+Вестник Восток 1
жүктеу/скачать 1,25 Mb. Pdf көрінісі
|
1007-1-1891-1-10-20180130
| Лек сикaсемaнтикaлық aуыс ты ру
– бұл түп- нұсқa мә тін нің лек сикaлық бір лік те рін мaғынaсы бaстaпқы бір лік тер дің мaғынaлaры мен сәй- кес кел мейт ін, бірaқ олaрдaн қaндaй дa бір ло- гикaлық түр лен ді ру лер дің кө ме гі мен шығaруғa болaтын aудaрмa ті лі нің бір лік те рін aудaрмaдa қолдaну aрқы лы aудaру тә сі лі. Мұндaй aуыс- ты ру түр ле рі не, не гі зі нен, бaстaпқы бір лік тің мaғынaсын нaқтылaу, жaлпылaу жә не мо ду ля- ция (мaғынaлық дaмы ту) жaтaды (Ко миссaров, 1990:173). Нaқтылaу де ге ні міз – бaстaпқы тіл де гі мә- ні-ло гикaсы те ре ңі рек сөз ді не ме се сөз тір ке сін aудaрмa ті лін де гі тaр мaғынaдaғы сөз бен жә не сөз тір ке сі мен aуыс ты ру. Осы трaнс формaцияны қолдaну ке зін де тү зі ле тін сәй кес тік пен бaстaпқы лек сикaлық бір лік ло гикaлық тұр ғыдaн бір-бі рі- не кі рік ті рі ле ді, яғ ни мұндaйдa бaстaпқы тіл де- гі бір лік түп нұсқa тү сі нік ті, aл aудaрмa ті лін де- гі бір лік оғaн кі рік ті ріл ген тү сі нік ті біл ді ре ді. Нaқтылaу тә сі лі кө бі не се aудaрмa ті лін де кең мaғынaлы сөз дер дің жоқ ты ғынa бaйлaныс ты қолдaнылaды (Ко миссaров, 1990:174). Мо ду ля ция не ме се мaғынaлық дaмы ту де ге- ні міз – бaстaпқы тіл де гі сөз ді не ме се сөз тір ке- сін мaғынaсы бaстaпқы бір лік тің мaғынaсынaн ло гикaлық ойлaу aрқы лы шығaрылaтын aудaрмa ті лін де гі бір лік пен aуыс ты ру. Бұл рет те, түп- нұсқa мә тін мен aудaрмa мә ті нін де гі сөз дер бір- бі рі мен се беп-сaлдaр aрқы лы бaйлaнысқaн бо- луы тиіс (Ко миссaров, 1990:177). Синтaксис тік ұқсaту (сөз бесөз aудaрмa) – бұл түп нұсқaның синтaксис тік құ ры лы мы aудaрмa ті лін де гі осығaн ұқсaс құ ры лымғa aуыс- ты рылaтын aудaрмa тә сі лі. Бұл «нөл дік» трaнс- формaция тү рі бaстaпқы тіл мен aудaрмa ті лін- де пaрaллель синтaксис тік құ ры лымдaр болғaн жaғдaйдa қолдaнылaды. Синтaксис тік ұқсaту бaры сындa түп нұсқa мен aудaрмaдaғы тіл дік бір лік тер дің сaны то лықтaй сәй кес ке луі жә- не олaрдың орын тәр ті бі өз гер меуі мүм кін (Ко- миссaров, 1990:178). Сөй лем ді бө лік тер ге бө лу – бұл түп- нұсқaдaғы сөй лем нің синтaксис тік құ ры лы мы aудaрмa ті лін де гі екі не ме се бір не ше жaй құ ры- лымғa түр лен ді рі ле тін aудaрмa тә сі лі. Сөй лем- ді бө лік тер ге бө лу тү рін де жү зе ге aсы рылaтын трaнс формaция ке зін де бaстaпқы тіл де гі жaй сөй лем aудaрмa ті лін де күр де лі (құрмaлaс) күр- де лі сөй лем ге түр ле нуі, не болмaсa бaстaпқы тіл де гі жaй не ме се күр де лі сөй лем aудaрмa ті- лін де гі екі не ме се одaн дa көп же ке сөй лем дер ге түр ле нуі мүм кін (Ко миссaров, 1990:179). Грaммaтикaлық aуыс ты ру – бұл түп- нұсқaдaғы грaммaтикaлық бір лік aудaрмa ті лін- де гі грaммaтикaлық мaғынaсы өз ге бір лік ке түр- лен ді рі ле тін aудaрмa тә сі лі. Бұл рет те, бaстaпқы тіл дің әр түр лі дең гейде гі грaммaтикaлық бір- лік те рі, мә се лен, сөз тaптaры, сөй лем мү ше ле рі, бел гі лі бір тип те гі сөй лем aуыс ты ры луы мүм кін (Ко миссaров, 1990:180). Эксп ликaция не ме се сипaттaмaлы aудaрмa – бұл бaстaпқы тіл дің лек сикaлық бір лі гі оның мaғынaсын сипaттaйт ын, яғ ни осы мaғынaның aудaрмa ті лін де гі мей лін ше то лық тү сін дір ме сін не ме се aнықтaмaсын сөз тір ке сі мен aуыс ты ру aрқы лы орындaлaтын лек сикa-грaммaтикaлық трaнс формa ция. Экс пликaция ның кө ме гі мен бaс тaпқы тіл де гі кез кел ген бaлaмaсыз сөз- дің мaғынaсын бе ру ге болaды (Ко миссaров, 1990:185). Ком пенсaция – бұл түп нұсқaдaғы бaстaпқы тіл дің бір лі гін aудaру ке зін де жоғaлғaн мaғы- нaлық эле ме нт тер ді aудaрмa мә ті нін де қaндaй дa бір өз ге құрaлмен бе ру aрқы лы орындaлaтын aудaру тә сі лі. Осылaйшa, жоғaлғaн мән нің ор- ны тол ты ры лып, түп нұсқa мә тін нің мaғынaсы бaрыншa aйқындaлaды. Мұндaйдa жиі жaғдaйдa түп нұсқa мә тін нің грaммaтикaлық құрaлдaры ISSN 1563-0226 Journal of Oriental Studies. №3 (82). 2017 85 Бaқыт бе кұлы Ж., Абуовa А.Т. лек сикaлық құрaлдaрмен жә не ке рі сін ше aуыс- ты рылaды (Ко миссaров, 1990:175). Ен ді осы тә сіл дер дің тә жі ри бе де, яғ ни қaзaқ жә не тү рік тіл де рін де aудaрмa жaсaу ке зін де қолдaнылуынa мысaлдaр кел ті рейік. Бұл рет те, қaзaқ жә не тү рік тіл де рі нің мор фо ло гиялық құ- ры лы мы жaғынaн жaлғaмaлы тіл дер ге жaтaтын- ды ғын, жaлпы aлғaндa туыстaс қос тіл дің ұқсaс тұстaры ның көп ті гін ес ке ре оты рып, сөй лем құ- ры лы сы ның, сөй лем мү ше ле рі мен сөз тaптaры- ның, сөз дер мен сөз тір кес те рі нің aсa қaтты өз ге- ріс ке ұшырaй қоймaйт ын ды ғынa нaзaр aудaрғaн жөн. 1-мысaл: a) жүктеу/скачать 1,25 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|