Білім беру бағдарламасы 6В04123 Қаржы, 6В04103 Есеп және аудит, 6В04122 Мемлекеттік және жергілікті басқару

Банктердің ҚР-ң Ұлттық банк пен қарым-қатынастары «ҚР-ң банктер және банктік қызмет туралы» заңның 41-45 баптарымен анықталған қағидалар негізінде қалыптасады. Ұлттық банк өз қызметінде республиканың ақша-несие жүйесінің дамуы мен нығаюы түсу мүддесінде – барлық банктік жүйенің қалыпты қызмет етуіне ықпал етеді, банктерді банктік қызмет бойынша керекті нормативтік құжаттарымен өз уақытында қамтамасыз етеді, банктік жүйе үшін қажет кадрларды дайындауға қатысады, банктердің жұмысына қажетті әдістемелік көмек көрсетіледі.

Ұлттық банктің заңмен қарастырылғаннан басқа жағдайларда банктердің жедел қызметіне араласу құқы жоқ. Банктер Ұлттық банкке баланстарды ұсыну, есеп беру және банктік қызметпен байланысты басқа құжатарды беруге міндетті. Ұлттық банк өз өкілетілігіне сәйкес кез келген уақытта банктерге барып өзіне қажетті ұрақтар бойынша тексеру жүргізе алады.

Банкте арасында клиенттерді тарту жөнінде бәсекенің күшеюі банктердің клиентермен өзара қарым-қатынасты ұйымдастыру сұрақтарына ерекше көңіл бөлуді талп етеді. Олар өз қызметінде, өз кленттеріне қаражаттарды орналастыру, несие алу үшін жақсы жағдайлар, банктік қызметердің әлде қайда кең спектрін көрсете отырып, бір-бірімен бәсекеге түседі. Банктер өз клиенттері алдында жауапты. Банктің клиентпен экономикалық жұмысы - банкке клиентті тартудан бастап, оның шоты бойынша әр түрлі банктік операцияларды жүргізіуге дейінгі банктік қызметтің барлық жақтарын қамтиды. Клиенттерді тарту бакнтен жарнама жаңа қызмет түрлерін ендіруді жетілдіру бойынша, келіссөздер жүргізу, қаржылық жағдайды алдын ала талдау, әр түрлі келісіім шотттарды дайындау және белгілі бір жұмыстарды жүргізуді талап етеді.

Клиентпен жұмыс : есеп айырысу, кассалық және несиелік қызмет көрсету, бірлескен қызмет, депозиттік шоттарды ашу және жүргізу, әр түрлі келісім-шарттар жасасу негізінде құрылады.

Клиенттердің ағымдағы және есеп айырысу шоттарын ашу, олар бойынша операцияларды жүргізу, есеп айырысу және есеп айырысу-кассалық қызмет көрсету туралы келісім шарт негізінде жасалады. Депозиттермен жүргізілетін ағымды жұмыстың бағыты болып - клиенттердің банк қызметтерінің жаңа түрлеріне деген мұқтаждығын анықтау мен есеп айырысудың формаларын жетілдірілуі жатады. Банк клиентпен келісуі бйынша несиелік бөлімге қарыз алушының балансы мен басқа да есеп беру формаларын берудің тәртібі мен мерзімін, қаржылық жағдайы мен оның несиелік қабілеттілігін талдайды.

ҚР-сы банктер және банктік қызмет туралы заңның 36-бабына сәйкес банктің несиені өз уақытында қайтару бойынша міндеттемелері мен басқа да төлемдерді орындамайтын клиенттеріне қатысты келесідей шараларды қолдануға құқығы бар :

• 
  қарызды мерзімінен бұрын қайтаруды талап ету
  
• 
  осы клиенттердің шоттарында бар кез келген қаражаттар есебінен қарыз мөлшерін өтеу
  
• 
  кепілгк алынған мүлікті сату
  

3. Банктік жүйесінің елдің экономикасында алатын ролі мен орны акқымды. Сондықтан несие-банктік чфера мемлекетік органдар жағынан мұқият бақылау мен талдаудың объектісі болып табылады. Әрбір елде банктік қызметті әр түрлі аспектіледе реттеп отыратын, өзіндік бақылау мен құқықтық актілер жүйесі жұмыс істейді. Республикамызда банктерді бақылау мен қадағалау ҚР-ң банктік және басқа да заңдарының сақталуын қамтамасыз етуге, қаржылық қызметті және банктегі оның мекемелерінде жұмысты ұйымдастыруды кезеңдік тексеруге бағытталған ешенді шаралар жиынтығы ұсынылады.

Банктер үстінен жасалатын бақылау мен қадағалауды : халықаралық, мемлекеттік, аудиториялық, құрылтайшылық деп бөлуге болады. Республикада банктер үстінен халықаралық бақылауды Дүниежүзілік банк, Халықаралық валюталық қор жүзеге асырады. Олар республикаға өз несиелері мен экономикасын нарыққа көшіру барысында қаржылық және ғылыми-техникалық көмек көрсете отырып, белгілі бір талаптар мен шартар қояды. Сонымен қатар, елдегі экономикалық жағдайдың дамуымен бірге- банктік жүйенің жұмысы мен жеке банктердің қызметін де бақылап отырады.

Мемлекеттік бақылау ведомствадан тыс және ішкі ведомствадан болады. Банктер үстінен ведомствадан тыс бақылауды Президент жанындағы Қаржылық бақылау комтеті, Жоғары кеңестік бақылау палатасы, бас салықтық инспекция,құқық қорғаушы органдар жүзеге асырады. Олар банткік қызметі әр түрлі бағыттар бойынша тексереді : шаруашылық және операциялық, бухгалтерлік есеп пен есеп берудің жағдайын, заңдық және нормативтік талаптардың сақталуы, клиенттер мүдделерінің қорғалуы, ақша-несие саясатының дұрыс жүргізілуі.

Аудиторлық бақылауды арнайы және тәуелсіз аудиторлық мекемелер, бақылау палаталары жүзеге асырады. Аудит өз алдына банктердің қызметіне бақылаудың тәуелсіз болып табыла отырып, ол ішкі және сыртқы болып бөлінеді. Банк қызметінің сыртқы аудиті лицензиясы бар арнайы тәуелсіз аудиторлық ұйымдармен немесе лицензиясы бар тәуелсіз жеке аудитормен ақы төлеу келісім-шарты негізінде жүргізіледі.

Ішкі аудит жетекші бақылау формасын білдіреді және оны жүзеге асыруы үшін банкте арнайы ішкі бақылау бөлімі құралады. Оның негізгі міндеті : бөлімшелерге берген банк жетекшілерінің нұсқауларын дұрыс орындалғаныныа, банктік қызмет және оның жеке қызмет пен бөлімдердің әлсіз жерлерін анықтау, материалдық және қаржылық құндылықтарының қауіпсіздігін тексеру және қамтамасыз ету.

Банк қызметіне құрылтайшылық бақылау бірнеше формада жүргізіледі: басқарма қызметіне бақылау кеңесінің жүргізетін, ревизиялық комиссия, акционерлерінің бақылауы.