Қ. Күзембаев, Т. Құлажанов Г. Күзембаева Азық-түлік өнімдерін тану

12.3.5.Майшабақ түқымдасы 
Майшабақ тұқымдасы балыктарға атлант, тынық мұхит, беломор, каспий 
майшабактары; салака; сардиндер;килька, тюлька жатады. 
Майшабақ балықтарының денесі ұзынша келген. Басының қабыршағы 
жоқ, бүйір сызығы да жоқ. Арқа канатшасы біреу және денесінің ортасьшда 
орналасқан. Бүйірлік қанатшалар да денесінің орта бөлігінде орналасқан. 
Майшабақтар аулау жері, өлшемі және салмағы бойынша ажыратылады. 
Майшабақ (сельд)- май шабақ тәрізділер отрядьша жататын сүйекті 
балықтардьщ бір тұқымдасы. 50-дей туысы, 170-тей түрі бар. Үзындығы 37 см, 
массасы 800 г кәсіптік маңызы бар. 
Майшабақтар тұздап, консервіленген сапасы жоғары әрі дәмді өнім 
беретін балықтар түріне жатады. Май шабақтьщ етінің күрамындағы майы жыл 
бойында өзгеріп отырады: күзге қарай бадық семіріп, оның етшдегі майдьщ 
мөлшері 20 дан 30% дейін жетеді, ал көктемде уылдырық шашарда не бары 4% 
болады. 
Каспий майшабағының бірнеше түрі бар. Черноспинка - үзындығы 35 см 
астам таңдаулы тауар беретін ең жақсы майшабақ. Уылдырық шапгу басында 
19% майы болады. 
Астрахань майшабағы сапасы бойынша Черносшшкадан төменірек, 
майлылығы екі есе аз. 
Пузанок - іші сәл салбыраған майшабақ, каспий майшабақтарьшьщ 
ішінде көп ауланатьш түрі. 
Қалған каспий майшабақтарының кәсіптік маңызы азырақ. 
Килька жыл бойы ауланады. Килька — үсақ май шабақтар тобы. Ол 
Балтык (Балтык килькасы), Каспий (кәдімгі каспийлік және ангоус килькасы), 
аздап Азов және Қара теңіздерден ауланады. Бүлардьщ ішіндегі ең дәмдісі 
және майлы семізі — Балтың килькасы. Салмағы 10—15 г. Олардан түгелдей 
дерлік «Килька» консервісін жасайды. Балтьпс килькасьш салака сияқты 
консервілер дайындау үшін пайдаланады (мысалы,
«ПІпроттар»). 
Тоназытылған және түздалған килькадан әр түрлі басытқылар, сүйық жөне қою 
тағамдар өзірлеуге болады. 
Тюлька негізінен түздалған күйде крлданылады. Тюлькада 13-18% май 
болады, тек уьілдырық шашу кезінде майлылығы 4-8% дейін төмендейді. 
"Атлант майшабағы" атты балықтарға Атлант және Мүзды мүхиттан 
ауланатьш (беломор майшабағынан басқа) майшабақтар топтастырылған. Бүл 
майшабақтардың еті нәзік және жеткілікті мөлшерде майлы. 
Атлант майшабағы басқа солтүстік майшабактары сиякты үзышпа денелі 
келеді, төменгі жағы шығыңкы, іші ашық шырьппты үдцірмен жабылған. 
Беломор майшабағының бірнеше түрлері бар. Ерекше орьшды соловец 
майшабағы алады, жоғары сапасымен ерекшеленеді. 
Салака — май шабақтар тұқымына жататын балықтардың бірі. Оны 
Балтық теңізінен аулайды. Салаканы сауда орындарына мүздатып, тоназытып, 
консервілеп («шпроты в масле»), ыстап және нәрлі тұздықпен жіберіледі. 
328 

Мұздатып, тоңазытылран салакадан әр түрлі басыткылар, сүйық және қою 
тағам әзірлеуге болады. 
Тыньщ мұхит майшабағының іпгі қара түсті үлдірмен жабылған. Тынык 
мұхит майшабактары Камчатка, Сахалин, охотский түрлерінне ажыратылады. 
Олардың сапасы да әртүрлі. Тынық мұхит майшабактарының майлылығы 
басқаларына қарағанда төменірек және жоғары сапасымен ерекшеленбейді. 
Сардина — теңіз балыгы. Атлант мүхиты мен Тынық мүхиттьщ 
субтропикалык және тропикалық суларынан ауланады. Салмағы 100—150 г 
(кейде 250 грамра жетеді). Оның еті ете жүмсақ, нөрлі, одан аспаздықта неше 
түрлі тагам әзірлеуге болады. Сардина - күнды кәсігггік балық. Ол майшабақка 
үксас, бірақ арқасы көк-жасыл түсті, ал бүйірі мен іші майшабаққа қарағанда 
қоюлау түсті. Қүйрык қанатшасының негізінде қанатша тәрізді кабыршактар 
орналасқан, бүл оның ерекшелігі больш табьшады. Сардина атлант және тынык 
мүхит сардиналары болып ажыратылады. 
Тынық мүхит сардинасы (иваси) жылы кездерде шығыс Камчатка мен 
солтүстік-шығыс Сахалин жағаларынан ауланады. Бүл сардинаға орта сызығы 
бойымен қара дақтардың орналасуы тән. Балык жылу сүйгіш, температура 5-
6
С
С дейін күрт төмендегенде бірнеше сағат ішінде түгелдей кырылады. 

жүктеу/скачать 2,23 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: