Микроэкономика

Мұнда, Q - сұраныс көлемі (мың дана);

Р — тауар бірлігінің бағасы.

Кестедегі көрсеткіштерді қолдана отырып, монопо-листің жалпы түсімін (ТR), шекті түсімін (МR) есеп-

теп, кестені толтырыңдар. Жалпы және шекті түсім қисықтарын тұрғызындар.

2-есеп. Монополист-фирма өз пайдасын барьшша көбейтуге ынталанады. Алдыңғы кестенің берілгенін қолданып, мына сұрақтарға жауап беріңдер:

а) егер шекті шығыны (МС) кез келген өндіріс

көлемі үшін тұрақты және 4-ке тең болса, онда

фирма қандай өндіріс көлемін таңдауы керек?

ә) монополиялық нарықта өнімге қандай баға

қойылады?

б) бәсекелес нарықтың бағасын және бәсекелес

фирма алатын жалпы түсімді анықтаңыз.

График көмегімен түсіндіріңіз.

324

4-есеп. Монополист пайдасын баға шекті шығыннан 2 есе артық болғанда барынша көбейтеді делік. Бұл оның өніміне деген сұраныстың икемді екенін білдіре ме? Егер білдірсе, сұраныс икемділігін есептеңіз.

5-есеп. Темекі өндіруші монополист тауарының әрқайсысын — 45 теңгеден сатады делік. Темекінің сұраныс икемдігі - 3-ке тең. Фирма өз пайдасын барынша көбейтеді деп ұйғарып, МR шекті түсімнің және шекті шығын көлемдерін анықтаңыздар.

6-есеп. Монополист өндірушінің шекті шығыны 1 тоннаға 50 мың теңгеден болды, ал нарықта бұл тауардың 1 тоннасының бағасы 80 мың теңгеден сатылатын болса, онда монополиялық биліктің күшін анықтаңыз?

7-есеп. Монополистің өніміне деген сұраныстың бағалық икемділігі — 4-ке тең, ал шекті шығындар 30 теңгеге тең. Монополиялық бағаны анықтап, монополиялық биліктің күшін бағалаңыз.

8-есеп. Қазіргі кезде фирма өз өнімінің әр данасын 50 теңгеден сатып, жоғары деңгейдегі пайда табуда. Ұтымды өнім көлемі 5 дана. Қосымша зерттеулер жалпы шығын мен шығарылатын өнім көлемінің арасындағы байланыстың келесі зандылыққа бағынышты екенідігін көрсетеді:

ТС = 2Q² + 2Q.

Осы фактілерге сүйене отырып, берілген фирманы монополист деп атауға бола ма?

325

Екі фирманың кайсысы өз саласында едәуір моноплия-лық билікке ие екенін анықтаңыз?

1) монополистің экономикалық пайдасының мөл-

шерін, бағасын және өнім көлемін;

2) бәсекелес нарық пайдасының мөлшерін, бағасын,

өнім шығару көлемін.

8.2-кесте

Бағасы, теңге	Сұраныс көлемі (мың дана)	Жалпы шығындар (мың дана)
9	4	19
8	5	20
7	6	21
6	7	22
5	8	23
4	9	25
3	10	30

12-есеп. Айталық, монополистің шекті түсімі және шекті шығьшы келесі функцияларға сәйкес анықталады:

МК = 120 – 4Q — шекті түсім функциясы;

МС - 2 .Q — шекті шығын функциясы.

Мұнда, Q — өндіріс көлемі.

Осы функцияларды пайдалана отырып мыналарды анықтаңыз:

326

ұтымды өнім көлемін, бағасын, сонымен бірге

экономикалық пайданың мөлшерін;

2) бәсекелес фирманың ұтымды өнімнің көлемін

бағасын, сонымен бірге экономикалық пайданың

мөлшерін.

Мұнда, Q - монополистің өндіріс көлемі.

Егер монополистің өніміне деген сұраныс Р = 40 -Q функциясымен көрсетілген делік:

Мұнда, Р — өнім бағасы, онда есептің берілгенін қолданып, мыналарды анықтаңыз:

1) монополист өндірушінің ұтымды параметрлерін;

2) монополистің экономикалық пайдасын;

3) монополистің тепе-теңлік жағдайьш білу үшін

сұраныстың икемділігін анықтаңыз және

Осы кестеде берілгені бойынша, мыналарды аңықтаңыз:

1) монополистің жалпы және шекті түсімін;

2) монополистің пайданы жоғары деңгейге жеткізетін

өнім шығару көлемін;

3) монополиялық бағаны;

4) бәсекелес нарық үшін тепе-теңдік баға мен тепе-

тендік өнім көлемі қандай болу керек?

1) монополистің шекті шығынын;

2) монополиялық өнім көлемі мен бағаны;

3) монополистің алатын барынша көп пайдасын;

4) бәсекелес нарықтың өнім көлемі мен бағасын.

16-есеп. Жоғарыдағы есептің мәліметтері бойынша, келесі сұрақтарға жауап беріңіздер:

1) монополиялық тепе-тендіктен бәсекелес тепе-тендікке ауысу кезінде әлеуметтік ұтымның бағасы қандай?

2) бәсекелес тепе-тендікке ауысу кезінде монополис-

тің шығындары қандай?

328

Мұнда, Q— өнім шығару көлемі.

Монополистің өніміне деген сұраныс функциясы Р = 220 -4-Q екенін ескере отырып, келесі көрсеткіштерді анықтаңыздар:

1) монополиялық тепе-теңдіктің бағасы мен көлемі;

2. 
   монополиялық баға кезіндегі сұраныс икемділігінің
   
3. 
   маңызын;
   

329

330

200 300

шығаратын бір ғана фирма болып табылады. Оның ор-

тақ шығындары мына функциямен көрсетілген:

АС = 200 + 50-Q. Ал кондиционерге деген сұраныс

Р = 3200 - 100 .Q функциясымен берілген.

1) егер де “АВС” фирмасы жетілген баға дискрими-

нациясы саясатын жүргізсе, онда ол өзінің моно-

полиялық пайдасын қандай шамаға көбейтер еді?

2) егер де сіз монополияға қарсы комитеттің өкілі

болсаңыз, онда қоғам жағдайын жақсарту үшін

қандай бағаны белгілер едіңіз?

25-есеп. Таза монополистің қысқа мерзімді кезеңдегі орташа және шекті шығындарының, сұраныс пен шекті түсім қисықтары 8.2-суретте көрсетілген. Келесі сұрақтарға жауап беріңіздер:

1) егер монополист баға дискриминациясын жасамаса,

онда пайданы барынша көп денгейге

жеткізетін көлемі қандай?

2) төменде көрсетілген шығындар қисығы қысқа

мерзімді кезенде емес үзақ мерзімді кезенде

331

8-тарау. Монополия және монополиялық ...

қолданылса, онда монополистің ұзақ мерзімде бір зауыттан басқа көп зауыт салуға мүмкіндігі бола ма?

3) егер монополист жетілген баға дискриминациясын

қолданса, онда тандаған өнім шығаруы 500-ге тең, 500-

1) монополиялық нарықтың бағасы мен көлемін;

2) бәсекелес нарықтың көлемі мен бағасын;

3) бәсекелес нарық жағдайындағы тұтынушы мен

өндірушінің ұтымын есептеңдер;

4) тұтынушы мен өндіруші ұтымының өзгеруін

бағалаңыз

332

1) монополиялық биліктің деңгейі қандай?

2) монополистің экономикалық пайдасы неге тең?

3) ұзақ мерзімді жағдайда монополист екі зауыт

сала ма?

салады?

333

СҰРАҚТАРДЫҢ ДҰРЫС ТАБЫҢЫЗ

ЖАУАБЫН

1. Нарықтық ортада монополиялық билік болуы үшін:

ете алуы керек;

ә) жеке өндіруші өнім көлемін қысқартуы қажет;

б) өндірушілер арасында бәсекелестік болмауы

2. Монополиялық биліктің күшін анықтау үшін біз Лер-

3. Монополист ең көп пайдаға ие болу үшін шығаратын

өнім көлемін келесі шарттан тандауы керек:

а) шекті шығын өнім бағасына тең болуы керек;

ә) шекті шығын жалпы шығынға тең болуы керек;

б) шекті түсім шекті шығынға тең болуы керек;

в )шекті түсім жалпы шығынға тең болуы керек;

г) орташа шығын өнімнің бағасына тең болуы керек.

4. Монополистің сүраныс қисығы нарықтық сұраныс

болады және ол:

а) орташа табысқа сәйкес келеді;

ә) шекті табысқа сәйкес келеді;

б) бағаның өзгеруіне тәуелсіз болады.

5. Төмендегі суретте келтірілген мәліметтерге

сүйене отырып, монополиялық баға мен өнімді

анықта:

ә) P=P₂, Q_M=Q₂;

6. Монополия жағдайында жалпы табыстың өзгеруі, мо-

нополиялық сұраныс икемділігі мен тауар бағасының

өзгеруіне тәуелді. Бұл байланыс былай сипатталады:

а) сұраныс икемсіз болатын болса, онда бағаның

кемуі жалпы табысты өсіреді;

ә) сұраныс икемді болса, онда бағаның кемуі жалпы

табысты өсіреді;

б) сұраныс икемділігі қандай болғанына қарамастан,

бағаның кемуі жалпы табысты кемітеді.

7. Төмендегі суретте келтірілген деректерге сүйене оты-

рып, монополистің экономикалық пайдасы қай ау-

данға сөйкес келетінін анықта:

а) А ауданы;

ә) В ауданы;

б) С ауданы;

в) А+В ауданы;

г) А+В+С ауданы.

8. Монополистің шығаратын өнімі ұтымды болуы үшін

мына шарт орындалуы қажет:

а) шекті табыс шекті шығыннан артық болуы

міндетті;

ә) шекті шығын шекті табыстан артық болуы

міндетті;

б) шекті шығын шекті табысқа тең болуы қажет;

в) дұрыс жауабы жоқ.

9. Монополистің жалпы шығыны ТС=20+2Q² болса, ал

оның сұраныс қисығы Р=60—Q болса, онда

осы монополистің шығаратын өнімдерінің ең ұтымды

саны тең болады:

а) Q = 15;

в) дұрыс шешімі жоқ.

10. Монополистің сұранысы шекті шығыннан 3

есе үлкен болған жағдайда ол ең жоғары пайдаға

ие болады. Демек, сұраныс икемділігі тең болады: