Мұнайды тікелей айыру. Мұнайдың бастапқы қайнау температурасы әр түрлі, өзара ерігіш көмірсутектердің күрделі қоспаларын құрайды. Мұнайдың осы қасиеті, оның айыруына негізделген, яғни сатылыбулану мен және кейбір фракциялардың конденсациялануы.
Мұнайды қыздырған кезде одан алдымен ең жеңіл, ұшпалы көмірсутектер буланады.
Төмен қайнайтын көмірсутектерді қайнатып алу арқылы мұнай құрамында салыстырмалы ауырлау өнімдер, жоғары қайнайтын өнімдер көбейеді. Соңғылардың буларының серпімділігі төмен қайнайтындарға қарағанда айтарлықтай аз болғандықтан, берілген осы температура айыру кезінде атмосфера қысымынан төмен болып шығуы мүмкін және мұнай қайнамай қалуы мүмкін. Сондықтан айыру жалғасу үшін, қалған мұнайдың температурасын жоғарылату қажет. Қызу кезінде булардың серпімділігі жоғарламай болмайды және ол сыртқы қысым мәніне жеткенде мұнай қайтадан қайнайды. Осылайша, мұнайды айыру температурасының үздіксіз жоғарылап отыруынан жүреді.
Төмен температурада қайнайтын фракцияларды жеңіл деп атайды да, ал жоғары қайнайтындарды ауыр деп атайды.
Конденсацияланған булардың бірінші тамшысының бөліну температурасын фракцияның бастапқықайнауы деп атайды. Фракцияның булануы тоқталатын кездегі температураны фракцияның қайнауының соңы деп есептейді.
Дисстиляттар. Төменгі температурадан жоғары температураға дейін айырылған фракцияларды атайды. Одан әрі қарай айырылған дистиляттан әртүрлі өнімдерін алады. Мұнайды айыру арқылы бензинді, керосинді, газойлы және т.б. дистилляттар алынады.
Бензин дистилляттары 35-2050С аралығында қайнайды, керосиндер 150-3000С аралығында, газойлы 180-3500С аралығында.
Мұнай шикізатын деструктивті өңдеудің термиялық ұрдістері. Атмосфералық және вакуумды ажырату кезінде мұнай өнімдерінің фракциясын физикалық жолмен бөліп алады, олар қайнау температурасы бойынша ерекшеленеді. Мұнай өңдеудің термиялық үрдістері, бұл мұнай өнімдерін алудың химиялық ұрдістері.
Мұнай өңдеудің термиялық үрдістерін негізгін келесілер құрайды:
төменгі температурадағы мұнай қалдықтарының термиялық крекингі немесе кокстану
сұйық және газ тәрізді мұнай шикізатының төменгі қысымдағы жоғары температуралы термиялық крекингі немесе пиролиз
Бұл термиялық үрдістердің әр түрлігін мұнайды деструктивті өңдеу деп атайды.
Жоғары қысымдағы термиялық крекінг. –деп жоғары температурамен қысымның әсерінен мұнайдың органикалық қосылыстарын ажырату ((t=470—540° С; p=4,0— 6,0 МПа). Бұл жағдайда шикізат ретінде – төмен октан санды бензин, керосинді және дизелді дистиляттық фракциялар, өңдеудің бірінші сатысынан өткен мазуттар және гудрондар т.б. заттар болады. Крекинг үрдісінің арқасында келесі заттар пайда болады:
