Лекция 15 сағат Практикалық сабақ 15 сағат Оқытушының жетекшілігімен Студенттің өзіндік жұмысы (ожсөЖ)- 30 сағат

1. Орташа сулану жағдайында өсетін өсімдіктер:

2. Өз құралымында сү қорын жинайтын өсімдіктер:

3. Кактустарды кай топқа енгізуге болады?

4. Толығынан суға батып тіршілік ететін өсімдіктер. Бұларға балдырлар, сужапырақ (элодея), валлиснерия, көптеген шыландар, егеушөп, мүйіз-жапырақ, тұңғиық, сары тұңғиык, надца, дүңгіршек т.б. өсімдіктер жатады. Бұлардың бірсыпырасы су түбіне бекініп (тұңғиық), біразы су кабаттарында (балдыршөп, сукөрік) бос жүреді.

5. Әдетте су қоймаларының жағалауыңда еседі (жебежапырақ, алисма, кара өлеңшөп, қамыс, қорыс қырықбуыны, кептеген қияқөлеңдер). Су қоймаларының түбіне көптеген қосалқы тамырлы тамырсабақтарымен бекінеді де, су бетіне жапырақтары немесе жапырақты өркендері шығып тұрады.Олардың барлық мүшелерінде су қоймасы түбіндегі және суға батып түрған бөліктерін оттегімен қамтамасыз ететін клеткааралық қуыстары жаксы жетілген

6. Топырактағы және ауадағы ығалдың тұракты немесе уақытша жетіспеуіне бейімделген өсімдіктер.

7. Орташа ылғалдық жағдайында тіршілік ететін өсімдіктер.

8. Көбінесе атмосфералық ылғал мол жерде тіршілік ететін өсімдіктер.

9. Ылғалға байланысты өсімдікердің мынадай негізгі топтарын ажыратады:

10. Суда өсуге бейімделген өсімдіктер. Суда жартылай батып тұрады, сондықтан денесінің жартысы су астында, жоғарғы бөлігі су бетіңце калқып өседі.

11. Ксерофиттердің екі тобын ажыратады:

12. Бұл ксерофиттер құрғак, қатты келеді, олар су мол болатын мерзімде де (көктемде) бойына су қорын жинамайды, денесіндегі ылғалды 25%-ке дейін жоғарлатудан зиян шекпейтін ксероморфты кұрылымды есімдіктер. Бұлардың жұлып алынған өркендері солмай ұзақ сақталады. Тамыр жүйесі қуатты жетілген.

13. Денесінің белгілі бір бөлігінде су қорын жинайтын, шырынды, ет-жеңді өсімдіктер .

14. Судың ішіндегі өсімдіктерді атаныз:

15. Су тапшы жағдайда өсетін өсімдіктер:

16."Су әсеріне" түйе тікенегі, сақсаул не болып келеді?

17. Миксотрофтар қоректену тәсіліне байланысты - каңдай организмдерге жатады?

18. Метаболизм дегеніміз:

19. Өсімдіктерді тозандандыру - энтомофилия - кім арқылы жүргізіледі?

20. Өсімдіктерді тозандандыру - орнитофилия - кім арқылы жүргізіледі?

21. Екі организмнің селбесіп тіршілік ету нысаны — симбиоз - кай жағдайда болады?

22. Пессимум аймағы - бүл:

23. Тірі организмнің бейімделуі - бүл:

24. Экология - ғылым негізіңде:

25..Биомассаның құрамды бөліктері?

26.Метаболизм екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады , олар?

27.Катаболизм екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады , олар?

28. Биомасса некромассаға ауысады, ал некромасса неге ауысады?

29.Некромассаның құрамды бөліктері?

30.Минералды массаның құрамды бөліктері?

31.Анаболизм екі қарама-қарсы құбылыстан тұрады , олар?

32.Тірі ағзалардың өмір циклінің аяқталуының генетикалық жоспарланған құбылысы дегеніміз?

33. Экологиялық факторлар қандай екі негізгі топтарға бөлінеді

34. Антропогендік факторды атаңыз?

35. Экологиялық әсер - келесі жағдайға сәйкес:

36. Ортаның сыртқы әсері (1 жауаб дүрыс емес):

37. Ортаның ішкі өсерлері (1 жауаб дұрыс емес):

38. Биотикалық факторды атаңыз?

39. Стенобионтты организдер - бұл:

40. Сыртқы орта жағдайларына организмдердің бейімделу процесс қалай аталады?

41. Түрдің жана жағдайга белсенді бейімделу процесс — акклиматизация дегеніміз немінеге бейімделу?

42. Кислород жоқ жерде өмір сүре алатын организмдерді табыныз:

43. Абиотикалық факторды атаңыз?

44. Өмірдің жогарғы температуралық табалдырығы калай табылады?

45. Өмірдің төменгі температуралық табылдырығы қалай табылады?

46. Құрғақшылықтың екі түрі болады.Олар

47. Қоректену тізбегіндегі элементарлық бөлім калай аталады?

48. Өсімдіктердің құрғақшылықтан кенет апатқа үшырауың қалай атайды?

49. Өсімдіктің қай мүшелері 100^о С дейінгі температурада тіршілігін жоймайды ?

50. П.А.Генкель өсімдіктің құрғақшылықтағы ыстыққа төзімділігі қандай органикалық заттың жиналуына байланысты деп есептейді.

1.9. Рефераттардың, баяндамалардың тақырыптары

(таңдамалы түрде)

№	Реферат және баяндама тақырыптары	Тапсыру түрі	Уақыты
1	1.Су және оның экологиялық маңызы. 2. Суға байланысты өсімдіктердің жіктелуі.	шығармашылық жұмыс	Ү апта
2	Өсімдіктердің минералдық қоректенуі 1. Минералды қоректену элементтерінің физиологиялық ролі 2. Тамыр жүйесі арқылы минералды тұздардың енуі 3. Топырақ – қоректік заттар көзі	баяндама	ҮІІ апта

Биология және экология кафедрасы

Кафедра ___________________________________________тьютор ____________________________

(аты-жөні)

Өсімдік және қоршаған орта

Пән _______________________________________

Кредит саны_______________________________

№ 2 Дәріс - Жарық және оның экологиялық мәні

Жарық радиациясы бұл электромагнитті жарқырау оның күші 3,86•10²⁶Вт. Жарық радиациясы 150-3000 нм сәуле толқындарынан құрылған. 290 нм қысқа толқындар 40-50 км биіктікте озон қабатымен сіңіріледі. Ал жер бетіне инфрақызыл сәулелер (50%) және жарық спектрінің көзге көрінетін бөлігі (45%). Ультракүлгін сәулелер (ұзындығы 290 нм артық) жарықтың 5% құрайды.

Фотосинтез 380-720 нм спектрінде өтеді, оны фотосинтетикалық активті радиация (ФАР) деп атайды. Фотосинтез қарқынды жүретін бөлігі 600-680 нм (ультракүлгін)

Сары-жасыл сәулелерде 550-575 нм фотосинтез қарқынсыз жасыл жапырақтың күн сәулесін сіңіруі әр түрлі факторларға байланысты. Ең алдымен жарықтың түсу бұрышы. Күн төмен орналасса бұрыш кішкентай болады. Екіншіден атмосфера салмағы (молекулалық газдар, су буы, шаң, т.б.). Үшіншіден су беті.

№ 3 Дәріс - Өсімдіктердің көміртектік айналымы.

Жасыл жапырақ өзіне түсетін жарықтың 75% ғана сіңіреді, қалған бөлігі жапырақ арқылы өтіп кеңістікке тарайды немесе жапырақ тақтасынан шағылысады. Өсімдіктердің экологиясы топтарға байланысты жарықты әр түрлі мөлшерде сіңіреді. Ең аз мөлшерде мезофиттер сіңіреді. Ең аз мөлшерде мезофиттер сіңіреді. (75-78), склерофиттер (82-86) суккуленнтер (86-88) Фотосинтез- Тимерязев К.А. (1937ж) Басты пигмент хлорофилл, оның А түрі С₅₅Н₇₂О₅ N₄ Mg,

в-С₅₅Н₇₀О₆N₄ хл.а-көк түсті, в-сарғыш. Жапырақ құрамындағы пластидтерде а.хл мөлшері в.хл қарағанда көптеу болады.

хл.а-қызыл сәулелерді сіңіреді, в хл-көк күлгін хл басқа да пигменттер ф.з. процесіне қвтысу /оқулықтағы таблица/

Фотосинтез-күрделу тотығу-тотықсыздану процесіжасыл жапырақ өзіне түскен қуаттың 75% сіңіргенбен ол фотосинтезге 1-10%деиін пайдаланады қалған 90-99%-ж сіңіріп жылу энергиясын ауыстырып, транспирацияға және басқада физиологиялық,биохимиялық процесстерге пайдаланады. Жасыл өсімдіктер жарықта көп мөлшерді сіңіру үшін әр түрлі бейімделеді,ең алдымен жапырақ тақтасын ұлғайтуымен,ж/ә оны күн сәулесіне бағыттаумен.Фитоценоздың барлық жапырақтарының көлемі фитоценоздың алып жатқан ауданына арақатынасы-жапырақ тақтасының индексі деп аталады-бұл өсімдік өнімділігінің маңызды көрсеткіші болып табылады жапырақтың жарықты қабылдауында хлоропластардың саңы маңызды роль атқарады.ФАР-дың қабылдануы жапырақтардың жасына байланысты.А.А.Ивановтың мәліметтері бойынша үйіңкінің жас жапырақтары өзіне түскен сәулелердің 82% қабылдайды,10% шағылыстырады, 8%-өзі арқылы өткізеді.

3 топқа бөлінеді

1. 
   Жарық сүйгіш өсімдіктер-гелиофиттер, олар көлеңкеде өспейді немесе өте нашар өседі.
   
2. 
   Көлеңкелі өсімдіктер-сунофиттер жарықтың 1/10 /оннан бір/ немесе 1/3 бөлігіндн жақсы өседі.
   
3. 
   Көлеңкеге төзімді өсімдіктер-бұлар жарықта жақсы өседі, бірақ көлеңкелі жерлерде өсуге бейім болып келеді.
   

d-min –қажетті жарықтың төменгі мөлшері. Мыс: жарықтың күлгін люксметрімен өлшейді, біріншіден жарық ең аз мөлшерде түсетін жерде, ал слосын ашық жерде қарағай орманында көлеңкелі жерде жарық күші 4000лк, ал ашық жерде 40000 лк dmin=4000/40000=1/10 d min бойынша өсімдіктер қандай ортаға бейімделгенін айтуға болады. d min төмен болса-көлеңке сүйгіштігі артады. Мыс: PopuIus nigra1/11, Aser campestre 1/49 Өсімдіктің көлеңкеге төзімділігінің көрсеткіші-компенсациялық нүкте делінеді, бұл кезде фотосинтез тыныс алу арасында тепе-теңділік байқалады.

мыс: Г. Люддегордтың (1937) мәліметтері бойынша Aspidistra (өте көлеңкеге төзімді өсімдік) комплементарлық нүкте 1/330 жарық түскен кезде болады, ал жарық сүйгіш өсімдіктерде 1/13-1/75.