«Фараби Әлемі» атты студенттер мен жас ғалымдардың халықаралық конференциясы
19
Қ-АЛКАНДАРДЫҢ ТҮРЛЕНУІНДЕ ЦЕОЛИТҚҰРАМДЫ КАТАЛИЗАТОРЛАРДЫҢ
ФИЗИКО-ХИМИЯЛЫҚ
ҚҰРАМЫН ЗЕРТТЕУ
Оңбсын С.А
х.ғ.к, доцент м.а Омарова А.А.
Әл
-
Фараби
атындағы
Қазақ
ұлттық
университеті
symbatonbosyn@mail.ru
Қазақстан өнеркәсібі дамуының басты бағыты –
кен байлықтарымызды игеру, оның
ішінде айрықша басымдылық мұнай мен газға беріледі. Пайдасымен бірге мұнай және газ
өндірудің қоршаған ортаға тигізетін зиянды әсерлері де аз емес.
Жанармай сапасын
жақсартудың оңтайлы шешімі, мұнай өңдейтін зауыттарда:
риформинг процесін, каталитикалық крекинг, тура айдалған бензиннің гидроизомеризациясы
және күкірт пен азоттан терең гидротазалауды қолдану болып табылады.
Қазіргі таңда мұнай өңдеу – әлемдік экономикадағы маңызды секторлардың бірі:
жылына әлем бойынша 500 млрд. АҚШ долларын құрайтын 3,5 млрд.т мұнай өндіріледі.
Заманауи мұнай өңдейтін процестер – каталитикалық технологиялар арқылы жүзеге асады.
Өндіріліп отқан жалпы мұнайдың 81%-ның: 17%-крекинг, 45%-
гидротазалау, 5%-
гидрокрекинг, 14%-риформинг процестері арқылы өңдеуден өтеді. Кейінгі жылдары крекинг
және риформингтен гидротазалау және гидрокрекингке өту қарастырылуда.
Аталмыш жұмыста La – Co/ Al
2
O
3
+ ZSM катализаторындағы сутексіз үдеріс
нәтижесінде С
6
- С
14
құрамды моделді алкандар мысалында түзілетін қосылыстардың
құрамына, молекулярлық тізбектің конверсиялану дәрежесінне әсері қарастырылған. Қ –
алкандардың молекулалық массасына сәйкес конверсиялану
дәрежесі мынадай қатар
бойынша өзгеретіндігі көрсетілген: гексан > тетрадекан> октан. Сутексіз үдерісте С
6
- С
14
құрамды алкандар С
1
- С
4
құрамды
газ тәріздес алкандар және С
5
– Сn құрамды сұйық:
алкандар, олефиндер, ароматты және нафтенді қосылыстар түзіледі.
Көмірсутектердің
айналу үдерісінің оптималды жағдайлары келтірілген. Парафиндер мұнайдың көптеген
фракцияларының негізгі өнімі болып табылады. Олар термиялық
және термодинамикалық
тұрақты органикалық қосылыстарға жатады. Олардың катализаторлардағы ыдырауы
активтендіру энергиясының жоғары мәніне ие, сәйкесінше жоғары температура да ғана
айтарлықтай жылдамдықпен жүреді.
Жұмыста С
6
- С
14
құрамды алкандар мысалында La – Co/ Al
2
O
3
+ ZSM
катализаторындағы сутексіз үдеріс нәтижесінде түзілетін
қосылыстардың құрамына және
конверсиялану дәрежесіне молекулалық тізбектің ұзындығының әсері қарастырылды.
Достарыңызбен бөлісу: 
