Студенттің ПӘндік


Нег.:1. [ 221-248], 2. [167-173], 3. [184-189]



бет20/44
Дата20.10.2022
өлшемі5,66 Mb.
#154120
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   44
Байланысты:
documents mx umk-ongd-kaz-gotovyy-tau-poslednij

Нег.:1. [ 221-248], 2. [167-173], 3. [184-189]
Қос.: 7. [310-312]
Бақылау сұрақтары:

  1. Тереңсорапты қондырғының айдау және сорғыш клапандары не үшін тағайындалған?

  2. Тереңсорапты қондырғының плунжерін не ұстап тұр?

  3. Тереңсорапты қондырғыны қандай кеніштерде пайдаланған жөн?

  4. Тереңсорапты қондырғымен пайдаланудың қандай кемшіліктері бар?

  5. Сораптың түрлері.

  6. Сораптың бергіш коэффициенті неге тең?

  7. Сораптың сұйыққа толу коэффиценті неге тең?



№12- дәріс. Ұңғы өнімділігін арттыру әдістері. Қабаттың түп маңы аймағына ықпал ету әдістері.


Көп жағдайларда ұңғыға келетін сұйық пен газ ағыны жеткіліксіз болады. Мұндай ұңғыларда ағынды немесе газ не сұйық жұтылуын арттыру үшін түп маңы аймағының жыныстарына олардың өткізгіштігін көтеру мақсатында жасанды әсер етеді. Түп маңы аймағының өткізгіштігін өнімді қабатта карбонаттар мен глинозем еритін жасанды арналарды тұзқышқылды, жылуық қышқылды және саз қышқылды өндеумен жасау, кеуекті кеністіктерді тұнба және шайырлы материалдардан тазарту жолымен; жыныстарда жасанды жарықтар жасау немесе табиғи жарықтарды қабатты гидравликалық жарғанда немесе түпте торпедо жарғанда ұлғайту; кеуек арналары қабырғаларында немесе ұңғы оқпанында тұрған парафиндер, тұздар мен шайырларды жою, сондай-ақ мұнай тұтқырлығын ұңғыларды жылулық химиялық өңдеу және түп маңы аймағына жылулық әсер ету жолымен төмендету арқылы көтеруге болады.


Ұңғы шығымын көтеру үшін түпке әртүрлі әсер ету әдістері мен олардың қосындыларын қолданады.
Ұңғы төңірегін қышқылымен өңдеу. Қабатқа тұзқышқылымен әсер ету қышқылдық жыныстар өткігіштігінің өсуіне ықпал туғызатындай және ұңғы түбін газ немесе мұнайды аз беретін қабат бөліктерімен байланыстыратындай арналар қалыптастыратын карбонатты жыныстарды еріту қабілетіне негізделген. Алынатын өнімдер суда жақсы еритіндіктен оларды қабаттан шығару жеңіл.
Қышқылдың әрекетті күйде қабатқа өту тереңдігі бұл агент пен жыныстың реакциясы жылдамдығына байланысты. Реакция жылдамдығының жыныстың химиялық құрамына, жыныс бетінің бірлігіне келетін қышқыл мөлшеріне, қызу мен қабат қысымына тәуелділігі тәжірибеде анықталған. Қызу өскен сайын қышқылдың әрекеттілігі артады. Қызу 20-дан 600С-ге артқанда жыныс құрамына байланысты реакция жылдамдығы 1,5-8 есеге артады. Салқын суда да, 600С-ге қыздырылған суда да қышқылдың жыныспен әсерлесу жылдамдығы қышқылдың бастапқы концентрациясына тәуелді емес (5-15% HCL). Қысым өссе, қышқылдың карбонатпен әсерлесу жылдамдығы төмендейді.
Қабат жағдайларына байланысты кәсіпшілікте HCL концентрациясы 12-25% қышқылды пайдаланады.
HCL концентрациясы 10-12%-н төмен қышқыл қолдану қабатқа көп мөлшерде су айдау қажеттілігін туғызады, ал оның нәтижесінде қабатты өңдегеннен кейін ұңғыны меңгеру қиындайды. Концентрациясы жоғары қышқылды пайдаланғанда да зиянсыз емес, өйткені бұл кеуекті ортада хлорлы кальций мен хлорлы магнийдің тұтқырлығы жоғары ерітінділерінің түзілуіне соқтырады, ал оларды қабаттан шығару өте қиын. Бұдан басқа құбырлар мен жабдықтар коррозиясымен күрес ауырлайды.
HCL концентрациясы 15-25%-н жоғары қышқыл тек әктас пен дололитті ғана емес, сондай-ақ гипсті де жақсы ерітеді, ол тұнбаға жеңіл түседі және қабат қабат кеуектерін тығындайды. Қышқыл концентрациясы жоғары болғанда қабат қуыстарында реакция үрдісінде қалыптасатын хлорлы кальций айдалған сұйықпен толық ерімейді, және оның қалдығы тұнбаға түседі де, өңдеудің тиімділігін төмендетеді.
Зерттеулер көрсеткендей, тұзқышқылмен өңдеуде түп маңы аймағын қызуы төмен агенттермен (мысалы, сұйық азот) салқындатумен бір уақытта қышқыл концентрациясын көтеруге болады. Салқын қышқылдың әрекеттік қабілеті жылы қышқылға қарағанда төмен, сондықтан оны қабатта үлкен қашықтыққа айдауға болады.
Әрбір ұңғыны қышқылмен өңдеу технологиясын қабат жағдайларын ескере отырып таңдау керек. Еруі қиын жыныстарда реакция жылдамдығын арттыру керек (мысалы, қышқылды қыздыру жолымен), ал, жақсы еритін карбонатты жыныстарда қабат қысымының реакциясын төмендететін фактор екендігіне қарамастан кейбір жағдайларда қышқыл әрекетті күйде қабатқа терең бойлауы үшін оның әсерін төмендеткен дұрыс. Реакцияны арнайы реагенттер-баяулатқыштар көмегімен баяулатуға болады. Бұл кезде қышқылды айдау жылдамдығы барынша жоғары болуы керек.
Қышқылмен өңдеу ұңғыны пайдаланудың бастапқы кезеңінде тиімді, өйткені бұл кезеңде реакцияны баяулататын қабат қысымы жоғары және реакция өнімдерін айдан шығару үшін қабат пен түп арасындағы қысым айырмасын үлкен етіп жасауға жағдай бар.
Ұңғыларды тұзқышқылды өңдеуге қолданылатын реагенттер. Тұзқышқылының жабдықтар металына әсерін төмендету мақсатында оларға ингибиторлар деп аталатын арнайы заттар қосады. Ингибиторлардың қорғау қасиеттері олардың молекулалары мен иондарының немесе коллоидтық бөлшектерінің адсорбциясы нәтижесінде металдың катодты бөліктерінде сутек молекулаларының металмен жанасуына және электролит сутегінің ионының разрядталуына кедергі келтіретін оң зарядталған қабат қалыптасады, бұл қышқылдың темірді ерітуін тоқтатады.
Ингибиторлар ретінде катапин-А, марвелан-К(0), уротропинді И-1-А ингибиторы, В-2 ингибиторы қолданылады. Мысалы, катапин-А қышқыл ерітіндісінің 0,1%-н құрағанда соңғысының коррозиялық әрекеттілігі 55-65 есе төмендейді.
Коррозия ингибиторы ретінде қолданылатын реагентті қышқылдың қабатпен реакциясы жылдамдығын өзгерту қажетінен қабат темературасына байланысты таңдап алады. Мысалы, құрамында И-1-А бар ингибаторды 130С-ге дейінгі қабат қызуында қолдануға болады.
Сондай-ақ жұмыс ерітісіне қышқылдың жалпы көлемінің 4-5% сірке қышқылын қосуға болады. Ол бейтараптану реакциясын баяулатады және қуысты кеңістікте темір тотығының гидратты тұнбасының түсуінің алдын алады.
Қышқылдар мен жыныстардың өзара әсерінің өнімдері ұңғыны меңгеру үрдісінде қабаттан шығарылуы керек. Бұл үрдісті жеңілдету үшін қышқылды дайындау кезінде оған жеделдеткіш деп аталатын зат қосылады. Бұл реакция өнімдерінің беттік керілуін төмендететін беттік әрекеттік заттар (БӘЗ). Кеуекті арналар қабырғаларында адсорбцияланып, жеделдеткіштер жыныс бөлшектерінен судың бөлінуіне жәрдемдеседі және олардың мұнаймен шайылуы мен реакция өнімдерінің қабаттан шығарылу жағдайын жақсартады.
Мұнай ұңғыларын өңдегенде жеделдеткіштер ретінде қабат гидрофобтағыштары және реакция өнімдерімен шекарадағы беттік керілуді төмендеткіштер болып табылатын катионактивті беттік әрекеттік заттар (БӘЗ) – каталин-А, марвелан-К (0) қолданылады. Айдау ұңғыларында гидрофильдгіш ОП-10, ОП-7 БӘЗ-ын қолданған дұрыс.
Қабатты сұйықпен (гидро) жару. Қабатты гидравликалық жару ұңғылардың түп маңы (ҰТА) аймағына әсер етудің тиімді құралы. Ұңғыларды меңгергенде бұл әдісті мұнай және газ кен орындарының өнімділігін арттыру үшін, айдау ұнғыларының жұту қабілетін көбейтуге, қабат суларын бөлектеуге және т. с. с. қолданады.
Қабатты гидрожару үрдісінің мақсаты түп маңы аймағының жыныстарында ұңғыға айдалатын сұйық қысымы әсерімен жасанды жарықтар жасау мен бұрынғы жарықтарды кеңейту болып табылады. Қабат жыныстарында қысым көтерілгенде жаңа жарықтар қалыптасады және бұрынғылары ашылады немесе кеңейеді. Бұл жарықтар жүйесі ұңғыны түптен қашықтықта жатқан қабаттың өнімді аймақтарымен байланыстырады. Қысым төмендегенде жарықтар бітеліп қалмауы үшін оларға ұнғыға айдалатын сұйыққа қосып құм айдайды, жарықтар радиусы ондаған метрлерге жетеді.
Гидрожарудан кейін ұңғы шығымдарын бірнеше ондаған есеге артатынын кәсіпшілік тәжерибесі көрсетті. Қабатты сүзілетін сұйықпен жарғанда, жарықтардың қалыптасу механизмі былай болады. Ұңғыда сорап агрегаттарымен тудырылатын қысымдағы жару сұйығы алдымен жоғары өткізгішті аймақтарда сүзіледі. Бұл кезде тік бағыттығы қабатшаларда қысым айырмасы пайда болады, өйткені өткізгіштігі жоғары қабатшалардағы қысым өткізгіштігі аз немесе тіптен өткізбейтін қабатшалардағы қысымға қарағанда жоғары болады. Нәтижесінде өткізгіш қабаттың жабыны мен табанына жарушы күштер әсері басталады да, жоғары тұрған жыныстар деформацияға ұшырайды және қабатшалар шектерінде көлбеу жарықтар пайда болады.
Сүзілмейтін сұйықпен жарғанда, қабатты жару механизмі қалың қабырғалы ыдыстарды жару механизміне ұқсас болады және бұл үшін жоғары қысым керек. Бұл кезде қалыптасатын жарықтардың бағыты әдетте тік немесе қиғаш болады. Сүзілетін сұйықпен жарғанда жару қысымы әдетте сүзілмейтін сұйыққа қарағанда біршама төмен, өйткені соңғы жағдайдажару механизмі қалың қабырғалы ыдысты жару механизміне ұқсас келеді. Қабатқа өткен сүзілетін сұйық сұйықпен жанасу ауданының үлкендігі арқасында сүзілмейтін сұйықпен қабатты жаруда қажетті қысымнан біршама төмен қысымда да жаруға жеткілікті күш түсіре алады. Бірақ бұл кезде жару сұйығының көп шығыны және сорап агрегаттарының үлкен саны талап етіледі.
Қабат жағдайларында жару сұйығының тұтқырлығы өткізгіштікке байланысты 0,05-0,5 Па*с деп есептеледі. Іс жүзінде жару қысымы тау қысымынан көбіне төмен екені анықталды.
Тау қысымынан аз қысымда көлбеу жарықтардың қалыптасуын ғалымдар ұңғыны бұрғылау үрдісінде қимада кездескен саздар мен сазды жыныстардың майысу деформациясы нәтижесінде болады деп түсіндіреді. Саздар ашылғаннан кейін үстіне басқан жыныстар салмағы әсерінен ұңғыға ағады деп болжалады. Бұл майысу деформациясы аймағындағы қабаттарда «жеңілдету күмбездерінің» пайда болуына соқтырады, нәтижесінде ұңғыға жақын жердегі тау қысымы қабаттың ұңғыдан қашық жатқан бөліктеріне қарағанда төмен болады. Кәсіпшілік практикасында көбіне ұңғылар түбіндегі жару қысымы былай екендігі анықталған:




Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   16   17   18   19   20   21   22   23   ...   44




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет