Дәрістің мақсаты: КҚ құжаттарды иелікке алуды үйрету.
Дәріс мазмұны: Құжаттарды иелікке алу үрдісі. Кітапхананы құжаттармен қамту көздерінің жүйесі. Құжаттарға тапсырыс.
Құжаттарды кітапхана қорына алудың операциялары мынадай: құжатқа тапсырыс беру, кітапханамен басқа мекемелердің арасындағы келісім, құжаттарды кітапханаға жеткізу, құжаттарды кітапханаға алу, кітапхана қорын жинақтау процесін бақылау.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Құжаттарды иелікке алу үрдісі дегеніміз не?
Кітапхананы құжаттармен қамту көздерінің жүйесі дегеніміз не?
Құжаттарға тапсырыс дегеніміз не?
Дәріс №15
Тақырып : КҚ құжаттарды иелікке алу.
Дәрістің мақсаты: КҚ құжаттарды иелікке алуды анықтау.
Дәріс мазмұны: Кітапханаға ақылы тапсырыстың негізгі көздері. Міндетті дана. Құжаталмасу.
Міндетті дана дегеніміз – әрбір баспадан шығарылған бір данасы міндетті түрде кітапханаға ақысыз жіберіледі.
Құжаталмасу дегеніміз – құжаттарды айырбастау, оны кітапханалар өз арасында жүргізеді.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Кітапханаға ақылы тапсырыстың негізгі көздері дегеніміз не?
Міндетті дана дегеніміз не?
Құжаталмасу дегеніміз не?
Дәріс №16
Тақырып: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысы.
Дәрістің мақсаты: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысын анықтау.
Дәріс мазмұны: КҚ ұйымдастыру. Қабылдау. Есеп жүргізу. Құжаттарды ғылыми өңдеу. Құжаттарды техникалық өңдеу. Құжаттарды орналастыру. Қорды жайғастыру. Қорды сақтауын және сақталымын қамтамасыз ету. Қорды пайдалану.
Кітапханада баспа шығармаларын орналастыру тәртібі , ол кітапхананың типі мен қордың кімге арналғанына қарай белгіленеді. Қазіргі жіктеу бойынша қорды орналастырудың негізгі екі жолы бар, олар:
1. Логикалық орналастыру , яғни білім салалары мен тақырыптар бойынша қою.
2. формалды орналастыру (алфавиттік , географиялық, инвентарлық, түпкілік, реттік, форматтық бойынша қою).
Кітап қоры формалды орналастырылған жағдайда оны тек каталогтардың көмегімен ғана пайдалануға болады, оның артықшылығы – орналасу ретінің қарапайымдылығы мен кітап қоймасының экономикалық тиімді пайдалануда.Қорды орналастыру тәсілі бірнеше құрама қалыпта да (жүйелік-алфпвиттік, алфавиттік- хронологиялық ) қолданыла береді , мұндағы бірінші белгі – негізгі, екінші белгі – көмекші болып саналады.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: КҚ ұйымдастыру, қабылдау, есеп жүргізу дегеніміз не?
Құжаттарды ғылыми өңдеу дегеніміз не?
Құжаттарды техникалық өңдеу дегеніміз не?
Құжаттарды орналастыру жайғастыру дегеніміз не?
Қорды сақтауын және сақталымын қамтамасыз ету қорды пайдалану дегеніміз не?
Дәріс№17
Тақырып: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысы.
Дәрістің мақсаты: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысын анықтау.
Дәріс мазмұны: КҚ есеп жүргізу. Статистикалық есеп жүргізу. Бухгалтерлік есеп жүргізу. Суммарлық есеп жүргізу. Жекедара есеп жүргізу. Құжаттарды орналастыру. Жүйелік орналастыру. Жүйелі – алфавиттік орналастыру. Тақырыптық орналастыру. Пәндік орналастыру.
Қорды жүйелік орналастыру тәсілі бойынша кітаптар білім салаларына бөлініп, логикалық түрде қойылады. Бұл қоры шағын кітапханада , ірі кітапханалардың көмекші және арнаулы қорлары мен ашық қорларында пайдаланылады.
Қорда тақырыптық орналастыру әдісі қоры шағын кітапханаларда, әдетте жүйелі орналасқан қордың ішкі бөлімінде , ерекше маңызды тақырыптарды жеке бөлу мақсатында қолданылады.
Қорды алфавиттік орналастыру – кітап авторы мен тақырыбының алфавиттік реті бойынша формалды түрде орналастыру тәсіліне жатады. Бұл негізінде , көмекші тәсіл ретінде, жүйелік орналастырумен бірге қолданылады; алфавиттік – хронологиялық немесе хронологиялық алфавиттік орналастыру тәсілі журналдар мен газеттерді орналастыру үшін пайдаланылады.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: : КҚ есеп жүргізу дегеніміз не?
Статистикалық есеп жүргізу дегеніміз не?
Бухгалтерлік есеп жүргізу дегеніміз не?
Дәріс№18
Тақырып: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысы.
Дәрістің мақсаты: КҚ ұйымдастыру – оны қалыптастыру үрдісінің үшінші сатысын анықтау.
Дәріс мазмұны: Алфавиттік орналастыру. Тілдік орналастыру. Гео (топо) графиялық орналастыру. Фирмалық орналастыру. Хронологиялық орналастыру. Форматты орналастыру. Нөмірлеп орналастыру.
Қорды географиялық орналастыру жағдайында әдебиеттер басылған жеріне қарай (ел, облыс, қала бойынша) орналастырылады. Бұл қордың бір
бөлігін : газеттерді, техникалық құжаттардың кейбір түрлерін (өнертапқыштық сипаттамалар, стандарттар т.б.) орналастыру үшін қолданылады. Көмекші тәсіл ретінде жүйелік және реттік орналастыру ісінде де пайдаланылады.
Қорды инвентарлық орналастыру жағдайында әдебиеттер өздерінің инвентарлық номерінің ретімен орналасады, ол көбіне форматты орналастыру тәсілімен бірге (форматтық – инвентарлық орналастыру) ірі кітапханалардың негізгі қорында қолданылады.
Қорды түпкілікті орналастыру тәсілі бойынша сақталатын әрбір бірлікке оның сөредегі тұрақты орны белгіленіп беріледі: бұл ірі кітапханалардың негіқгі қорына тән нәрсе.Мұның екі түрі бар:
сәкілік түпкілікті орналастыру (шифрға залдаңы, шкафтағы , сәкідегі кітаптың тұрған орнын көрсететін белгі енгізілген);
шкафтық түпкілікті орналастыру (шифрда залдың, шкафтың орны көрсетіледі).
Қорды реттік орналастыру жағдайында баспа шығармалары оның кітапханаға келіп түсу ретіне қарай берілген нөмірлер бойынша орналасады: бұл ірі кітапханаларда қолданылатын тәсіл . Мұның ең қолайлысы үйлестік – форматты – реттік орналастыру болып табылады, себебі бұл жағдайда кітап сөрелері тиімді пайдаланыладыү Бұл тәсілдің инвентарлық және түпкілік түрлері де бар.
Қорды форматты орналастыру – баспа шығармаларының бой мөлшеріне қарай орналастыру: ол алфавиттік (форматты-алфавиттік )реттік (форматты реттік)және инвентарлық (форматты инвентарлық) т.б. түрлерімен бірігіп, жүйелі – форматтық немесе хрологиялық форматтық орналастыру түрлерін құрайды.
Қорды хронологиялық орналастыру бойынша баспа шығармалары өздерінің басылып шыққан даталары бойынша қойылады, бұл алфавиттік (хронологиялық - алфавиттік) , реттік (хронологиялық – реттік ) тәсілдерімен бірігіп, көбінесе мерзімді басылымдарды орналастыру ісінде қолданылады ;
көмекші элементі ретінде жүйелік – хронологиялық, форматтық – хронологиялық орналастыру жүйесінде қолданылады.
Қорды тілдік орналастыру тәсілі бойынша баспа шығармалары қай тілде басылғанына қарай бөлініп қойылады. Бұл жүйелік және алфавиттік орналастыру тәсілдерімен бірге қолданылады. Кітапханада көбінесе тілдік- жүйелік – алфавиттік және тілдік – алфавиттік орналастыру әдістері жиі қолданылады.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Алфавиттік орналастыру дегеніміз не?
Тілдік орналастыру дегеніміз не?
Фирмалық орналастыру дегеніміз не?
Дәріс №19
Тақырып: КҚ басқару – оны қалыптастыру үрдісінің төртінші сатысы.
Дәрістің мақсаты: КҚ басқару – оны қалыптастыру үрдісінің төртінші сатысын анықтау.
Дәріс мазмұны: КҚ басқару. КҚ зерделеу. КҚ зерделеу мәселелері мен әдістері. Қорды тақырыптық талдау.
Кітапхана қорын басқару деген түсінікті енгізіп Григорьев кітапхана қоры жөніндегі оқуды жаңадан қарастыру деңгейіне көтерді.Егер кітапхана қорын қалыптастыру – технологиялық жүйеге жатса , кітапхана қорын басқару – кибернетикалық жүйеге жатады. Кибернетика деген түсінікте екінші рет іріктеу – қайталанып қарау, яғни жүйені дұрыстап қарау процесінде кітапхана қорының алдына қойған мақсатына жетуі.Сөйтіп Ю.В. Григорьевтің екі бағытындағы ойы, дәлелі дұрыс болды.Оның тек әртүрлі бағыттағы жүйені бір қатарға қоюға керектенгені ғана қате еді.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: КҚ басқару дегеніміз не?
КҚ зерделеу дегеніміз не?
КҚ зерделеу мәселелері мен әдістері дегеніміз не?
Қорды тақырыптық талдау дегеніміз не?
Дәріс №20
Тақырып : КҚ басқару – оны қалыптастыру үрдісінің төртінші сатысы.
Дәрістің мақсаты: КҚ басқару – оны қалыптастыру үрдісінің төртінші сатысын анықтау.
Дәріс мазмұны: Библиографиялық талдау. Статистикалық талдау. Қорды әлеуметтік талдау. КҚ басқару жүйесі.
Кітапхана қорын толықтыру – күрделі және шиеленіскен процесс. Осы оқырман сұранысын толық қамтамасыз ету үшін кітапхананың кітап қорын нақтылы жаңа кітаптармен толықтырып , айналымынан шыққан , жыртылып жоғалған құжаттарды , кітаптарды кітап қорынан шығару туралы бағдарлама бойынша жүргізетін шаралар жүйесі деп қарауға болады. Нағыз осындай санада жүргізілген жинақтау ғана кітапхананың барлық негізгі қоғамдық қызметін қамтамсыз етуге мүмкіндік береді.
Қорды толықтырудың алғашқы кезеңі ағымдағы библиографиялық құралдарды пайдалана отырып, көптеген құжаттарды талдау екенін білеміз. Кітап қорын жинақтауға оқырмандар да көмектесе алады. Ол үшін кітапхана сайттарының бетінде берілген арнайы анкетаны толтырып, кітапхана қорынан қандай кітаптарды көргісі келетін бірдірсе болғаны.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Библиографиялық талдау дегеніміз не?
Статистикалық талдау дегеніміз не?
Қорды әлеуметтік талдау дегеніміз не?
КҚ басқару жүйесі дегеніміз не?
Дәріс№21
Тақырып: Көпшілік, ғылыми және өндірістік кітапханалардың қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Көпшілік, ғылыми және өндірістік кітапханалардың қорын қалыптастыру маңызын ашу.
Дәрістің мазмұны: Көпшілік кітапханалар қоры. Ғылыми және өндірістік кітапханалар қоры. Ұлттық кітапханалар қоры.
Ұлттық кітапхана қорында адамзат баласының тарихына байланысты қаншама кітап бар десеңізші . Заманның әрқилы кезеңінде осы кітаптардың тағдыры қарапайым ғана кітапханашылардың қолында болды. Қазақ интелли
генциясының бетке шығар өкілдеріне «халық жауы»- деп айып тағылып , жазаланып жатқанда , олардың қаламынан шыққан шығармаларға да жойылу қаупі төнді. Міне, осы кезде кітапхана қызметкерлері бастарын қауіпке тіге отырып, алаш азаматтарының кітаптарын аман алып қалды. Заман өзгеріп, ниет түзнлген кезде қайта оралған арыстарымыздың кітапхана қорында сақталған мұралары , халық игілігіне , рухани нәр көзіне айналды.
Белгілі ғалым, Қазақстанның халық жазушысы М. Мағауин өзінің «Мен» атты ғұмырбаянын хамсасына , ұлттық кітапхананың сирек кітаптар бөлімінде Шәкәрім, Қазтуған, Доспанбет, Шалкиіз жыраулардың асыл мұраларымен қауышқан сәтіндегі әр кітаптың бетін ашу , әр парақты оқу, саусағыңмен сипап көру өзгеше бір ахуал, бірақ неше мың қадым кітап тұрған көне қойманың жөні бөлек. Уақыт табалдырығынан, сиқырлы қақпадан өткен сиятясың. Әсерлі , сырлы ғана емес, ғажайып, бірақ «шерлі мұңды әлем» деген толғанысын талай оқырман басынан кешті десек артық емес.
Ұлттық кітапханада, тек қазақ халқының рухани мұрасы ғана жинақталып қоймай, Қазақстан, әлем халықтарының рухани мұралары да қордаланған. Бүгінгі таңда 5.6 млннан астам қоры бар Ұлттық кітапханада қырықтан астам тілдегі әдебиеттер бар. Cолардың ішінде 12- 19 ғасырдағы Шығыс және Европа елдерінің тіліндегі әдебиеттерден тұратын 25 мыңнан аса сирек кітаптар мен қолжазбалар қорын ерекше атап өтуге болады. Мұсылман қауымының қасиетті кітабы саналатын 12 ғасырдан бүгінге жеткен құран кітабы, Низамидің «Бес тағаны», Жәмидің «Алтын шынжыры», Ахмет Иассауидің «Хикметтері», «Рисаласы», «Насапнамасы», шәкірті Бақырғанидың қолжазба еңбектері, 19 ғасырда жазылған хандар шежіресі, 18 – 19 ғасырдағы Европа, орыс классик жазушыларының көзі тірі кездерінде жарық көрген шығармалары бүгінде әлемнің көптеген кітапханалары үшін қол жеткізбес асыл қазына.
Ахмет Иассауи мен шәкірті Бақырғанидың бес еңбегі ЮНЕСКО – ның «Әлем жады» бағдарламасының бүкіләлемдік реестріне енгізілді. Кітапхана –
ның бұл қоры көптеген еңбектің бастау бұлағына айналып , тәуелсіз мемлекетіміздің рухани кемелдікке жетуіне салмақты үлес қосуда.
1991 жылы Ұлттық кітапханан атына ие болған ұжым, кітапхананың атына сай жұмыс жасауды мақсат етіп, «халық жады», «кітапхана мұрағаттарын сақтау» және «кітапхана процестерін автоматтандыру» атты кешенді бағдарламаларын белгіледі. Содан бері осы үш бағдарлама кітапхана жұмысының негізгі өзегіне айналды.
«Халық жады» бағдарламасының алдына қойған мақсаты кітапхана қорында Қазақстан туралы әлімізде шыққан әдебиеттерді қазақ тіліндегі әдебиеттерді барынша толық жинақтау, насихаттау, сақтау осы бағытта кітапханан ұжымы жүйелі түрде жұмыс жүргізіп келеді.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Көпшілік кітапханалар қоры дегеніміз не?
Ғылыми және өндірістік кітапханалар қоры дегеніміз не?
Ұлттық кітапханалар қоры дегеніміз не?
Дәріс №22
Тақырып: Көпшілік, ғылыми және өндірістік кітапханалардың қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Көпшілік, ғылыми және өндірістік кітапханалардың қорын қалыптастыру маңызын анықтау.
Дәріс мазмұны: Аймақтық, бұқаралық, әмбебап кітапханалардың қоры. Салалық ғылыми кітапханалар қоры. Өндірістік кітапханалар қоры.
Кітап қорын қалыптастырумен заңдылықтарын, тенденцияларын зертей отырып, ғылыми әдістеріне қарай, оқырман сұранымына қарай жүргізілуі тиіс. Қормен жүргізілетін жұмыстың барлығы жоспары болуға тиіс. Қорға құжатты іріктеген кезде библиографиялық қордың комегіне сүйену арқылы және оқырмандар психологиясын, олардың қорды қабылдауын ашық кітап қорына кітаптарды орналастыруды ғылымилық деп атайды. Қордың кітапханалық қорына жинақталған құжаттар түрлі саяси, ғылыми бағыттағы пікірдегі әдебиеттер болады. Сонымен қатар әртүрлі қозғалыстардың , діни қозғалыстардың, партиялардың кітапханалары өз қорларын шектеуге мәжбүр болады. Келесі принцип үйлесімділік принцип.Мұны қарастыруда Григорьев кітап қорының барлығын үйлестіріп мазмұнына, бағытына қарай қалыптастырады.Бұл әртүрлі типтегі кітапханаларға арналады. Бұл принцип ішкі және сыртқы факторларға байланысты жүргізіледі. Ең бірінші кітапхана қызметкерлерінің мемлекеттік деңгейлеріне кітап қорының дамуымен сақталуына, мазмұнына, өндеу процесіне байланысты болады. Оқырмандар континенті, экономикалық әлеуметтік профилдері, ал қордың сапасы оның толықтығына, осы фактордың ескіруіне байланысты болады. Қордың жалпы бөлігі дегеніміз - әр кітапханаларға тиісті бір – бірімен айнымайтындай жинақталатын бөлігі.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Аймақтық, бұқаралық, әмбебап кітапханалардың қоры дегеніміз не?
Салалық ғылыми кітапханалар қоры дегеніміз не?
Өндірістік кітапханалар қоры дегеніміз не?
Дәріс №23
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру маңызын анықтау.
Дәрістің мазмұны: Кітапханалардың қорасты салалары. Әлеуметтік – экономикалық әдебиеттер қорастысы. Жаратылыс ғылыми әдебиеттер қорастысы. Техникалық және ауылшаруашылық құжаттар қорастысы.
Әлеуметтік – экономикалық әдебиеттер қорасты құжаттары философия, тарих, мемлекет және ұқық, т.б. саяси ғылымдар бойынша әдебиеттер жинақталады.
Жаратылыс ғылыми әдебиеттер қорасты мерзімді және биология, астрономия, физика, математика т.б. ғылымдар бойынша жинақталған кітаптар.
Техникалық және ауылшаруашылық құжаттар қорастытехникалық ғылым саласы бойынша, ауылшаруашылығы бойынша құжаттар түрі. Кітаптар, брошюралар, патенттік сипаттамалар, өндірістік каталогтар, микрофильмдер т.б.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Кітапханалардың қорасты салалары дегеніміз не?
Әлеуметтік – экономикалық әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Жаратылысғылыми әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Техникалық және ауылшаруашылық құжаттар қорастысы дегеніміз не?
Дәріс №24
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыруды анықтау.
Дәрістің мазмұны: Құжаттану және медициналық әдебиеттер қорастысы. Психологиялық – педагогикалық әдебиеттер қорастысы. Өнер және әдебиеттану бойынша көркем әдебиет және әдебиеттер қорастысы.
Құжаттану және медициналық әдебиеттер қорастысы медицина, медико – биологиялық, медико – техникалық сұрақтар, медицина қызметкерлеріне арналған құжаттар.
Психологиялық – педагогикалық әдебиеттер қорастысы адамның психикалық мүмкіншіліктері, оны оқыту мәселелері, тәрбиелеу және мектепте білім беру туралы құжаттар жинақталады.
Өнер және әдебиеттану бойынша көркем әдебиет және әдебиеттер қорастысы оқырмандардың жан – жақты көркемдік дамуының маңызды көзі, оларды эстетикалық тәрбиелеу және білім беру.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Құжаттану және медициналық әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Психологиялық – педагогикалық әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Өнер және әдебиеттану бойынша көркем әдебиет және әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Дәріс №25
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыруды анықтау.
Дәрістің мазмұны: Спорт және денешынықтыру бойынша әдебиеттер қорастысы. Қорастын қалыптастыру ерекшелігі. Кітаптық қорастысы. Журналдық қорастысы. Патенттік сипаттау қорастысы.
Спорт және денешынықтыру бойынша әдебиеттер қорастысын әмбебап кітапханаларда ұйымдастырады және спорттық ұйымдар кітапханаларында.
Қорастын қалыптастыру ерекшелігі әр құжат әртүрлі түрден тұрады, өз топтарына арналған.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Спорт және денешынықтыру бойынша әдебиеттер қорастысы дегеніміз не?
Қорастын қалыптастыру ерекшелігі дегеніміз не?
Журналдық қорастысы дегеніміз не?
Патенттік сипаттау қорастысы дегеніміз не?
Дәріс №26
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыруды анықтау.
Дәрістің мазмұны: Нормативті – техникалық құжаттар қорастысы. Өнеркәсіп каталогының қорастысы. Жарияланбайтын материалдар және азтиражды ақрараттық қорастын қалыптастыру. Кинофонофотоқұжаттар қорастысы. Микрофильмдер қорастысы. Фоновидеограмм қорастысы. Ноталық басылым қорастысы. Картографиялық және бейнебасылым қорастысы. Шетел әдебиетінің қоры. Шетел әдебиетінің түп нұсқасы. Аудармалар.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Нормативті – техникалық құжаттар қорастысы дегеніміз не?
Өнеркәсіп каталогының қорастысы дегеніміз не?
Жарияланбайтын материалдар және азтиражды ақпараттық қорастын қалыптастыру дегеніміз не?
Кинофонофотоқұжаттар қорастысы дегеніміз не?
Дәріс №27
Тақырып: Анықтамалық – библиографиялық және дипозитарлық КҚ қалыптастыру.
Дәрістің мақсаты: Анықтамалық – библиографиялық және дипозитарлық КҚ қалыптастыру маңызын анықтау.
Дәрістің мазмұны: Анықтамалық – библиографиялық қор. Кітапханалардың дипозитарлық қоры.
Кез – келген кітапхана қоры екі бөлімнен тұрады: тақырып бойынша құжаттардың бірінші ақпараттылығы және құжаттардың екінші ақпараттылығы.
Ақпараттың тез ескіруіне байланысты аз сұралатын әдебиеттер КҚ депозитарлық бөлімін құру үрдісі жиіленіп кетті.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Анықтамалық – библиографиялық қор дегеніміз не?
Кітапханалардың дипозитарлық қоры дегеніміз не?
Дәріс №28
Тақырып: Қормен жұмыстануда кітапханалардың бірлесуі.
Дәрістің мақсаты: Қормен жұмыстануда кітапханалардың бірлесуін анықтау.
Дәрістің мазмұны: КҚ қалыптастырудың бірлесу қағидасы мен әдістемесі. КҚ бірлесу жүйесінің варианттары.
Кітапхана қорын қалыптастыру кооперациясын өткен ғасырдың ортасында Америкадағы Пристон университетінің директоры Уильям Динс: кітапханада кітап қорын толықтыру, іріктеу және әдебиетті пайдалану ісінде осы теорияның пайдалылығын дәлелдеп берді. Динсті атақты кітапханатанушылар соның ішінде Мелвил Дьни қолдады. Қазіргі кезде дүниежүзі тәжірибесінде әсіресе АҚШ-та кітапхана қорын қалыптастыру кооперациясы бағалы құнды пікір айтады. Кітапхана қорының толығуына Британ кітапханасы кейбір ғылыми кітапханаларға өзінің қаржысының бір бөлігін жіберіп олардың толығуна көмек жасайды. Кітапхана қорын қалыптастыру кооперация саласында егер екі жаққа да тиімді болса, ғана пайдалы.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: КҚ қалыптастырудың бірлесу қағидасы мен әдістемесі дегеніміз не?
КҚ бірлесу жүйесінің варианттары дегеніміз не?
Дәріс №29
Тақырып: Қормен жұмыстануда кітапханалардың бірлесуі.
Дәрістің мақсаты: Қормен жұмыстануда кітапханалардың бірлесуін анықтау.
Дәрістің мазмұны: Өндірістік мекемеде КҚ жүйесін құрастыру жұмысы.
Кітапхана қорының қалыптасуында координация және коорпорация екеуінің де үлесі зор, оларды жоғары сатыда жұмыс істеуін қамтамасыз етеді.Л.В. Хавкина (1870-1949) кітаптың көптігі емес , мағыналылығында, сондықтан кітапханаға кітапханашы іріктеп алу керек және кітапханалардың жұмысы бір- бірімен тығыз байланысты болып кітап толықтыру , жинақтау жұмыстары біріге жүргізілу керек деп және кітап қоры жылма-жыл тазаланып отыруын қадағалау туралы айтқан. К.Н.Дерунов (1866-1929) кітап іріктеу теориясын өзінің дұрыс та батыл шешімділігімен, ялғи да кітап қорын іріктеу жолында үнемі күрес жүргізіп отырған. Іріктеу теориясын кең және жан-жақты дәлелдеген А.А.Покровский болды. Оның пікірінше кітапханада кітапханашы білмейтін бір де бір кездейсоқ кітап болуы тиіс емес және кітапханашы бұл кітаптың осы кітапханаға не үшін керек екенін дәлелдей білуі керек деген пікірде болды. Ол кітап қорында әртүрлі идеядағы және көркем әдебиеттің тек өте маңыздылары болуы керек деп «кітапхана қорын жинақтаудың принциптері» деген еңбегінде іріктеу теориясының да принциптерін көрсеткен.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Өндірістік мекемеде КҚ жүйесін құрастыру жұмысы дегеніміз не?
Дәріс №30
Тақырып: КҚ басқару қызметі.
Дәрістің мақсаты: КҚ басқару қызметінің маңызын ашу.
Дәрістің мазмұны: Болжау. Жоспарлау. Ұйымдастыру. Реттеу. Есеп жүргізу. Бақылау. Талдау.
КҚ дамуын жоспарлау, Болжау: болжамның жоспардан айырмасы, оның ұзақтығы мен дәлдігі. КҚ қалыптастырудың жоспарлы көрсеткіштерін есептеп шығару.
КҚ басқаруды ұйымдастыру. КҚ қалыптастыру процесін реттеу. КҚ басқарудағы есептің ролі. Қорды есепке алу мен қор қызметкерлерінің жұмысын есептеудің айырмасы. Есеп беру есеп жүргізудің нәтижесі. Бақылау басқару қызметінің түрі. КҚ басқарудағы бақылау объектілері. КҚ басқарудың объектісі мен субъектісінің қызметін талдау. КҚ қалыптастыруда талдау нәтижелерін басшылық шешім қабылдау үшін пайдалану.
Өзін – өзі бақылау сұрақтары: Болжау. Жоспарлау. Ұйымдастыру. Реттеу. Есеп жүргізу. Бақылау. Талдау дегеніміз не?
6.Семинар (практикалық) сабақтардың жоспары.
№
|
Тақырып
|
Мазмұны
|
Апта
|
Әдебиет
|
|
Семинар №1
Тақырып: КҚ қалыптастыру теориясы.
|
Сұрақтар: КҚ қалыптастыру мақсаты, маңызы.
