Қ. Жарықбаев о. СаңҒылбаев

449
«Тәні саудың жаны сау», «Тән өледі, 
демек жан да өледі», «Жан бар жер-
де қаза бар», «Жан – кеудеге қонақ» 
т.б. осындай түйіндерде жан мен 
тәннің арақатынасы шындыққа сәй-
кес пайымдалғанын байқау қиын 
емес. Жан – қазақ ұғымында да жан-
жануарға, адамға тіршілік, күш-қуат 
беретін рухани құбылыс.
Психикалық құбылыстар бізді қор-
шап тұрған айналадағы сыртқы және 
ішкі заттардың мидағы әр түрлі бей-
нелері болып табылады. Олар (түйсік, 
елес, ой, қиял, сезім, ерік, қабілет, дағ-
ды, икем, бейімділік, қызығу, мінез,
әдет т.б.) көпшілігімізге өз тәжіри-
бемізден жақсы мәлім, тілімізде жиі 
кездесетін ұғымдар. Бір қарағанда бұ-
лардың мәнін әрқайсымыз тез ажы-
рататын да,
 
білетін де сияқтымыз. 
Бірақ психикалық құбылыстардың
мәнін ғылыми тұрғыдан түсіну арқы-
лы ғана жан-жақты ажыратуға бола-
ды. Осы мәселені ғылыми жолмен
баяндауды, олардың өзіндік заңды-
лықтарын айқындауды – сөз болып
отырған психология ғылымы қарас-
тырады. Психология ерте замандар-
дан келе жатқан білім салаларының 
бірі. Оның дүниеге тұңғыш келген 
жері ежелгі Греция.
Ерте замандарда пайда болып, ғасыр-
лар бойы әр заман ғұламаларының 
көзқарастарында насихатталып кел-
ген түсініктер бойынша, адамда тән-
нен тәуелсіз «жан» болады. Мәңгі ба-
қи жасайтын жан адамның барлық 
психикалық, тіршілігінің (ойының, 
сезімнің, еркінің) иесі де, себепшісі 
де. Жан туралы осындай түсініктің 
пайда болуына алғашқы адамдардың 
табиғат сырларын дұрыс түсіне алуы 
себеп болды. Олар дүниеде табиғат-
қа бағынбайтын, одан оқшау тұра-
тын ерекше бір күш бар, ал жан бола-
тын болса, соның бір көрінісі, мәсе-
лен 

жүктеу/скачать 11,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: