58
жыртқыш жейді және т.б. Сонда жердегі барлық тірі ағзалар фотосинтез
барысында өсімдік жинаған заттар мен энергияны пайдаланады екен.
Құрамында хлорофилл бар жасыл хлоропластар болмаса, фотосинтез
үдерісі жүрмес еді.
Өсімдік және жануар жасушаларының ұқсастығы мен айырмашылығы.
Өсімдік және жануар жасушаларының ұқсастықтарымен қатар
айырмашылықтары да бар. Соның негізгілерін қарастырайық (41,
42-суреттер).
Ұқсастықтары
Айырмашылықтары
1. Барлық тірі ағзалардың негізгі
құрылымдық бірлігі.
2. Міндетті үш бөліктен: қабықша,
ядро мен цитоплазмадан тұрады.
3. Ұсақ жасушаішілік құрылымдар –
органоидтер; белгілі бір құрылысы бар
және ерекше қызмет атқарады.
1.
Сыртқы цитоплазмалық мембра-
надан басқа жасуша қатты жасуша
қабықшасымен қапталған.
2. Бір немесе бірнеше вакуоль болады.
3. Пластидтері болады, соның ішінде ең
маңыздысы – хлоропластар фото синтез
үдерісін жүзеге асыруға мүмкіндік
береді.
Органоид, сыртқа мембрана жасушасы, амеба, жасұнық, целлюлоза,
âакуолü, жасуша шырыны, пластидтер, лейкопласттар, õлоро-
пласттар, фотосинтез.
Білу және түсіну::
1. «Органоид» деген терминге анықтама беріңдер.
2. Пластидтің құрылысы мен қызметі туралы айтыңдар.
Қолдану::
1. Өсімдік және жануар жасушалары қабықшаларының құрылысында
қандай айырмашылық бар?
2. Өсімдік және жануар жасушаларының арасындағы қандай айырмашылық
олардың жасуша қабырғасының құрылысындағы айырмашылыққа бай-
ланысты?
Талдау::
1. Оқулықтағы мәтінді пайдаланып, өсімдік вакуолінің рөлі мен қызметін
талдаңдар.
2. Пластидтердің қызметін талдап, олардың түстеріне байланысты рөлі мен
атауын көрсететін тірек сызба құрастыр.
Синтез:
1. Кестеге сүйеніп, өсімдік және жануар жасушаларының ұқсастықтары
мен айырмашылықтарының маңызы туралы эссе жазыңдар.
2. Жердегі барлық тірі ағзалар пайдаланатын энергияның пайда болуы мен
айналуын сызба түрінде бейнелеңдер.
59
Пікірталас:
1. Хлоропластсыз өсімдік патшалығы тіршілік ете алады ма?
2. Өз бақылауларыңды пайдаланып, көпжылдық өсімдіктердің зиянды
заттардан арылатынын дәлелдеңдер.
Тест сұрақтары
1.
«Жасуша» деген түсінікті ең алғаш қолданған ғалым
а) К.Линней
ә) Д.Рей
б) А.В.Левенгук
в) Р.Гук
г) Т.Морган
2. Жасуша теориясын тұжырымдаған ғалымдар
а) Т.Шванн, М.Шлейден
ә) Р.Гук, А.В.Левенгук
б) Т.Морган, Г.Мендель
в) Э.Геккель, Ф.Мюллер
г) Г.Харди, В.Вайнберг
3. Жасушаны қоршаған ортадан бөлетін, қорғайтын бөлігі
а) Ядро
ә)
Қабықша
б) Цитоплазма
в) Вакуоль
г)
Рибосома
4. Жасушаны толтырып тұратын тұтқыр сұйықтық
а)
Эндоплазмалық тор
ә) Рибосома
б) Ұлпа сұйықтығы
в) Цитоплазма
г) Лимфа
5. Тұрақты орны, құрылысы бар, белгілі бір қызмет атқаратын ағза бөлігі
а) Мүше
ә) Ұлпа
б) Молекула
в)
Популяция
г) Биотоп
