Тарих және құқық факультетінің деканы

1. Ваххабиттік ағымның ісләм дінінде пайда болуы мен дамуының тарихи аспектісі.

2. Ваххабиттік ағымның таралуындағы діни білім алу факторы.

Мақсаты: Ваххабиттік ағымның ісләм дінінде пайда болуы мен дамуының тарихи аспектісін түсіндіру. Ваххабиттік ағымның таралуындағы діни білім алу факторының ролін көрсету.

1. Ваххабиттік ағымның ісләм дінінде пайда болуы мен дамуының тарихи аспектісі.

Ваххабиттік ағымның ісләм дінінде пайда болуы мен дамуының тарихи аспектісі көптеген қарама – қайшылыққа толы. Қазақстан территориясында таралған уахабшылар ағымы «араб уахабшыларынан» мүлдем бөлек. Сауд Аравиясында ваххабизм ағымы дәстүрлі діни ағым болып саналса, біздің елімізде уахабшылар, осыдан келіп шығатын барлық қорытындыларымен сектанттық діни ағым қатарына жатқызылады.

Ваххабизм ағымы ісләм дінін кейінгі «жалған жаңалықтардан» тазалап, оны қасиетті Құранда шақырылған бастапқы күйіне қайтаруға шақырған Мұхаммед Абд әл-Ваххаб (1691 – 1786 жж.) есімімен байланысты.

2. Ваххабиттік ағымның таралуындағы діни білім алу факторы.

Уахабшылар діндарлар мен Алла Тағала арасындағы делдал ретіндегі әулиелер мен ата – баба аруағына (соның ішінде, қазақтарға тән Қожа Ахмет Иассауи, Арыстан баба, Бекет ата және тағы басқа да мұсылман әулиелері) сиынуды жоққа шығарады. Діни білім алу факторы да өз ролін ойнады. Соның ішінде, ханбалық мазхабына қатысты араб орталықтарында діни білім ал, біздің еліміз үшін дәстүрлі емес ісләм ағымдарының таралуына әсер етіп отыр. Салафизмнің тағы бір тартымды жағы, оның рухани эгаметаризмді шақыруы.

2. Нургалиев А. М. Очерки по истории ислама в Казахстане. – Алматы. «Дайк Пресс». 2005.

3. А. Дарменов. К проблеме назначения теологической экспертизы материалов, содержащих идеи религиозного экстремизма // Правовая реформа в Казахстане. №3. 2004.

4. Г. Лупарев. От свободы совести к свободе мировоззрения // Правовая реформа в Казахстане. №2. 2002.

1. «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының пайда болуы мен дамуы.

2. «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының негізгі қағидалары.

Мақсаты: «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының пайда болуы мен дамуын түсіндіру. «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының негізгі қағидаларын ұғындыру.

1. «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының пайда болуы мен дамуы.

Өзін «Хизб – ут – Тахрир» партиясы деп атайтын сектаны Палестинада дүниеге келген Такиу – д – Дин Набхани (1908 – 1977 жылдары) құрды. Партияның құжаттарында 1950 жылы жарық көрген «Арабтар миссиясы» кітабында айтылған ұлтшылдық идеялар пайдаланылған. Бұл идеялар ислам мемлекетін бірінші кезекте араб елдерінде, сонан соң бақа елдерде құру қағидатына ықпал етті.

Хизб – ут – Тахрир үгітінің басты мақсаты Халифатты қалпына келтіру болып табылады. Бұл мақсатқа қағидаларының барлығы тіпті діни сенімнен (Ақида) да бағындырылған.

2. «Хизб – ут – Тахрир» діни ағымының негізгі қағидалары.

Хизб – ут – Тахрир (азат ету партиясы) мұсылмандар арасында өз идеяларын насихаттауға бағытталған идеологиялық бағдарламасын, өз әдебиеттерін, кітаптарын, журналдарын, үндеу қағаздарын әзірледі. Экстремизм идеологтары өз саяси ойдан шығарғандарына шыншылдық реңк беру үшін белгілі бір аяттарды үзіп алып, қасиетті мәтіндердің төл мағыналарын қасақана бұрмалап өз түсініктерін таңып, пайдаланады. Мұсылман дін ілімінің өкілі бұл хадиске сенеді. Исламда біртұтас ұлттардың қауымдастығы (умма) идеясы және болашақта біртұтас басқару нысанының қажеттігі расталады, ал халифат – бірігудің дәлелденген тарихи тәжірибесі.

2. Нургалиев А. М. Очерки по истории ислама в Казахстане. – Алматы. «Дайк Пресс». 2005.

3. А. Дарменов. К проблеме назначения теологической экспертизы материалов, содержащих идеи религиозного экстремизма // Правовая реформа в Казахстане. №3. 2004.

4. Г. Лупарев. От свободы совести к свободе мировоззрения // Правовая реформа в Казахстане. №2. 2002.

Үй жұмысының орындалуы міндетті және оқытушы белгіленген уақытта тапсырылуы тиіс. Уақытында тапсырылмаған үй жұмысы қабылданбайды. Сіздің өте жақсы орындаған бес үй жұмысыңыздан Сіздің жалпы бағаңызға әсер ететін баға шығарылады.

Жеке семестрлік тапсырмалар міндетті орындалуы тиіс. Семестрлік жұмыстар дұрыс орындалғанда, студент ол жұмысты қорғауы тиіс. Жұмыста қателер табылған жағдайда, ол студентке қайта қарауға қайтарылады. Тапсырмалардың әрқайсысы бөлек бағаланып, қорытынды бағаға әсерін тигізеді.

Сабақта орындалып, сабақ соңында тапсырылады. Сабақтан соң қабылданбайды және бағаланбайды.

Коллоквиум топқа жеке қойылған кесте бойынша тапсырылады. Қайта тапсыруға рұқсат етілмейді.

СӨЖ – дидактикалық тапсырмаларды өз бетімен орындауға, танымдық қабілетті арттыруға және белгілі бір ғылым саласысына байланысты білімін толықтыруға негізделген оқу процесінің ерекше бір түрі.

СӨЖ шығармашылық белсендікті, логикалық ойлауды дамытуды қамтамасыз ететін практикалық тапсырмаларды жүзеге асырумен байланысты болып табылады.

СӨЖ оқытушының қатысуымен (ОқСӨЖ) аудиториядан тыс сабақтардан тұрады.

Номадтық қауымдық тұтастықтың адамгершілік қатынастарға негізделгенін, әртүрлі «центризмдер» ықпалынан жоғары тұратынын зерттеушілер атап өтеді. Ежелгі ынтымақтастық идеясында ата – бабалар культі ерекше орын алған. Ата – баба аруағы культі көшпелілік мәдениеттің басты тірек- қазығының бірі болды.

2. 
   «О религии» Хрестоматия. М., 1963.
   

4. Аманжолов К.Р. Түркі халықтарының тарихы. І – т. П., 2002.

5. Маданов Х. Қазақ мәдениетінің тарихы. А., 1998.

6. Нургалиев А. М. Очерки по истории ислама в Казахстане. – Алматы. «Дайк Пресс». 2005.

1. Әлеуметтану пәні нені зерттейді ?

a) әлеуметтік мінез-құлық, әлеуметтік қатынас, әлеуметтік институт

б) адамныњ ішкі дүниесі мен ойы

в) қоғам

г) қоғамның бұрынғы өмірі

2. Әлеуметтанудың негізін қалаған кімдер ?

a). О.Конт, Г.Спенсер

б) К.Маркс, Ф. Энгельс

в). Платон, Аристотель

г). Т.Гоббс, Дж.Локк

3. Мемлекеттік құрылым жетік қызмет атқаруы үшін "орта топ" маңызын тұңғыш ашқан ойшыл кім ?

a) Аристотель

б) Демокрит

в) Платон

г) Дж. Локк

4. К. Маркстің пікірінше тарихтың қозғаушы күші болып табылатын фактор ?

a). таптық күрес

б). пассинарлық /белсенділік жоқтығы/

в). этно-ұлттық жанжал

г) өркениеттер бәсекесі
2. Діннің ғылыми негіздемесі.

Мақсаты: Дін – адам санасының табиғи дамуының жемісі екендігін көрсету. Дін – азаматтың бейбітшілік өмірінің арқауы екендігін көрсету.

Өткізу нысаны: Дөңгелек үстел.

Қарастырылатын мәселелер: Егер діннің негізгі белгісі табиғаттан тыс бір күшке – Тәңір, Құдай, Алла т.б. сеніп, соларға табыну. Дін жақсы – жаманды сырттан емес адамның өз бойындағы қасиеттерден табады. Ол көрінген тіршілік иесіне тән биологиялық заңды - әркімнің өз өмірі үшін бәрімен күресуін тежейді, инстинктивті іс - әрекеттен сақтандырып, рухани жан ретінде ақыл – ойға жүгінуге, қоғам мүддесін ескеруге жетелейді.

Дін адамзат санасының табиғи дамуының жемісі ретінде әрбір халықтың ұлттық сенімдерінде көрініс табады. Бүгінгі глобализм, кешегі космополитизм мен интернационализм өз бастауын осы әлемдік діндерден алады. Тәуелсіздік алған Қазақстанда діни еркіндік дәстүрі қайта жаңғырып, ұлттық ерекшелігіміздің бір көрінісін айқындай түсті. Ғылыммен бекітілген Дін ғана бүкіл адамзатты біріктіре алады. Діннің тарихи жетілуі объективті заңдылық, оның ғылыммен үйлесімділік дәрежеге жетуі бүгінгі заманның аса қажетті шарты.

2. Ғ. Есім, А. Артемьев, С. Қанаев, Г. Біләлова. Дінтану негіздері. Алматы «Білім» 2003 ж.

3. Мұртаза Бұлұтай. Ата – баба діні. Алматы «Білім» 2000 ж.

4. Нургалиев А. М. Очерки по истории ислама в Казахстане. – Алматы. «Дайк Пресс». 2005.

1. Әлеуметтік өзара байланыс қандай деңгейлерде зерттеледі ?

a). жоғары және төмен деңгейде

б) жоғары деңгейде

в) төмен деңгейде

г) жеке даралықтар арасында

2. Берілген тұжырым жеке даралықтар өзара байланыстары теорияларыныњ қайсысына тән "Адамдар бір-бірімен пікір алмасу үрдісі кезінде бір-бірін қалай түсінуіне сәйкес өзара байланысқа түседі"

a). символикалық интеракционизм

б) айырбас теориясы

в) этнометодология

г) әсерлерді басқару теориясы

3. Қай теорияға сәйкес, ауытқушылық себебі капиталистік қоғам ежелеріне қарсы тұру болып түсіндіріледі ?

a). радикальды криминология

б) аномия

в) биологиялық

г) стигматизация теориясы

4. Әлеуметтік стратификация теориясы негізінде кімдердің идеясы жатыр ?

a). М.Вебер, П.Сорокин, Т.Парсонс, Р.Мертон, К.Дэвис

б) Сократ, Демокрит, Цицерон

в) К.Маркс, Ф. Энгельс

г) Н.Макиавелли, Т.Гоббс, Дж.Локк, Ш-Л Монтескье
3. Будда дінінің дінтану ғылымында зерттелуі.

Мақсаты: Будда діні ең көне дүниежүзілік дін екендігін түсіндіру. Будда дінінің пайда болуын барлық жазба ескерткіштер Будда туралы аңызбен байланыстыратындығын көрсету.

Өткізу нысаны: Реферат.

Қарастырылатын мәселелер: Оның қалыптасқан кезі б.д.д. VI ғасыр мен б.д. VIІІ ғасыр аралығы. Алғашқы рет будда діні Үнді елінің солтүстігінде пайда болды. Будда дінің тууы және Ганг алқабында ірі мемлекеттердің пайда болуы қатар келді. Будда діні көп ізбасарларын қалалық тұрғындардың арасынан тапты.

Будда ақиқаттары көптеген ғасырлар бойы ауызша айтылып отырады тек қана біздің э.д. және б.э. аралығында Цейлонда алғашқы рет 29 томдық / 10 мың бетке жуық/ кітапқа жазылады. Ол кітапты «трипитака» /үш кәрзеңке ілім/ деп атайды. Бұл кітап үш бөлімнен тұрады. Виная – питака, Сутта – питака, және Абхитхамма – питака. Будда дінінің ағымдары мен секталарының кәделері мен монастырлық құрылысы әр түрлі болады. Соңғы онжылдықта Батыста необуддизм және метабуддизм пайда болды. Қазіргі кезде бірнеше дүниежүзілік буддистік қоғамдар құрылған. Азия елдерінде буддистік қоғамдар әртүрлі роль атқарады.

2. Кубланов М. Мыслители древности о религии. М., 1960.

3. Кочетов Л. Буддизм. М., 1968

Тесті сұрақтарын шешуге тапсырма:

1. Әлеуметтік өзара байланыс қандай деңгейлерде зерттеледі ?

a). жоғары және төмен деңгейде

б) жоғары деңгейде

в) төмен деңгейде

г) жеке даралықтар арасында

2. Берілген тұжырым жеке даралықтар өзара байланыстары теорияларыныњ қайсысына тән "Адамдар бір-бірімен пікір алмасу үрдісі кезінде бір-бірін қалай түсінуіне сәйкес өзара байланысқа түседі"

a). символикалық интеракционизм

б) айырбас теориясы

в) этнометодология

г) әсерлерді басқару теориясы

3. Қай теорияға сәйкес, ауытқушылық себебі капиталистік қоғам ежелеріне қарсы тұру болып түсіндіріледі ?

a). радикальды криминология

б) аномия

в) биологиялық

г) стигматизация теориясы

4. Әлеуметтік стратификация теориясы негізінде кімдердің идеясы жатыр ?

a). М.Вебер, П.Сорокин, Т.Парсонс, Р.Мертон, К.Дэвис

б) Сократ, Демокрит, Цицерон

в) К.Маркс, Ф. Энгельс

г) Н.Макиавелли, Т.Гоббс, Дж.Локк, Ш-Л Монтескье
4. Христиан дінінің дінтану ғылымында зерттелуі.

Мақсаты: Христиан дінінің шығу тарихын көрсету. Христиан дінінің негізгі қағидаларын түсіндіру.

Өткізу нысаны: Жеке баяндамалар

Қарастырылатын мәселелер: Христиан діні біздің заманымыздың бірінші ғасырында құл иеленуші Рим империясында пайда болды. Оның шығу тегін білу үшін христиан дінінің пайда болуы және дамуы кезіндегі Рим империясының экономикалық саяси және идеологиялық жағдайына талдау жасау керек.

Христиан дінінің тез етек алуына кейбір культтік /культ – латынша культус – табыну/ жаңалықтардың енгізілуі де себеп болды. Христиан дінідегі көптеген табыну түрлерінің ішінде иконаға сиыну кең тараған.

Христиан дінінің орнығуына әсірессе ертедегі Грецияның реакцияшыл философы Платонның жолын қуған, бірінші ғасырдың басында өмір сүрген Филос Александрийдің және Рим стоиктерінің, оның ішінде Сенеканың «ілімдері» елеулі орын алды. Рим империясының құлауы христиан дініне әсерін тигізбей қалған жоқ: ол екіге бөлініп, батыстағысы католик шіркеуі, шығыстағы православие шіркеуі деген атқа ие болды. Бұл бөліну ІҮ ғасырда басталып 1054 жылы толық аяқталды.