А. Қ.Боранбаева, Г. М. Аштаева, А.Г. Мұхаметжанова

№8 орта мектеп

Бұл бағдарлама 1-сыныптың негізгі әліппе, ана тілі пәнінің мазмұнын басшылыққа алып, «Халық ауыз әдебиеті үлгілері» атты таңдау курсын «Сатылай кешенді оқыту» технологиясымен меңгеруге арналған.

 «Сендердің азат ойларың мен кемел білімдерің - елімізді қазір бізге көз жетпес алыста, қол жетпес қиянда көрінетін тың мақсаттарға апаратын құдіретті күш» деген  Елбасы Н.Ә.Назарбаевтың жастарға арналған сөзі ұстаз қауымына зор жауапкершілік жүктеп отыр. Жаһандану үрдісінде әр баланың ақыл-ой еңбегінің дамуына ықпал жасайтын, оқушы жетістіктерін өрістетудегі негізгі тұлға-мұғалім. Әлемдік білім беру жүйесіндегі өзгерістер әр мұғалімнің оқыту мен оқу тәжірибесіне жаңа тәсілдерді енгізуді қажет етеді. «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы – сапалы білім берудің кепілі.

«Сатылай кешенді оқыту» технологиясы дегеніміз – білім беру мақсаты, міндеттері, әдіс-тәсілдері, өзіндік ерекшелігі бар және оқушыларға білімді ғылыми негізде сатылап жүйелеп кешенді меңгертіп, оларға ұлттық құндылықтарды бағалай, қолдана білуге машықтандыратын оқыту. Сатылай кешенді оқыту – оқушыларға қазақ тілі ғылымының мазмұны мен жүйесін, оның сөздік құрамы мен грамматикалық құрылысын, сөйлеу тілінің байлығын және әдеби тіл нормасын үйретіп, дұрыс сөйлеу, сауатты жазу дағдысын қалыптастырумен қатар өзге пәндердің де мазмұныны аталған талаптарға сәйкес меңгертуді басшылыққа алатын оқыту. «Сатылай кешенді оқыту» технологиясының басты қағидаларының бірі – жоғары қиындықта оқыту. «Сатылай кешенді оқыту» технологиясы – ұлттық төл технология. «Сатылай кешенді оқыту» – қазақ елінің төл технологиясы дейтін себебіміз біріншіден, технологияның теориялық негізі – А.Байтұрсынұлы, Ж.Аймауытов, М.Жұмабаев, Т.Шонанов, Қ.Жұбанов т.б. отандық ғалымдардың ғылыми-әдістемелік тұжырымдарын басшылыққа алады; екіншіден, Ыбырай, Абай, Шоқан тағы басқалардың ағартушылық ұстанымдарын негіз етеді; үшіншіден, теория мен практиканы ұштастыруда ғалым-әдіскер Ф.Ш.Оразбаеваның тілдік қатынас (оқылым, жазылым, тыңдалым, айтылым, тілдесім) теориясына негізделеді; төртіншіден, ұрпақтың тілін дамытуға ұлттық құндылықтарды бағалай білуге, құрметтеуге үйрету үшін ауыз әдебиетінің бай мұрасынан бастап бүгінгі күнгі сөз зергерлерінің әдеби ой-толғамдарын тіл дамыту, тіл ұстарту жаттығуларына материал етіп пайдаланылады; бесіншіден, белгілі педагог-ғалым Г.К.Селевконың педагогикалық технологияларды топтастыра отырып жасаған “Педагогикалық технологиялар классификациясы” талаптарына сүйенеді.

• 
  Әр пәннің табиғатын танытуда оқушының жеке мүмкіндігін ашуға ықпал ету.
  
• 
  Пәндердің мазмұнын, ішкі мағынасы мен қолданыстағы ерекшелігін және тақырып мазмұнын ашу арқылы танымдық дүниесін қалыптастыру.
  
• 
  Кез келген шаршы топта өз көзқарасын дәлелдей отырып, шешен де шебер жеткізе білуге машықтандыру.
  
• 
  Сол арқылы әр оқушының өз ана тілін, ұлттық құндылықтарын басқаларға таныта, бағалай білуге баулу.
  
• 
  Берілген тапсырманы сауатты, жоғары деңгейде, шығармашылықпен орындай білуге төселдіру.
  
• 
  Оқушылардың логикалық ойлау жүйесін дамыту мақсатында әртүрлі пәндердің мазмұнына сай түрлі сөзжұмбақтар, танымдық , ұлттық ойындар үлгілерін кеңінен қолдану және ондай ойындарды олардың өзіне құрастырып, жасауына бағыт-бағдар беру.
  

• 
  өз әрекетіне мақсат қоя білуге, оны жүзеге асыруға, қажетті жағдайда анықтауға;
  
• 
  өзі тұжырым жасауға, қойылған міндетті орындауға, технологияны таңдауға мүмкіндік береді.
  

• 
  ақпаратты өз бетімен табуға, талдауға, өңдеуге, сақтауға;
  
• 
  интерпретациялауға, қазіргі ақпараттық коммуникативтік технологияның көмегімен жеткізуді жүзеге асыруға көмектеседі.
  

• 
  байланыстырып сөйлеуге машықтанады;
  
• 
  ауызша және жазбаша қарым-қатынас жасауда стиль мен жанрды таңдай білуге бағыттайды;
  
• 
  үш тілде сауатты, әуезді сөйлеу дағдысын қалыптастырады.
  

• 
  Сөйлеу мәнері белгілі жүйеге түсіп, әуезді сөйлеуге жаттығуы;
  
• 
  Өзі талдап баяндап отырған материалдың ерекшелігін дұрыс ажыратып, жолдастарына, мұғалімге нанымды түрде жеткізуге бейімделуі;
  
• 
  сөйлей білу, өзгені тыңдау, пікір алмасу дағдыларын дамытуы;
  
• 
  түрлі тапсырмаларды орындай алу дағдысының қалыптасуы;
  
• 
  тірек сызбаны сызып, талдай алуы;
  
• 
  шығармашылықпен жұмыс жасау, іздену, зерттеуі.
  

• 
  тапсырмаларды сатылай кешенді талдай оқи отырып, оқушылар өздігінен жұмыс жасауға үйренеді;
  
• 
  топпен жұмыс жасауда өзара бір-біріне көмек көрсетуге, сыни пікір айтуға, сын көтеруге, бір-бірін тыңдауға, қателік жіберілсе оны түзетудің жолдарын іздестіруге бағыт-бағдар алады;
  
• 
  мұғалімдермен достық қарым-қатынас орнатуға бейімделеді;
  
• 
  өз біліміне, өзіне деген сенімділік орнап, құзыретті тұлға болып қалыптасады;
  
• 
  сауатты жазып, оқып, айтуға дағдыланады;
  
• 
  пәннен өтілген материалдарды жүйелі түрде түсініп, ғылыми тілде баяндауға машықтанады;
  
• 
  оқушылар мүмкіндігіне қарай пәндік олимпиадаларға, зерттеу жұмыстарына қатыса алады.
  

2013 жылғы 3 сәуірде №115 бұйрығымен бекітілген, Қазақстан Республикасының Әділет министрлігінде №8424 тіркелген оқу бағдарламасы негізінде «Сатылай кешенді оқыту» технологиясының мақсат, міндет ерекшеліктеріне сәйкес құрастырылды.

Бағдарлама таңдау пәніндегі 33сағатына бейімделіп құрастырылған.

Халық ауыз әдебиеті үлгілерін сатылай кешенді талдау

Тұрмыс-салт жырлары (4 сағат)

Бұл тарауда оқушыларды тұрмыс – салт жырлары арқылы тіл байлықтарын кеңейтіп, әдебиет сабағына деген қызығушылығын оятады. Сатылап, қарапайымнан күрделіге қарай талданып, талдаудың төрт сатысы меңгертіледі. Айтылым, жазылым іс-әрекеттері жүзеге асырылады. Түрлі жаттамақтар, жұмбақтар, мақал-мәтелдерді оқып үйреніп, сөздік қорлары баиды. Дүниетанымын, ой – өрісін кеңейтіп, өз бетімен әректтенуге үйренеді.

