кµрсеткіштеріне жатады:
тірі ењбек;
ењбек ќ±ралдары;
ењбек заттары;
Аѓымдыќ шыѓындарѓа жатады:
Негізгі µндірістік табыстардыњ ауыстырылѓан ќ±ны (амортизацияныњ жылдыќ сомасы);
Материалдыќ айналым ќорыныњ µндірісте пайдаланылѓан ќ±ны (амортизацияны есептемегенде шикізат, материалдар, отын жєне т.б. материалдыќ шыѓындар)
Материалдыќ µндірістіњ ж±мысшыларыныњ жалаќы ќоры.
Ќоѓамдыќ µндіріс тиімділігініњ ќорытындылаушы кµрсеткішін ќ±ру єдістемесі екі подходќа негізделеді:
ресурстыќ подход – µндіріс нєтижесініњ ресурстар сомасына ќатынасы:
ЖІ¤
Ѓ рес=–––––––––––––;
ОФ+ОбФ+Т
М±нда: ЖІ¤-жалпы ішкі µнім;
ОФ- ењбек ќ±ралдары;
ОбФ- ењбек заттары;
Т- µндіріске ќатысу адамдар саны;
шыѓындыќ подход – аѓымдыќ шыѓындардыњ тиімділігі µндіріс нєтижесініњ аѓымдыќ шыѓындар сомасына ќатынасымен аныќталады:
ЖІ¤
Ѓ рес=–––––––––––––;
А+АТ+ЖЌ
М±нда: А - амортизация;
АТ- аралыќ т±тыну;
ЕАЌ- ењбек аќы ќоры.
1.2 ¤ндірістіњ экономикалыќ тиімділігі екі т‰рлі болады:
µндірістік – жалпы шыѓарылым, жалпы ќосымша ќ±н – б±л шама абсолюттік, тиімді;
шаруашылыќ – пайда, шыѓын- шама абсолюттік, тиімді, тиімсіз.
¤німді сатудан т‰сетін пайда мынаѓан тењ: µнімді сатудан т‰сетін аќша минус µнімніњ толыќ µзіндік ќ±ны. Паданыњ шамасына єсер ететін факторлар келесі факторларѓа тєуелді:
q – µнімніњ физикалыќ кµлемі;
асс- µнім ассортименті;
р – баѓасы;
z – оныњ µзіндік ќ±ны;
Пайданыњ динамикасы индекстер ж‰йесі кµмегімен зерттеледі:
Т±раќсыз ќ±рам индексі, ол 4 факторладыњ єсерінен пайданыњ µзгеру шамасын кµрсетеді.
Факторлыќ индекстер тобы, олардыњ барлыѓы т±раќты ќ±рам жєне мына с±раќтарѓа жауап береді:
А) µнімніњ физикалыќ кµлемі (q)
Б) µнім ассортименті (асс)
В) µнімніњ µзіндік ќ±ны (z)
Г) µнім баѓасы (р)
Рентабельділік µндірістіњ тиімділігі кµрсеткіші ретінде кєсіпорынныњ пайдалылыѓын сипаттайды. Рентабельділік дењгейі – µткен уаќыттаѓы ењбек нєтижелігін сипаттайтын ќатысты шама. Рентабельділік дењгейі ќойылѓан маќсатќа ќарай кµптеген єдістермен есептеледі жєне єр жаѓдайда белгілі бір экономикалыќ сипаттаманы алады.
¤німніњ рентабельділігі – сатылѓан µнімніњ єр аќша бірлігінен алынатын пайданыњ кµлемін сипаттайды.
Ќорлар рентабельділігі – µндірістік ќорлардыњ 1 аќша бірлігінен алынатын пайданыњ кµлемін сипаттайды.
Сатылу рентабельділігі – сатылѓан µнімніњ 1 аќша бірлігінен алынатын пайданыњ кµлемін сипаттайды.
Кєсіпорынныњ рентабельділігі – кєсіпорынныњ барлыќ активтерініњ 1 аќша бірлігінен алынатын пайданыњ кµлемін сипаттайды.
Достарыңызбен бөлісу: |