42
№ 2(135)/2021
Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университетінің ХАБАРШЫСЫ.
Филология сериясы
ISSN 2616-678Х еISSN 2663-1288
Түркілік «от» ұғымының этимологиясы
Лексикалық семантиканың деривациясын
тарихи тұрғыда зерттемей тарихи процесс
нәтижесі болып табылатын түркілік ортақ
лексиканың семантикалық өзгерулерінің
себеп-салдарларын,
заңдылықтары
мен
ережелерін, жолдары, типтері мен түрлерін
айқындап,
құрамы,
құрылымы
және
жүйесін белгілеу мүмкін емес. Лексиканың
семантикалық
деривациясы тілдік процесс
ретінде тарихи дәуірлері (V-ХІV ғғ.), тілдік
фактілері (түркі жазба ескерткіштері және
қазіргі түркі тілдері) салыстырмалы және
тарихи-салыстырмалы аспектілерде зерттеуді
қажет етеді. Сондықтан да ізденісіміздің
материалы – «от» этимонын түркі жазба
ескерткіштері,
қазіргі
түркі
тілдері
мәліметтері негізінде талдаймыз.
Зерттеудің тарихы.
Сөз
мағынасының
тарихи өзгерістері семантикалық деривация
теориясының негізінде ғана зерттеліп,
зерделенбек. Сондықтан да семантикалық
деривация теориясының негіздеріне талдау
шолу жасау қажет. Орыс лексикологы
Ф.П.Филин ескерткендей, түркі лексикасының
семантикалық
деривациясын толық зерттеу,
зерттеп тастау мүмкін емес, себебі: а) ең
қажетті, жиі қолданылды деген сөздің өзі жазба
ескерткіштерге түспеуі мүмкін, ә) сөздіктер
мен картотекаларда барлық сөздер жиналған
жоқ, б) көптеген сөздер деэтимологизацияға
ұшырап кеткен [5,5], в) тарихи фонетикада
тіл
дыбысы,
тарихи
грамматикада
морфологиялық формалар мен синтаксистік
конструкциялау санаулы да, тілдегі сөз көп.
Оның үстіне сөздік құрамға бір-біріне қарама-
қайшы көлемділік, өзгергіштік, сақталғыштық
және тұрақтылық деген 4 қасиет тән [5,3-4].
Сондықтан да А.М.Щербак «Совершенно
особое и относительно
самостоятельное
направление этимологических исследований
–
Достарыңызбен бөлісу: