Тіл дамыту емтихан жауаптары "Тіл" ұғымы. Сөйлеу түрлері Сөйлеу формалары
Бейнелі сөйлеу құралдарын игеру: метафоралар, эпитеттер, салыстырулар
жүктеу/скачать 0,59 Mb.
|
Тіл дамыту. емтихан жауаптары
- Бұл бет үшін навигация:
- 14. Сабақтарда сөйлеудің мәнерлілігін үйрету
| 13. Бейнелі сөйлеу құралдарын игеру: метафоралар, эпитеттер, салыстырулар
Метафора - ұқсастыққа негізделген сөздің бейнелі мағынасы. «Meтaфopa» тepмині лингвиcтиka caлacынa жaтaды жәнe ayдapмaдa «тpaнcфep» дeгeнді білдіpeтін гpek cөзінeн шыққaн. Дeмek, мeтaфopa - бeйнeлі мaғынaдa қoлдaнылaтын cөз нeмece өpнek, бacқa құбылыcпeн қaндaй дa біp қapым -қaтынac нeгізіндe зaттың нeмece құбылыcтың бeйнeлі бeйнecі. Meтaфopaның нeгізгі қызмeті - oбъekтіні бacқa зaттapmeн caлыcтыpy apқылы ecтe қaлapлық oбpaз жacay. Нәтижecіндe қoлдaнылғaн caлыcтыpyлapдың epekшe бoлyынa бaйлaныcты cypeт kүшті, kөлeмді бoлaды жәнe үлkeн әcepгe иe бoлaды. Эпитет - қасиетін, сапасын, түсінігін, құбылысын сипаттайтын бейнелі анықтама. Кейде сирек кездесетін эпитеттер арасында қарама-қарсы ұғымдардың тіркесімдері кездеседі . Сөз тіркесінің сәйкес келмеуі оқырман назарын аударады, образдың мәнерлілігін күшейтеді. Мұндай эпитеттердің қызметі антитеза (оппозиция) әдісіне ұқсас. Салыстыру - құбылысты немесе ұғымды басқа құбылыспен салыстыруға негізделген кескіндеме техникасы. Салыстыру үшін, бір құбылысты екінші құбылыспен салыстыру үшін біз сөйлеу барысында салыстырудың мағынасын білдіруге көмектесетін әр түрлі тілдік құрылымдарды қолданамыз. Көбіне салыстыру сөйлеуде салыстырмалы бұрылыстар түрінде жасалады, осы синтаксистік құрылыс көмегімен объектілер, іс-әрекеттер, белгілер салыстырылады. Салыстырмалы айналым салыстырмалы одақтардың бірі бар сөзден немесе сөз тіркестерінен тұрады. 14. Сабақтарда сөйлеудің мәнерлілігін үйрету «Сөйлеу мәдениеті» негізінен «сөз мәдениеті», «сөзді орынды қолдану» деген ұғымды білдіреді, өйткені сөйлеу мәдениетінің негізгі зерттейтін нысаны – сөздің дұрыс айтылуы, дұрыс қолданылуы, сол арқылы ойдың айқын, әсерлі жетуі, екіұштылықтың, күңгірттіктің болмауы. Сондықтан сөйлеу мәдениетіне байланысты өтілетін қазақ тілі сабақтарында ауызша сөйлеу тілінің ерекшеліктеріне көп көңіл бөлініп, қателерді тіл деректері негізінде талдап, сырын ашып көрсетудің пайдасы зор. Оқушыларды ауызша сөйлеуге дағдыландыру, соған орай тіліміздің бағзы заманнан бері қалыптасқан сөйлеу нормасынан мағлұмат беру, одан ауытқулардың сырын ашу, себебін түсіндіру; оқушылардың тіл тазалығын, анықтығын, дәлдігін сақтап, әр сөз, сөйлемді өз орнымен жұмсап, тіл мәдениетін дамыту; сөйлеу, тіл мәдениеті машықтарын меңгерген, логикалық ойлауы өз деңгейіне сәйкес дамыған, мәдениетті сөйлеуге бейімделген оқушыны тәрбиелеу және олардың қарым-қатынас құзыретін дамытып, сөйлеу мәдениетін сапалы меңгерген азамат ретінде қалыптастыру қазақ тілі мұғалімінің негізгі мақсаты болып табылады. Өз ойын дұрыс жеткізе білу тек сөйлем құрай салу ғана емес, онда айтайын деген ойдың екінші адамға түсінікті, әсерлі, дәлелді болуына мән беріледі. Ондай нәтижеге жету үшін, біріншіден, тілдің қалыптасқан жүйесін, соған негізделген өзіне тән заңдылықтарын, яғни әдеби тілдің мәдениетін сақтауға тура келсе, екіншіден, оқушының айтайын деген ойының қарым-қатынасының мақсатына сай тілдік құралдарды, амал-тәсілдерді орынды, талғап қолдану мәдениеті болуы, жетілуі керек. Яғни қазақ тілі пәнінен берілетін теориялық білім қатысымдық әрекетте ойдың түсінікті, әсерлі берілуінің құралына айналуы тиіс. жүктеу/скачать 0,59 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|