СТИЛЬ, СӘН, КИІМ ОНЫҢ ТАРИХЫ МЕН МАҢЫЗЫ

181
ерекшеліктері: костюм өткен ғасырлардағы киімдерге 
қарағанда, нәзік, жақсы пішілгенболып келеді. Әйел 
киімі: конус тәрізді бас киім, үшбұрышты декольте, та-
лия сызығы биік орналасып, жеңдері үзын тар болып 
келеді. Көйлектердің етектері сәл тартылып, қысқара 
бастайды және койлектің артында ұзын шлейф 
қосылады. Ерлердің киімі де өзгереді: фетр бас киім, 
жеңдері биік көтеріліп,белді қысып тұратын бау және 
дене мен дене болып тұратын шалбар-шоссы пайда бо-
лады. Аяқ киімдері үшты болып келеді.
Қайта Өркендеу Дәуірі, Ренессанс – Батыс Еуропа 
мәдениетінің даму кезеңі (14-16ғғ). Антиктік идеалдар 
мен құндылықтарды жаңғырту және орта ғасырлық 
мұрадан арылу ретінде қалыптасты. Алдымен Итали-
яда кейіннен Еуропаның басқа аймақтарынан тарал-
ды. Зайырлы мәденниеттің рөлі артты. Бұл дәуірдің 
мәдениеті гуманизм құндылықтарына негізделеді. 
Сондықтан бұл дәуір қайраткерлерін гуманистер-
деп атайды. Оның өкілдері осы дәуір мәдениетіне 
ой еркіндкгі мен сыни көз карасты енгізді. Ренес-
санс дүние танымы антропоорталық сипатта бол-
ды. Дүниенің орталық тұлғасы — адам, ал Құдай — 
барлық заттардың бастауы. Қоғам- адамдар әрекетінің 
нәтижесі. Бұл дәуір адамның өзіндік санасы өзін та-
ныту, өз куш, қабілетін сезіну ретінде корініс табады.
Киімдері қарапайым, ынғайлы болып келеді.
Барокко (италяндық barocco — әлеміш). — 17 
ғасырдың аяғы мен 18 ғасырдың 1-жартысында Ба-
тыс Еуропада дамыған архитектуралық стиль. Барок-
ко Қайта өрлеу дәуірінен кейін пайда болып, Еуропа 
архитектурасы ауқымынан асқан бірінші әлемдік 
стиль. Оның негізгі ерекшелігі — көрнекі салтанат, 
еңселілік, құрылыс жобасы мен қасбетіндегі күрделі 
формалар, мүсін мен архит. өрнектерді шамадан артық 
қолдану. Бароккода аумақты мүсін мен кескіндеменің 
ерекше дамығаны сонша, тіпті негізгі архитектуралық 
құрылыстың өзімен “тайталасып” қалатын кездері 
болған. Жалпы стильдік бағыт сақталғанымен, әр 
елдегі Барокконың өзіндік ерекшелігі болды.Осыған 
байланысты Барокко дәуірінің костюмі бүтіндей 
сарайлық этикетке бағынышты болды. Костюмдер өте 
көп безендірулері бар салтанатты және кең етіп тігілді.
ХVIII ғасырда жаңа рококо (франц. «раковина» 
таңғажайып түрлі әшекей) стилі пайда болады. Ро-
коко – сәнді, нәзік, кейбір сезімталдық, нақыштық, 
майысқақтық белгіні алып жүретін сәндік стиль. Ба-
роко стиліндегі киімдермен салыстырғанда, роко-
ко стилінің киімдері көп өзгеріске ұшырамады.тек 
сызықтары бұрынғысынан да көріктірек, мәндірек 
болды.
Костюм – өнер туындысы. Ол адамзат мәдениетінің 
даму кезеңдерін көрсетеді. Сонымен, адам қоғамда 
этикетке, ал костюм өз кезегінде дәуірдің стиліне 
бағынышты.
Сән…силуэт…стиль
Сән (мода) – латын сөзі (modis – өлшем, тәсіл, іс-
қимыл бейнесі деген ұғымды білдіреді). Сән – белгілі 
немесе басқа да бір талғамның уақытша үстем бо-
луы. Киім – бірінші қажеттілік зат. Сән – әлеуметтік, 
экономикалық құбылыс. Адам қоғамының дамуына, 
жаңа тарихи қоғамдастықтар пайда болуына байланы-
сты адам киімі де түбірімен өзгеріп отырады.
Қазіргі сәнді демократияшыл деуге де болады, себебі 
қазіргі таңдау идеясы мен еркіндіктің кө¬п¬тігімен, 
яғни әртүрлі стильдерімен, пішіндерімен, үлгілерімен, 
көлемдерімен, киім ұзынды¬ғымен, алуан түсті 
гаммалығымен ерекшеленеді.
Қазіргі сәнде екі бағыт айрықша көзге түседі: ол – 
ретроспективалы (өткенге бағытталған) және перспек-
тивалы (болашаққа бағытталған).
Ал «Силуэт», «пішін», «үлгі», «пропорция», «стиль» 
деген түсініктер адамдармен тығыз бай¬ла¬нысты.
Силуэт (француздың siluett сөзі) – ұзындығы мен ені 
бойынша адам фигурасының пропорциясына жақындау 
келетін геометриялық фигуралардың (тік¬бұрыш, тра-
пеция, үшбұрыш, сопақ т.б.) бірін беретін киімнің кез 
келген бөлігінің сыртқы пішімі. Бір айта кетер жайт – 
сәнқойлардың силуэт түрлерін біл¬гені абзал. Олар: 
тік силуэт, белдес силуэт, сопақ силуэт, Х-силуэт, 
трапеция силуэт және жартылай жантайған силуэт 
болып бөлінеді. Ал пропорция дегеніміз – көйлектің 
ұзындығы мен енінің, жакеттің ұзындығы мен белдем-
ше ұзындығының, бұйымның тұтас көлеміне қарай әр 
бөлшек мөлшерінің арақатынасы.
«Түзу» силуэт өзінің ерекшілігі бойынша 
тіктөртбұрышқа немесе шаршыға жақындау. «Тра-
пеция» силуэті үстіңгі жағы тар, төменгі жағы кең 
трапецияны елестетеді. «Үшбұрыш» силуэті төменгі 
жағы үшкірлеу келеді де, үстіңгі жағы кеңейіп кео-
ген үшбұрышқа жақын. «Сопақ» және «Жартышар» 
силуэттері геометриялық сопақ мүсінді елестетеді. 
Бұл силуэттерді екі геометриялық фигуралардың 
қосындысы деуге де болады: жартылай сопақ және 
төменгі бөлігі төртбұрыш.
Бұйымның ұзындығы мен енінің арақатынасы, 
бұйымның жалпы көлеміне қарай әрбір бөлшектің 
өлшемі келесі бөлщектің өлшеміне байланысты алы-
нады. Мысалы: үсті қысқа, төменгі жағы ұзын; үстіңгі 
жағы ұзын, төменгі жағы қысқа; үсті мен төменгі жағы 
бірдей.
Костюмді композициялауда түс үлкен рөл атқарады. 
Түсті дұрыс қолдану киім моделін жасауда көп көмегін 
тигізеді.
Сәнде тағы бір маңызды ұғым бар, ол – стиль. Стиль 
– (styios деген грек сөзі) – мәнер, сипат, ерек¬ше¬лік 
деген мағына береді. Киімде бірнеше: клас¬си¬калық, 
романтикалық, спорттық, фольклорлық (эт¬ни¬калық) 
стильдер болады.
Классикалық стиль – келісті, іскерлі, элегантты, 
өз¬гермейтін стиль. Классикалық стильдің заттары: 
ағыл¬шын жакеті, тік тар белдемше, ерлердікі секілді 
шал¬барлар және т.б.
Романтикалық стиль – киімде әйелдік қасиеттерді 
бейнелейтін бөлшектерді, жиектерді пайдалану.
Спорт¬тық стильге демалыс, спортпен жаттығу, 
сая¬хат үшін ыңғайлы киімдер жатады.
Фольклорлық (этникалық) стиль – халықтық 
дәс¬түрлер сипатындағы осы заманғы киімдер. 
Фоль¬клор¬лық сипаттағы киімдер сәнділігімен 
ерек¬ше¬ле¬неді. 
Онда 
халықтық 
кестелер, 
құрастырылмалы ою-өрнек, қол жұмысының көптеген 
элементтері ке¬ңі¬нен пайдаланылады.
Қазіргі заман жеткіншектерінің киім үлгілері, көңіл 
– спорттық, фольклорлық еркін стильде болуымен си-

182
патталады.
Әйелдердің жеңіл киімдері көйлектерден, бел-
демшелер мен блузкалардан, белдемшелер мен 
көкрекшелерден, бешпенттерден, блузкалар мен жеңсіз 
көйлектерден тұрады. Қазіргі заманғы киімдерді шал-
барсыз елестету мүмкін емес. Бешпент, блузкамен не-
месе көкрекшемен үйлесе тігілген шалбарлар әйелдер 
гардеробының ажырамас бөлігі болып табылады.
Әйелдер киімін қолданылуына қарай; тұрмыстық, 
спортық, әр түрлі арнайы киімдер, сахналық киімдер 
болып бөлінеді.
Тұрмыстық киімдерді екі тәсілмен өндіреді. Тігін 
өнеркәсібі жүйесінде немесе – ателье, нақты тапсырыс 
берушінің талаптарын есепке ала отырып, жеке тігуге 
болады.
Костюм – өнер туындысы. Ол адамзат мәдениетінің 
даму кезеңдерін көрсетеді. Сонымен, адам қоғамда 
этикетке, ал костюм өз кезегінде дәуірдің стиліне 
бағынышты.

жүктеу/скачать 14,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: