Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

46
ды, сонымен қатар, отандық психоло-
гиядағы адамгершіліктік, этикалық 
мәселелердің басым болуын анықта-
ды. Егер еуропалық психологияда 
тұлғадан жоғары біріктіруші бастау 
болып, ойлау, адам жанындағы рацио-
налдылық мойындалса, ал отандық 
психология сананың тұлғадан жоға-
ры элементтерінің болуын жоққа шы-
ғармай, оларды негізінен адамгерші-
лік те көріп, олардың жеке тұлғалар-
мен емес, халықтармен, ұлттармен шы-
ғарылғанын атап көрсетті.
АНТРОПОЛОГИЯ
– адам жөнінде-
гі ғылым. Бұл ғылымның әртүрлі 
түсініктері кездеседі: негізінен оны 
биологиялық (адамның және оның нә-
сілдерінің пайда болуы мен оның ұйым-
дасуының эволюциясы жөнінде) жә-
не этнография, эволюциялық теория-
лар, палеонтология, салыстырмалы пси-
хология, нәсілтану және т.б. біріктіре-
тін кешендік ғылым ретінде анықтай-
ды. Америкалық антрополог Марга-
рет Мид (1901-1978) А. – бұл адам 
мәселесі жөніндегі әртүрлі зерттеу-
лерді синтездеуге болатын, жалғыз 
аумақ деген пікірді білдірген. Оның пі-
кірі бойынша, А-ның негізгі міндеті 
гуманитарлық, жаратылыстану және 
қоғамдық ғылымдар арасындағы ше-
караны бұзу болуы қажет. Ол біздің 
нормалардан қатты ажыратылатын 
қоғамдарды зерттеу кезінде адамдар 
тек әртекті мәдениет қана шабыт бере 
алатын жеке-дара таңдау мен жалпыға 
ортақ шыдамдылықтың жоғарғы дең-
гейіне жете алады деген үміт білдір-
ген. Неміс философы Иммануил Кант
өзінің «Антропология» атты кітабын-
да (XVІІІ ғасырдың соңында жазы-
лып, 1900 жылы Санкт-Петербургте 
аударылған) А. адамтану деп түсін-
ген. Ол бұл ілімде адамның өмір кей-
пін, гигиенасын, тәуліктік еңбек уа-
қытын үйлесімді ету және адамның 
ішкі күштеріне (рух, ақыл-парасат, 
жауапкершілік сезімі, өзін-өзі реттеу 
және т.б.) көңіл бөлу арқылы аурулар-
ды жеңіп, денсаулықты жасауға бола-
ды деп жазған.
Оның жүйесінің негізгі қағидасы –
өз күшін аямау, оларды той-думанмен 
және шамадан тыс жағдайды жасау-
мен әлсіретпеу. Қоғамдық өмірдің құ-
былыстарын табиғи пенде ретіндегі 
жеке адамдардың қасиеттері мен қа-
жеттіліктерімен түсіндіру Л.Фейер-
бахпен жасалынды. Ол А. әмбебап ғы-
лым ретінде түсінді. Едәуір толық,
бірақ ұстамды және кейбір кезде сын-
дық көзқарасты біз Н.Г.Чернышев-
скийден байқаймыз. А. философия, 
психология және педагогиканың кей-
бір қазіргі заманғы бағыттарына (эк-
зистенционализм, психоанализ және
т.б) тән. Ангропометрия – антропо-
логияның бөлімі мен әдісі; адам де-
несінің және оның бөліктерінің мөл-
шерін анықтау. А. мағлұматтарының 
негізінде киім, үй жиһазы және бас-
қа да бұйымдардың мөлшері жөнінде 
нұсқаулар құрастырылады. Жұмыс 
орнының параметрлеріне деген талап-
тар адам бойын, аяқ-қолдарының ұзын-
дығы, иығы, табанының көлемі, қол 
саусақтарының және т.б. мөлшерін 
зерттеудің А-нан алынады. Неміс ан-
тропологі Ф.Нолад бірнеше мың боз-
балаларды зерттеп, мынадай қорытын-
ды жасады: ата-ананың туған жерлері 
неғұрлым алшақ болса, соғұрлым ба-
лаларының бойы ұзын болады.

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: