Жұмысты қорытындылау: статикалық және статокинети- калық рефлекстерді, олардың рецепторлық аймақтарын атаныз- дар және маңызын түсіндіріңіздер.
жұмыс. Кезеген және симпатикалық жүйкелерді тітіркендірудің жүрекке әсері
Адам мен жануарлар жүрегі симпатикалық және парасим- патикалық (кезеген жүйке) жүйке жүйелері арқылы реттеледі. Парасимпатикалық жүйкенің әсері симпатикалық жүйкеге қара- ғанда керісінше болады. Парасимпатикалық жүйкені тітіркен- діргенде жүрек жиырылуы мен жылдамдығы, қозғыштығы мен өткізгіштігі төмендейді, ал симпатикалық жүйкені тітіркендірсе жүрек қызметінің барлық функциясы күшейеді.
Егер парасимпатикалық жүйке жүрекке сопақша мида орна- ласқан ядродан басталатын кезеген жүйкенің құрамымен келсе,
симпатикалық жүйке жұлынның екі жағында орналасқан ядро- лардан келеді.
Бақаларда симпатикалық жүйке ми сауытынан шығысымен кезеген жүйкемен қосылып (бірігіп) кетеді. Сондықтан оларды өзара ажыратып алу өте қиын. Осыған байланысты аралас жүйке немесе ваго-симпатикалық жүйке түрінде тітіркендіреді. Бірақ олардың жауап реакциялары түрліше уақытта өтуі мүмкін.
Жұмыстыңмақсаты: ваго-симпатикалық жүйкенің ұшын ті- тіркендіру арқылы оның бақа жүрегіне тигізетін әсерін бақылау.
Жұмысқа қажетті құрал-жабдықтар: кимограф, миограф, рингер ерітіндісі, шыны ілгекше, лигатура үшін жіп, электр ті- тіркендіргіш, тампон, салфеткалар.
23-сурет.Бақаның ваго-симпатикалық жүйкесінің топографиясы: 1 – ваго-симпатикалық жүйке, 2 және 3 – жұтқыншақ және
тіл асты жүйкелер
Жұмыстың барысы: жансыздандырылған бақаны арнаулы тақтайшаға шалқасынан жатқызып, төрт аяғынан керіп байлайды. Жүректі жалаңаштайды, оның сыртын қаптап тұрған қапшықтан (перикард) босатады. Ваго-симпатикалық жүйкені табу үшін жұт- қыншақ және тіл асты жүйкесін назарға алу керек. Бұл екі жүйке теріні сыпырғаннан кейін анық көрініп жатады. Екі жүйкенің бас- талар аралығында қан тамырларымен бірге ваго-симпатикалық жүйке будасы жатады. Вена қан тамыры қызыл-қоңыр түске боя-
лып, анық көрініп жатады да, оның астында қоңырқай түсті ваго- симпатикалық жүйке жатады (23-сурет).
сурет. Бақаның ваго-симпатикалық жүйкені тітіркендіруге арналған қондырғының сызбасы
Шыны ілгектің көмегімен қан тамырлары мен жүйкеден тұра- тын буданы айналасындағы ұлпалардан тазартып, жүректен алы- сырақ жерден лигатура қою арқылы байлайды. Қан тамырлары мен жүйкенің ұшы байлаған жіптен шығып тұратындай етіп, оларды көлденең кеседі. Жұтқыншақ және тіл асты бездерін кесіп тас- тайды, өйткені тітіркендірген кезде олар бақаның астыңғы жақ диафрагмасын жиырылтуы мүмкін. Бақасы бар тақтайшаны шта- тивке бекітіп, жүректің ұшын серфинмен қысып қояды (24-сурет).
Тітіркендірмей тұрып жүрек жиырылуын кимограф ба- рабанына жазу.
Ваго-симпатикалық жүйкені әлсіз ток күшімен 10 секунд тітіркендіру. Жүрек жиырылуының әлсіреуін байқау қиын емес.
Ток күшін үлкейте отырып, ваго-симпатикалық жүйкені тітіркендіреді (10 секунд). Жүрек соғысы тоқтап қалады
Жазуды тоқтатпай жүрек жиырылуының бастапқы қал- пына келуін бақылау. Жүрек қызметінің бастапқы қалпына қайт- ып оралуынан кейін оның жиырылуы кенет күшейе түседі. Бұл симпатикалық жүйкенің қозуымен байланысты туындайды.
Өйткені симпатикалык жүйкенің латенттік кезеңі мен соңғы әсе- рі ұзаққа созылады және тітіркендіру эффектісі кейін пайда бо- лып, ұзақ уақыт өшпейді.
