Ушатов марат әбдікаламҧлы педагогикалық жоғары оқу орындары студенттерінің лидерлік әлеуетін дамыту

107 
- әдебиет кӛздермен жұмыс істей білу, сондай-ақ, заманауи әдістер туралы 
түрлі кӛздерден ақпарат алу үшін заманауи элекрондық тасығышты қолдану, 
ӛзінің лидерлік қасиеттерін, күйзелуге тӛзімділік тәсілдерін дамытуы, жеке 
лидерлік мінездемені жасау; 
- диагностика әдістеріне ие болу және кәсіби қызметке қажетті лидерлік 
қасиеттерді талдау; басқарушылық құзіреттілік пен мінез-құлықтың жаңа 
моделі ретінде лидерлік ӛзектілігін түсіндіру; команда түзу тәсілдеріне ие болу. 
Студент элекивті курсты оқу нәтижесінде мынадай құзыреттіліктерд 
імеңгеруі тиіс: 
Жалпы мәдениеттік біліктілік-құзіреттіліктер: 
-
Жеке бастық және кәсіби ӛзін-ӛзі дамытуға ұмтылу, басымдықтарды 
қоя білу, жеке бас мақсаттарын қоя білу қабілеті, ӛзіндік тәжірибе мен 
басқалардың тәжірибесі арқылы үйренуге қабілеттілік; 
-
Жеке бас артықшылықтары мен кемшіліктерін сыни бағалай білу,
ӛзіне айтылған сынға сындарлы жауап қайтарып, қабылдау. 
Кәсіби құзіреттіліктер: 
-
Топтық динамика үдерістері мен команда құру қағидаларын білуі 
негізінде топтық жұмысты тиімді ұйымдастыру; 
-
Персонал қызметінің тиімділігіне әсер ететін ішкі және сыртқы 
факторларды талдау үшін ақпарат жинау дағдыларына ие болу; 
-
Жеке кәсіби сиықсыздану мен кәсіби күйіп кетудің алдын алуды 
қамтамасыз ету қабілеті;
-
Ӛзін-ӛзі басқару мен дербес білім алу дағдыларына ие болу, 
әріптестерге таратуға дайын болу. 
Тӛменде «Лидерлік» элективті курсының күнтізбелік тақырыптық 
жоспарын ұсынамыз (кесте 18). 
Кесте 18 - «Лидерлік» элективті курсының күнтізбелік тақырыптық жоспары 
Пән тақырыптарының аталуы 
(Тақырып. Қысқаша мазмұны) 
А 
п 
т 
а 
Аудиториялы
қ сабақтар
 
Аудиториядан тыс 
жұмыстар
Дәріс 
(сағ.) 
сем 
(сағ.) 
СОӚ
Ж 
СӚЖ 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
«Лидерлік» курсының мақсаты мен міндеттері 
1. «Лидерлік» ұғымының мәні. 
2. «Лидерлік» курсының мақсаты мен 
міндеттері. 
1 
1 
1 
1 
Лидерлік теорияларының қалыптасуы мен 
дамуы 
1.Батыс 
ғылымындағы 
лидерлік
теорияларының қалыптасуы мен дамуы 
2. Ресей ғылымындағы лидерлік теориясының
қалыптасуы 
3.Қазақстандық ғалымдарының еңбектеріндегі 
лидерлік мәселесі 
2 
1 
1 
1 
1 

108 
18 – кестенің жалғасы 
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Лидер 
және 
басшылық 
ұғымының
арақатынасы 
1.Лидерлік түсінігімен мағыналас ұғымдардың 
арақатынасы 
2.Лидерлік және басшылық феномені 
3 
1 
1 
1 
Топтағы лидерлердің атқаратын қызметтері 
мен стильдері 
1.Топтағы лидердің атқаратын қызметі
2. Лидерлік стильдер 
4
4 
1 
1 
2 
2 
Лидерлікке тән қабілеттер 
1.Зерттеуші 
ғалымдардың 
және 
қазақ 
зиялыларының лидерлікке байланысты ой- 
пікірлері.
2.Лидерлікке тән қабілеттердің жүйесі 
5 
1 
1 
1 
Кіші және үлкен топтардағы лидерлік 
1.Кіші және үлкен топтардағы лидерліктің 
ерекшеліктері мен функциялары. 
2.Топтық нормалар мен құндылықтар.
3.Лидер мен оған ерушілердің психологиялық 
сипаттамасы. 4.Психологиялық үйлесімділік.
6 
1 
1 1 
Лидер имиджін қалыптастыру және алға 
жылжыту. 
1.Лидер имиджінің түсінігі.
2.Имидж бен мансап.
3.Лидер 
коммуникациясының 
жолдары. 
4.Лидердің негізгі сӛздік құзіреттері 
7 
1 
1 1 
Табыс психологиясы 
1.Кӛрнекті 
лидерлердің 
биографиясы. 
2.Лидерлік командалардың тарихы. 3.Стивен 
Кови бойынша тиімділігі жоғары адамдардың 
жеті дағдылары. 4.Үлгілі лидерліктің бес 
тәжірибелік әдісі. Табысқа қол жеткізу 
уәждемесі. 
8 
1 
1 
1 1 
Студенттердің лидерлік әлеуетін дамытудың
үлгісі 
1. «Лидерлік әлеует» ұғымының мәні мен 
мазмұны 
2.Студенттерің лидерлік әлеуетін дамытудың
үлгісі 
9 
1 
1 1 
Студенттердің лидерлік әлеуетін дамыту
ерекшеліктері 
1.Студенттердің лидерлік әлеуетін дамытудың 
психологиялық ерекшелігі
2.Студенттердің лидерлік әлеуетін дамытудың 
педагогикалық ерекшелігі 
10 
1 
2 2 

109 
18 – кестенің жалғасы
1 
2 
3 
4 
5 
6 
Студенттердің лидерлік әлеуетін анықтаудың 
диагностикасы 
1.Е.Жариков және Е.Крушельницкийдің 
«Лидерлік қабілетін диагностикалау» тестінің 
мәні мен маңызы
2.Н.П.Фетискин, 
В.В. 
Козлов, 
Г.М 
Мануйловтың «Тұлғаның дамуын әлеуметтік – 
психологиялық диагностикалау» әдісін
лидерлік қабілетін дамытудыдиагностикалауды 
қолданудың маңызы 
11 
1 
1 1 
Тұлғаның лидерлік әлеуетін дамытудың 
әдістемесі 
1.Тұлғаның 
лидерлік 
әлеуетін 
дамытуда 
интербелсенді әдістердің алатын ролі 
2.ЖОО тәрбие жүйесінде лидерлікті 
дамытудың әдіс-тәсілдері 
12 
1 
1 2 
2 
Сағат саны 
9 
7 15 
15 
Барлығы 
15 
15 
15 
Жоғарыда кӛрсетілген күнтізбелік жоспардағы дәрістер мен семинар 
тақырыптары, студенттердің ӛзіндік жұмыстарына берілген тақырыптар
студенттердің лидерлік әлеуетін дамытуға бағытталған.
Сонымен қатар, біз элективті курсты оқу барысында диалогтық қарым –
қатынастың орны ерекше екенін айтамыз. 
Диалогтық қарым –қатынас келесі форматта ӛтуі мүмкін: оқытушы – 
студенттер, студент – студент, студент –тақырып. Сонымен, таным үдерісін
қарым –қатынасқа айналдырған абзал: сабақты тұлға аралық қарым – 
қатынасқа негіздеп, студенттермен еркін әрі тең құқылы диалог жасаған жӛн, 
ӛйткені диалогтың үйренуде қомақты нәтижелерге қол жеткізгендігі
бұрыннан аян. Тіршіліктің негізі қарым – қатынас пен диалогта орнығады: 
басқаның ойымен, пікірімен, кӛзқарасымен санасу, бӛтенді түсіне білу, ӛзіңді 
оның орнына қоя білу – осы қасиеттердің бәрі әлеумет ахуалын белгілейтіндігі 
даусыз тұжырым. «Ӛмірдің мәні – араласу, қатынасу, қауышу, дидарласу,
түсінісу»,- деп түсінген ата- бабаларымыз осы әрекеттер арқылы басқа адамға,
оның кӛзқарасы мен дүниетанымына, ойы мен пікіріне деген ыждаһат пен 
ықылас қалыптасатындығына кӛздерін жеткізген. Сондықтан бүгінгі таңда 
ұсынып отырған студенттердің табандылық, белсенділік, еркін ой – пікірін 
білдіру тәрізді лидерлік қабілеттерді адамгершілікке негізделген 
демократиялық стильдегі диалогқа негіздеп дәріс пен семинарды ұйымдастыру 
аса мол нәтижеге қол жеткізеді. Диалог негізінде әр адамның қарым –
қатынасқа деген қажеттілігі жатыр. Ақпарат кӛздеріндегі мәліметтер бойынша 
визуализациялық дәрістің ӛзінің негізгі мазмұны бейне түрінде беріледі 
(суреттер, графиктер, сызбалар және т.б.). Ол пайымдаудың белсенділігін 

110 
арттыру және әр түрлі белгілік жүйенің кӛмегімен ақпаратты қайта кодтаудың 
тәсілі болып табылады.
Кеңес беру дәрісі ӛзінің мазмұнын дәрісхана сұранысы бойынша 
анықтайды. Мұндай дәріс тыңдаушылардың ынтасын және дәріскердің 
шеберлік қабілетін толықтай пайдалануға мүмкіндік жасайды.Әдейі шатастыру 
дәрісі алдын-ала жоспарланған қателіктер арқылы ақпаратқа талдау жасау, 
бағдарлау және оны бағалау дағдысын қалыптастырады. Ал, ойын сәттері 
қолданылатын дәрістерде оқушылар мәселелерді ӛздері қалыптастырып, оны 
ӛздері шешуге тырысады. 
Осы аталған дәрістердің дидактикалық және тәрбиелік мақсаты:
-
болашақ мамандарға заманауи, мақсатты, қарым – қатынасқа бағытталған 
жалпы, ӛзара байланысты білім беру, арнайы белгіленген тақырыптар негізінде 
мақсатты түрде лидерлік әлеуетін дамыту;
-
оқу үдерісі барысында оқытушы мен студенттің ӛзара қарым –
қатынасына негізделген шығармашылық жұмыстар орындауды қамтамасыз 
ету;
-
студенттердің бойындағы кәсіби қызмет қабілеттерін, мамандығына 
деген сүйіспеншілігін дамыта отырып, олардың бойындағы ӛзіндік 
шығармашылық ойлау, белсенділік, табандылық қабілеттерін дамыту;
-
студенттердің қызығушылығын арттырып, ӛзіндік жұмыс жасауға бағыт 
беру;
-
заманауи ғылым мен техниканың қолданылуымен лидерлік қабілетін 
дамытатын оқу әрекеті негізінде заманауи үлгіде дәрісті ұйымдастыра отырып, 
ӛткен заман сарынындағы мынадай : 
-
кері байланыстың болмауы;
-
дәріс мазмұнының қиындығына мойын ұсыну кемшілігін жою маңызды 
болып табылады.
Тыңдаушылардың ролінің бәсеңдігі тәрізді кемшіліктерді интербелсенді 
әдістер мен тәсілдерді қолдану арқылы жоюға болады және оларды қолдану 
дәстүрлі дәрісті үйренушілердің белсенді әрекеттерінен құралған қызықты әрі 
тартымды танымдық процеске айналдырады.
Жоғары мектепте үш түрлі семинар сабақтары белгілінген: алдын-ала 
ӛтетін семинар, арнайы семинар және жеке семинар. Алдын-ала ӛтетін семинар, 
аты айтып тұрғандай, семинарға кірісуге дайындайтын сабақ. Осындай 
сабақтар, негізінен, студенттердің ӛз бетінше істелетін жұмыстың 
ерекшеліктерімен, сонымен қатар әдебиеттермен, түпнұсқалармен, олармен 
жұмыс істеу әдістерімен таныстыру мақсатында ӛткізіледі. Тәжірибе 
кӛрсеткендей, бастапқыда студенттер бірнеше түпнұсқалармен жұмыс істей 
алмайды, ұсынылған әдебиеттер тізімін оқып, қажетті материалды қалай іріктеп 
алу керектігін, оны тақырыбына, қойған міндеттеріне сәйкес баяндауды 
білмейді. Сондықтан, бірнеше түпнұсқалармен жұмыс істегенде студенттерге 
дағдыға айнала бастайтын, ғылыми мәселелерді шешудің компилятивтік 
тәсілдерінен сақтандыра отырып, түпнұсқалармен жұмыс істеу дағдысын 
дамытуға басты назар аудару керек. Алдын-ала ӛтетін семинардағы жұмыстың 

111 
екінші кезеңі – студенттердің белгілі бір тақырыпқа рефераттар дайындауы, 
алдын-ала ӛтетін семинарға қатысушылардың оны оқуы, талқылауы және 
жетекшінің қорытындысы болып табылады. Маңыздырақ оқу және тәрбие 
міндеттері ІІ-ІІІ курстардағы семинарларға, негізінен ІV курстағы 
студенттердің материалға зерттеушілік тұрғыдан келуін қалыптастыратын 
арнайы семинарларда шешіледі. Жоғары мектептерде семинарлық сабақтың үш 
түрі белгіленген: негізгі мақсаты белгілі бір жүйелі курсты және тақырыбы 
жағынан онымен тығыз байланысты курсты тереңдетіп оқытуды кӛздейтін 
семинар; курс тақырыптарының немесе тек бір тақырыптың жекелеген 
қатынастарын түбегейлі қайта қарап жетілдіруге арналған семинар; жекелеген 
проблемаларды тереңдету қарастыру үшін ӛткізілетін зерттеу түріндегі семинар 
немесе арнайы семинар. 
Жоғары курстардағы семинар бірте-бірте студенттерді арнаулы семинарға 
– арнайы ұйымдастырылған семинарға, жас зерттеушілерді, аз ғана уақытқа 
болса да, белгілі бір мәселені танып-білуге алып келеді.Бұл аталған семинарлар 
студенттердің ізденушілік, тапқырлық, дербес пікірлерін дәлелді жеткізе білуге 
дағдыландырып, лидерлік қабілеттердің белгілі бір сапаларын қалыптастыруды 
маңызды болып табылады. Алдын-ала семинар мен семинарға қарағанда 
арнайы семинардың табысты болуы оған кімнің жетекшілік етуіне кӛбірек 
байланысты. Белгілі маман жетекшілік ететін арнайы семинар студенттерді 
ұжымдық ойлауға және шығармашылыққа бейімдейтін ғылыми мектеп 
сипатына ие болады. Бұл жерде студенттердің топтық жұмысқа және оны 
бағалауға деген бағыт-бағдарын айқындауда арнайы тәсілдерді (мысалы, 
жағдайларды моделдеу және т.б.) қолданудың маңызы бар. Сабақ соңында 
жетекші, әдеттегідей, студенттердің ғылыми қызығушылығын қалыптастырып, 
мәселені әрі қарай зерттеу кӛкжиегін аша отырып, семинар сабақтары мен 
жұмыстарына ғылыми тұрғыдан толық шолу жасайды. Семинар сабақтарының 
сапасын бағалауда, оларға дайындықты жоспарлауда тӛмендегі критерийлер: 
мақсаттылық – мәселелер қою, теориялық материалдарды, оларды болашақ 
кәсіби 
қызметіне 
пайдалана 
отырып, 
практикалық 
материалдармен 
байланыстыруға ұмтылыс; жоспарлау – негізгі пәндерге қатысты басты 
мәселелерді бӛліп қарау, әдебиеттер тізімінде жаңалықтың болуы; семинарды 
ұйымдастыру – пікірталас туғызу және қолдай білу, студенттердің барлық 
жауабы мен шығып сӛйлеген сӛздерін сындарлы талдау, оқу уақытын 
мәселелерді талқылаумен толықтыру, оқытушының ӛзінің әрекеттері т.б. 
пайдалы болады. Осы айтылған ойымызға мысал ретінде ӛзіміз ӛткізген 
семинар сабағының жоспарын ұсынуды жӛн кӛрдік (кесте-19).
Сабақтың тақырыбы: 

жүктеу/скачать 3,6 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: