Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

45
бизнесмен абстиненттік синдромды 
басынан кешірудің қолайлылығына өзі 
сеніп, басқаларды да соған сендіруге 
әрекеттенген. Мұндай әрекеттерді 110
елдің млн-нан аса адамдары қолдап, 
осы үрдіс 1980 ж. Ресейде де ене бас-
таған. Көптеген медиктер мен психо-
терапевтер осындай ұйымдарды мас-
күнемдіктен айырылтуға жағымды ық-
пал етеді деп бағалайды.
АНОМАЛИЯ
– ауытқулық (әдеттегі 
нормадан ауытқулық). 1) есімдерді ес-
ке түсіру қабілетінің ішінара не то-
лық жоғалуы. Термин бұл мағынасы-
ның афазиялық және амнезиялық син-
дромдарды белгілеу үшін ғана қолда-
нылады, баршаға мәлім әдеттегі жағ-
дайлар үшін пайдаланылмайды; 2) қо-
ғамда не топта әлеуметтік құрылым 
күйреп, әлеуметтік құндылықтар мен 
мәдени нормалар жоғалатын кездегі 
ахуал; 3) сырттай жақсы ұйымдасқан 
қоғамның мүшелері тым мамандан-
ған, аралас-құраластықты шектейтін-
дей әлеуметтік құрылым салдарынан 
өздерінен оқшаулаған халде сезінетін 
жай-күй – аномалды құбылыс. Психо-
логияда – психикасында ауытқуы бар
адамды сипаттауда пайдаланылатын сөз.
АНТИЦИПАЦИЯ
– 1.біліп қою, 
сезіп қою, болжап білу; 2. қандай да
бір нәрсенің болатынын күту (сезу). 
Ан- 
тиципатио 
деген лат. сөзі, қаз. 
күні бұ- 
рын біліп қою 
деген мағынаны білді-
реді. А. – болашақты, алдағы бола-
тын оқиғаларды алдын ала болжау. А.
ұғымы психология ғылымына В.Вунд-
пен енгізілді. Қазіргі кезде А. ұғымы 
екі мәнінде қолданылады: 1) адамның 
әлі басталмаған оқиғаға жауап қайта-
ра алу қабілеті, сәйкес позаны ұста-
ну, белгілі бір қимыл-қозғалыстарды 
жүзеге асыру; 2) адамның өз әрекет-
тері, қылықтарының нәтижелерін олар-
дың шынайы басталмауы жағдайын-
да алдын ала болжап, көру. А. адам-
ның алдағы оқиғалардың барысы мен 
қорытындысын алдын ала болжау, ин-
туитивті сезу, ақыл-ойша модельдеу 
қабілетімен тығыз байланысты.
АНТРОПОГЕНЕз
– адамның (
homo 
sapiens
)
 
пайда болу процесі. Эволюция 
теориясының көзқарасы бойынша, 
маймылдардың келесі өзгеше қасиет-
тері антропогенездің негізгі алғышарт-
тары болып табылды: 1) локомоция 
мен манипуляцияның жоғары дамуы; 
2) жануарлар үшін шекті болатын 
қолдардың, әсіресе қол саусақтары-
ның аса қозғалғыштығы және осы-
ның нәтижесінде өте күрделі ұстау,
қармау қозғалыстарына қабілеттің 
дамуы; 3) иіс сезуден бұрын биноку-
лярлық көрудің басым дамуы; 4) топ-
тық мінез-құлық пен қарым-қатынас-
тың жоғарғы дамыған түрлері.
АНТРОПОЛОГИзМ
– адам таби-
ғат жаратылысының ең жоғарғы өні-
мі болып табылатыны туралы түсі-
нік, адам ұғымын, материя мен сана
ұғымдарына қарағанда, мәні бойын-
ша анағұрлым маңызды, негізгі дүние-
танымдық категория ретінде санай-
тын тұжырымдама. А. адам мен таби-
ғаттың бірлігін, барлық қоғамдық 
құбылыстардың адамның табиғи қа-
сиеттеріне тәуелділігін атап көрсете-
ді. Революцияға дейінгі отандық (ке-
ңестік) психологтар үшін А. тән болды,
яғни олар тарихи және әлеуметтік 
өзгерістерді адамға, оның практи-
калық пайдасына қатысты қарастыр-

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: