0 Қызылорда, 2022
жүктеу/скачать 3,47 Mb. Pdf көрінісі
|
АХМЕТ ПЕДОКУ ЖИНАГЫ
| 179
бастай отырып, Ахаң еңбектерінетерең үңіліп, қазіргі оқыту үрдісіне қатысты қилы әдістемелік қалтарыстарды,амал-тәсілдерді орынды Алматылаймыз. А.Байтұрсынұлы әдістемелікеңбектерінің бүгінгі оқыту ісімізбен сабақтастығын дөп басып көрсетеді. Нәтижесінде автор: «... бүгінгі қазақ тілін оқыту әдістемесі іліміндеА.Байтұрсынұылының әліппелері, «Тіл-құрал», «Баяншы», «Тіл жұмсар»әдістемелік кітаптары өміршеңдігін, сабақтастығын, құндылығын жоймағанеңбектер. Ал оқыту ісінде әдіскер ғалым еңбектерін керекті тұсында жүйелітүрде орынды пайдалану - әр мұғалімнің ісі. Бұдан біз оқыту ісінде ұтпасақ, ұтылмасымыз сөзсіз». 1912 жылы Орынборда шыққан «Оқу құралында» дыбыс пен әріпті оқыту дидактиканың «жеңілден ауырға» ұстанымы бойынша бірте- біртекүрделендіріледі. Онда тақырып бойынша бала өмірде күнделікті қолданатын,кездесетін сөздермен таныстыру ұстанымы сақталған. Әрі қарай баланықызықтыратын жаңылтпаш, жұмбақтар және мақал-мәтелдер берілген. Оданкейін ғана қысқа мәтіндер мен өлең шумақтарын береді. «Әліп-би» деп аталатын оқулығында негізінен мәтінді қолданып, түрлі ойындарды ұсынады. Ол ойындар дыбыстық әдіс жолымен сөздерді түрлендіруарқылы сөздер, сөйлемдер жасауға арналған. Әрі қарай жаттығулар беріп,оларды өзгертіп, жаңылтпашқа айналдыру тапсырмалары күрделендіріліпберіледі. Мұның өзі А.Байтұрсынұлы әдістемесінде күрделендіру ерекше орыналатыны көрінеді. Сонымен қатар баланың тілін дамытуда, оқығанды естесақтауда қайталаудың маңызды екені ескеріледі. «Қай әдіс жақсы», «Жалқылау /айырыңқы/ әдіс», «Жалқылаудыжалпылау әдісі» деген еңбектерінде «Әдістің жақсы-жаман болмағыжұмсалатын орнының керек қылуына қарай» дейді. Мәселен, сауаттау әдісідегеніміз – соны білдіруге жұмсалатын түрлі әдістердің шумағы. Жазу -әріптердің дыбыстарын айта сала тізу; оқу - әріптердің дыбыстарын айта тізу. Сондықтан да ғалым мынадай заңдылықтарды түсіндіреді: «Әдісін алғанша қайісте болса, қиын болады. Әдісін алған соң, қайсысы болса да оңайлайды. Істіңшапшаң істеліп күйге жетуі, қайта-қайта істеліп, дағдыға айналған кезде болады... Әдісін алғаннан кейін... қиындығы жоғалады. Одан әрі тек жаттығу, төселу үшін істің қайта-қайта істелуі шарт». [15] Сыныптағы оқушылардың қабілеті түрліше дамиды. Көп балалардың қабілеті бір деңгейде орташа қалыпта, кейбіреуінің арнайы мүмкіндігі мол, қабылдау қасиеті ерекше болады. Сондықтан мұғалімдер осыған қарап материалды меңгерту жұмысын түрлендіріп береді. Әр оқушының қабылдау, тапсырманы орындау қабілетіне қарап, белгілі бір мақсатты білімгеұмтылдырып отырады. Мұғалімдер әр оқушыға дербес тапсырма беріп, өз бетімен іздендіруге бағытталған жұмыс түрлерін жүргізеді. Пайдаланылған әдебиеттер тізімі: 1. Манкеева Ж. А.Байтұрсынұлы терминдерінің танымдық негіздері // «А.Байтұрсынұлы тағылымы»атты республикалық ғылыми- |