Бұл тарауда мақал-мәтелдер туралы білім, білігін тереңдетіп, салыстырып, ажырата білу дағдылары мен оқу, талдау машықтарын қалыптастырады, мағынасын түсіне білуге үйренеді. Мақал-мәтелдер тіліміздегі сөздің көркі екенін ұғады.

Тапсырмаларды орындау барысында логикалық ойлауын, ой дәлдігін

дамытады, сөйлеу мәдениетін жетілдіріп, түрлі амал-тәсілдер арқылы ізденеді. Ана тілін ардақтап, бағалай білуге, сөз қадірін терең ұғуға қалыптасады.

Бұл тарауда жұмбақтар және олардың түрлері туралы түсінік алып, әңгімелеп, жұмбақ арқылы оқушылар зерделілік, танымдық, еріктілік ерекшеліктерін ұштайды. Өз беттерімен ізденіс үрдісін, адамгершілік

Бұл тарауда оқушыларға жаңылтпаштың халық ауыз әдебиеті шығармасының бір түрі екенін таныстырылып, түсіндіріледі және сатылай

талдау үлгілері беріліп, меңгерулеріне жағдай жасалады.

Ертегілерді сатылай кешенді талдау (6 сағат)

Бұл тарауда оқушыларға ертегі халық ауыз әдебиеті шығармасының бір түрі екенін түсіндіріліп, ертегілердің түрлерімен таныстырылып, және сатылай талдау үлгілері беріліп, меңгерулеріне жағдай жасалады.

Бұл тарауда ауыз әдебиетінің бір түрі – аңыз әңгімелер екенін түсіндіріліп, аңыз оқиғалары шындық өмірден алынатынын, кейіпкерлері де – өмірде болған тарихта аты белгілі адамдар екенін түсініп және сатылай талдау үлгілері беріліп, меңгерулеріне жағдай жасалады.

Бұл тарауда ауыз әдебиетінің бір түрі – шешендік өнердің алуан сипаттарын, шешендік сөздің түрлері, ерекшеліктері туралы мағлұматты тереңдете түсініп, халқымыздың даналығының-шешендік асыл қазынасының тәлім-тәрбиелік сипаттарын, ғасырлар бойы халық сынынан екшеліп өткен құнды мұра екендігін танытады.

Құрастырылған әдістемелік құрал мұғалімге арналған. Бұл бағдарлама 2-сыныптың негізгі математика пәнінің мазмұнын басшылыққа алып, «Шама тілі» атты таңдау курсын «Сатылай кешенді оқыту» технологиясымен меңгеруге арналған.

• 
  Оқу материалының жүйелілігі, бірізділігі;
  
• 
  Табиғилығы;
  
• 
  Дағдыға басым бағыт беруі;
  
• 
  Білімнің базалық деңгейінің барлық оқушылар үшін міндеттілігі;
  
• 
  Оқушыға өз деңгейін таңдауға ерік беру;
  
• 
  Оқушыларға берілетін білімнің саралануы;
  
• 
  Оқушылардың өз мүмкіндігіне қарай тек міндетті деңгейде кем емес білім алуға еріктілігі;
  
• 
  Оқыту мен тәрбиенің бірлігі;
  

Математика пәнінен оқушылардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, білімді ғылыми негізде сатылай, жүйелі меңгертіп, оларға ұлттық құндылықтарды бағалай білуге машықтандыратын, білімді тек қана белгілі бір көлемде беріп, қажетті шеберлік пен дағдыны қалыптастырумен ғана шектелмейтін, құзыретті тұлғаны қалыптастыруға, ойлау, есте сақтау, қиялдау, елестету сияқты танымдық-психологиялық қасиеттердің үйлесімді дамуына бағыттталған оқытудың түрі.