КҚ қалыптастыру мазмұны.
Талдау теориясы.
КҚ өзара қатынасы.
|
1
|
Столяров Ю.Н. Библиотечный фонд: Учебник для вузов. — М.: Кн. палата, 1991. — 271 с.
Стандарты по библиотечному делу и библиографии. — СПб.: Профессия, 2000. - 510 с.
Библиотечное дело: Терминолог. словарь / Рос. гос. б-ка. — 3-е изд., значит, перераб. и доп. — М., 1997. — 176 с.
Библиотечный фонд: Хрестоматия. — Ч. 1—2. — М.: МГИК, 1994-1995.
Справочник библиотекаря / Под ред. А.Н. Ванеева, В.А. Минкиной. — СПб.: Профессия, 2000. - С. 54-90.
|
|
Лабораториялықжұмыс №1
Тақырып: Ақпараттар қоры жүйесіндегі КҚ.
|
Тапсырма: Нақты кітапхананың қорды құру тәжірибесімен, қорды жобалаудың негізгі технологиялық операциясымен, оны толықтыру, қорды сақтаудағы құжаттардың орналасуы мен пайдалануымен танысыңыз. Үрдістер мен операцялардың мәні мен таралу әдісін дәптерге жазу.
|
2
|
Столяров Ю.Н. Библиотечный фонд: Учебник для вузов. — М.: Кн. палата, 1991. — 271 с.
Стандарты по библиотечному делу и библиографии. — СПб.: Профессия, 2000. - 510 с.
Библиотечное дело: Терминолог. словарь / Рос. гос. б-ка. — 3-е изд., значит, перераб. и доп. — М., 1997. — 176 с.
Библиотечный фонд: Хрестоматия. — Ч. 1—2. — М.: МГИК, 1994-1995.
Справочник библиотекаря / Под ред. А.Н. Ванеева, В.А. Минкиной. — СПб.: Профессия, 2000. - С. 54-90.
|
|
Семинар №2
Тақырып: КҚ сақтау.
|
Сұрақтар: Сақтаудың ролі мен мәні.
Әлеуметтік фактор. Қорды сақтаудың әлеуметтілігі.
Технологиялық фактор.
Өртке қарсы қорғау.
Биологиялық фактор.
|
3
|
Козлова Е.И. Электронные издания как объект комплектования библиотечных фондов // Мир библиотеки. –2006. -№2.- С. 9-10.
Көбекова, Ж.Тұңғыш мемлекеттік кітапханалық портал/Ж. Көбекова//Ана тілі.- 2009.-13 желтоқсан.-2б.
Краткий справочник школьного библиотекаря / О.Р.Старовойтова при участии Т.И.Поляковой, Ю.В.Лисовской; Под.ощ.ред.Г.И.Поздняковой.-СПб.:Профессия, 2001.-352 с.
Қазақстандық Ұлттық электронды кітапхана жобасы жемісті жүзеге асырылуда/ресми айдар//Кітапхана.-№4.- 2008.Б.4-5.
Қалдина, Г.М. Бала тәрбиесіне назар аударыңыз!!!/Г:М.Қалдина // Керек. Info. – 2007. – 12 қаңтар.
Қалықова, К. Кітап қорларын құру саясаты/К.Қалықова//Кітапхана.-№2.-2009.С.16-17.
Құлметова, А. Ақын аманатын арқалаған жастар кітапханасы/А.Құлметова// Нұр-Дәулет.- 2006.- 8 желтоқсан.
|
|
Лабораториялықжұмыс №2
Тақырып: КҚ модельдеу.
|
Тапсырмалар: Кітапханаларда қорды қалыптастырудың қандай моделін қолданатынын зерттеу. КҚ қандай құжаттар типі ( ғылыми, ғылыми – көпшілік, оқулық, анықтамалар, өндірістік, ресми) және түрлері (кітаптар, журналдар) бар. Шамамен тақырып, тип, түр бойынша құжаттардың данасын анықтау.
|
4
|
Рагимова М.А. Поисковые возможности свободного каталога в Интернете // Науч. и техн. б - ки ГПНТБ. –2005. -№7.- С.71-75.
Рамос, Л.Р.Сеть, которую давно ждали//LANMAGAZINE (Рус.изд).-2007.-№4.С.89-91.)
Романов,П. Электронные ресурсы.Метод: «Затраты выгоды»/П.Романов//Библиотека.-№7.-2009.-12-13.
Савельева, Н.Ю. настольная книга библиотекаря/Н.Ю.Савельева.-Ростов н/Д.:Феникс, 2006.-384 с.
Сағындықова, А.Н. Еңсесі биік жасөспірімдер кітапханасыныі ертеңі мен бүгіні/А.Н.Сағындықова // Нұр-Дәулет.- 2006.- 1 желтоқсан.
|
|
Семинар №3
Тақырып: КҚ жинақтау.
|
Сұрақтар: Жалпы ережесі.
Құжаттар ағымын талдау.
Библиографиялық құралдардың ағымдағы жинақтауға көмегі.
Құжатқа тапсырыс.
Құжатпен қамтамасыз ету түрлері, тәсілдері, көздері.
Жаңа түсімдерді қабылдау.
|
5
|
Сукиасян,Э. Электронды каталогпен жұмыс – кітапханалық библиографиялық қызметтің тиімді жолы.Сукиасян, Э. Картояные или электронные/Э.Сукиасян//Библиотека.-№1.-2010.14-17.
Тасболатова С.Т. Рымбек Байсейітов атындағы Семей қаржы экономикалық колледжі медиатекасының оқырмандарына кітапханалық – ақпараттық қызмет көрсетудің жаңа ақпаратары, түрлері, әдістері. // Кітапхана. – 2007. - №1. – б.21 – 23.
Терешин, В.И.Библиотечный фонд. Учеб.пособ.-М.:МГУКИ,2001.-176с.
Ульева,Л. Откроем в мир безграничных возможностей/Л.Ульева//Библиотека.-№11.-2009.-28-30.
Шароварова, М.В. Справочная служба «Вопрос-ответ» и участие в корпоративной «Виртуальной справке»: целесообразность такого сочетания [Электронный ресурс]/.- М.В. Шароварова.- http://www.library.ru/help/theory/
|
|
Лабораториялықжұмыс
№3
Тақырып: КҚ жинақтаудың жалпы әдісі.
|
Тапсырма: Кітапханада әртүрлі құжаттар түрлерін орналастыру тәсілдерін зерделеу. Жұмыс дәптерінде кітапхана қорының бірыңғай ақпараттық – іздеу тілін құрастыру, ал кітапхана қорын ақпараттық – іздеу жүйесі ретінде қарастыру.
|
6
|
Столяров Ю.Н. Библиотечный фонд. / учебник для институтов культуры. – М.: Кн. палата, 1991. – 271с.
Столяров, Ю.Н. Защита библиотечного фонда:уч.пособ/Ю.Н.Столяров.-М.:ФАИР-ПРЕСС,2006.-504с.
Сукиасян,Э.Инновации в реальной практике/Э.Сукиасян//Библиотека.-№11.-2009.-С.26-27.
Сукиасян,Э. Электронды каталогпен жұмыс – кітапханалық библиографиялық қызметтің тиімді жолы.Сукиасян, Э. Картояные или электронные/Э.Сукиасян//Библиотека.-№1.-2010.14-17.
|
|
Лабораториялықжұмыс
№4
Тақырып : КҚ құжаттарды иелікке алу.
|
Тапсырма: Жаңа келіп түскен кітапты безендіру, тіркеу есебін жүргізу, ғылыми және техникалық өңдеу, кітап сөрелеріне орналастыру, кітапхана каталогына тіркеу.
|
7
|
Мамырбайқызы,М.Электронды кітапхана, электронды оқырман/М.Мамырбайқызы//Жас қазақ.-2009.-12 маусым.-8б.
Матаева, Н.Т. Кітапхана қорын замануи басылымдармен толықтыру уақыт талабы/Н.Т.Матаева//Кітапхана әлемі.– 2008. - № 3. – б.33 – 36.
Отле, П.Библиотека, библиография, документация:Избранные труды пионера информатики / Рос.гос. библиотека; Пер.с англ Р.С.Гиляревского.-М.:ФАИР-ПРЕСС, Пашков дом, 2004.-350 с.
Осадчий.Г. Библиотека с учетом пульса времени/Г.Осадчий// Актюбинский вестник. – 2006 г. – 25 февраля.
Өтеміс, И. Кітаппен достық он жасқа дейін басталуы тиіс/И.Өтеміс//Ақтөбе газеті.-2010.-27мамыр.
|
|
Лабораториялықжұмыс
№5
Тақырып: КҚ ұйымдастыру
|
Тапсырма: Өңдеу: Хат құралдары, көшірме қағаздар, Артефакт. Қорсақтау: технологиялық талап, сақтау бөлімінің қызметі, қорсақтаушының қызметтік міндеттері, қорсақтаушының жұмыс аппараты. Жайғастыру: құжаттарды сақтау тәсілдері. Қорды механикалық сақтау.
|
8
|
Исаханова, Ғ. Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігі (ҚРМАМ) жүйесіндегі көпшілік кітапханаларының 2008 жылдың бірінші жарты жылдығындағы жұмысына талдау/Ғ.Исаханова//Кітапхана.-№3.-2008.Б.9-13.
Катунин,Г.П. Основы мультимедия. Компьютерная графика:монография/Г.П.Катунин.-СибГУТИ.-Новосибирск,2006.-488с.
|
|
Практикалық жұмыс
№6
Тақырып: Сақтау режимі.
|
Тапсырма: Жарық режимі, температуралық – ылғалдық режим, ауаны тазарту, экологиялық режим, биофактор
|
9
|
Байғазин,М. Шешімін күткен мәселе/М.Байғазин//Кітапхана,№4.2008.-6-7б.
Бектұрғанова Б. Кітап көрмелерін насихаттау оқырмандардың кітап құмарлығын арттырудың бір түрі // Кітапхана әлемі. – 2007. - №4. – б.32 – 33
Божедонова, В.Когда консервация – прогессивна/В.Божедонова//Библиотека.-2009.-№3.-61-63с.
Борамбаева А. Білімді тәрбиемен ұштастырудың маңызы // Кітапхана. – 2006. - № 1. – б.42 – 43.
|
|
Практикалық жұмыс
№7
Тақырып: Экологиялық, санитарлық қорды сақтау.
|
Тапсырма: Профилактикалық шараларды өткізу, санитар күніндегі жұмысты белгілеу, қордың жағдайын бақылау.
|
10
|
Байғазин,М. Шешімін күткен мәселе/М.Байғазин//Кітапхана,№4.2008.-6-7б.
Бектұрғанова Б. Кітап көрмелерін насихаттау оқырмандардың кітап құмарлығын арттырудың бір түрі // Кітапхана әлемі. – 2007. - №4. – б.32 – 33
Божедонова, В.Когда консервация – прогессивна/В.Божедонова//Библиотека.-2009.-№3.-61-63с.
Борамбаева А. Білімді тәрбиемен ұштастырудың маңызы // Кітапхана. – 2006. - № 1. – б.42 – 43.
|
|
Семинар №4
Тақырып: КҚ басқару құрылымы.
|
Сұрақтар: КҚ басқару қажеттілігі. КҚ басқару нысаны мен субъектісі. КҚ басқару жүйесінің байланысы.
|
11
|
Отле, П.Библиотека, библиография, документация:Избранные труды пионера информатики / Рос.гос. библиотека; Пер.с англ Р.С.Гиляревского.-М.:ФАИР-ПРЕСС, Пашков дом, 2004.-350 с.
Осадчий.Г. Библиотека с учетом пульса времени/Г.Осадчий// Актюбинский вестник. – 2006 г. – 25 февраля.
Өтеміс, И. Кітаппен достық он жасқа дейін басталуы тиіс/И.Өтеміс//Ақтөбе газеті.-2010.-27мамыр.
Ұзғанбаева, Б.К.Рухани байлық қайнарындай/Б.К.Ұзғанбаева // Нұр-Дәулет.-2006 ж.- 31 наурыз.
Поручи поиск человеку: виртуальные справочные службы в современных библиотеках / Михнова И.Б., Пурник А.А., Пурник А.В., Самохина М.М.; Под общ.ред. И.Б. Михновой. – М. : ФАИР-ПРЕСС, 2005. – 304 с.
|
|
Практикалық жұмыс
№8
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
|
Тапсырма: КҚ даму жоспарын құру.
|
12
|
Столяров, Ю.Н. Защита библиотечного фонда:уч.пособ/Ю.Н.Столяров.-М.:ФАИР-ПРЕСС,2006.-504с.
Сукиасян,Э.Инновации в реальной практике/Э.Сукиасян//Библиотека.-№11.-2009.-С.26-27.
Сукиасян,Э. Электронды каталогпен жұмыс – кітапханалық библиографиялық қызметтің тиімді жолы.Сукиасян, Э. Картояные или электронные/Э.Сукиасян//Библиотека.-№1.-2010.14-17.
|
|
Практикалық жұмыс
№9
Тақырып: Кітапханаларда құжаттар түрлерінің бөлек қорын қалыптастыру.
|
Тапсырма: Нақты кітапхананың қорсақтаушы еңбегінің жағдайын мінездеу.
|
13
|
Столяров, Ю.Н. Защита библиотечного фонда:уч.пособ/Ю.Н.Столяров.-М.:ФАИР-ПРЕСС,2006.-504с.
Сукиасян,Э.Инновации в реальной практике/Э.Сукиасян//Библиотека.-№11.-2009.-С.26-27.
Сукиасян,Э. Электронды каталогпен жұмыс – кітапханалық библиографиялық қызметтің тиімді жолы.Сукиасян, Э. Картояные или электронные/Э.Сукиасян//Библиотека.-№1.-2010.14-17.
|
|
Семинар №5
Тақырып: КҚ маркетингтік стратегиялық басқару.
|
Сұрақтар: Қорды басқарудың стратегиялық мәні. КҚ қалыптастыру маркетингісі. КҚ басқаруды қамтамасыз етудегі ақпараттық маркетингтің жүйесі және маркетингтік ортасы. Қорды пайдаланудағы, оқырман сұранысын басқарудағы жарнама ролі. КҚ жарнамасына қойылатын талаптар.
|
14
|
Столяров Ю.Н. Библиотечные фонды. – М.: Книга, 1979. – 293с.
Столяров Ю.Н. Как сохранить библиотечные фонды: практические пособие. – М.: Либерея, 1995. – 127 с.
Столяров Ю.Н. Библиотечный фонд. / учебник для институтов культуры. – М.: Кн. палата, 1991. – 271с.
Столяров Ю.Н. Библиотечный фонд. / учебник для институтов культуры. – М.: Кн. палата, 1991. – 271с.
Столяров, Ю.Н. Защита библиотечного фонда:уч.пособ/Ю.Н.Столяров.-М.:ФАИР-ПРЕСС,2006.-504с.
Сукиасян,Э.Инновации в реальной практике/Э.Сукиасян//Библиотека.-№11.-2009.-С.26-27.
Сукиасян,Э. Электронды каталогпен жұмыс – кітапханалық библиографиялық қызметтің тиімді жолы.Сукиасян, Э. Картояные или электронные/Э.Сукиасян//Библиотека.-№1.-2010.14-17.
|
|
Практикалық жұмыс
№10
Тақырып: КҚ басқару қызметі.
|
Тапсырма: КҚ дамуының маркетингтік концепциясы.
|
15
|
Терешин, В.И.Библиотечный фонд. Учеб.пособ.-М.:МГУКИ,2001.-176с.
Ульева,Л. Откроем в мир безграничных возможностей/Л.Ульева//Библиотека.-№11.-2009.-28-30.
Шароварова, М.В. Справочная служба «Вопрос-ответ» и участие в корпоративной «Виртуальной справке»: целесообразность такого сочетания [Электронный ресурс]/.- М.В. Шароварова.- http://www.library.ru/help/theory/
Шартье, Р. Письменная культура и общество/Р.Шартье.-пер.с фр.и послесл. И.К.Стафф.-М.:Новое издательство, -2006.-270с.
Швецова-Водка,Г.Н. Некоторые дискуссионные вопросы типологический классификации документов/Г.Н.Швецова-Водка//Книга.Исследования и материалы.-М.,2006.-С.186-202.
|
Достарыңызбен бөлісу: |