Саржанның сөз етіп тұрғаны: Жылқы жылы Арқаға Мәмет әлім құшбегі қалың әскерді бастап барып, ар жағынан патша солдаттары шыққанда Ташкентке қарай қашқаны.
Бегдербектің Саржан тілегіне қатысты ойы: Мұндай күш жиналса қазақтар алдымен Қоқан хандығына қарсы шығады. Оны Бегдербек жақсы біледі. Өйткені Россия империясынан гөрі бұларға қазір Қоқан, Хиуа хандықтарының тегеуіріні батып отыр. Құшбегі мұны да біледі. Россия империясы әзірге қазақ жеріне бекіністерін салып, өкіріктер арқылы өз ықпалын таратып жатыр. Соңынан бүкіл қазақ жерін біржола басып алмақ. Түбі өз меншігіне тиетін ел болғасын, қазір бірден салық жағынан қан қақсатып отырған жоқ. Сондықтан 1822 жылғы уставы б-ша Орта жүз өкіріктерінен алатын мал салықтарын да жинауды кешіктіріп келді. Ал Қоқан, Хиуа хандықтары болса, олар қазаққа қандай қиянат жасамады! Бір ғана Шымкент уәлаятынан өзі өткен жылы 80 мың сом күміс ақшамен зекет алған жоқ па. Ал хараж салығынан келетін пайданы қайда қоясың? 15, 20 тақип жер бір қош болады. Бір қоштан жылына орта есеппен 55 пұт бидай хараж алынады. Сонда әр уәлаяттан ең кем дегенде 40 мың күміс ақшадай пайда түседі. Бұл — бұл ма, Мұхамбет пайғамбардың(с.ғ.с) діні б-ша әр 40 қойдан бір қой садақа алынатын болса, біз әр үйден жылына 6 қой садақа алмаймыз ба? Ал шөптен, көмірден, сексеуілден алынатын хараждарды қайда қоясың! Хараж бен зекеттен басқа да пайда аз ба? Олар бекіністердің қабырғаларын, қақпаларын жөндеулері керек. Қоқан бектерінің бау-бақшасын, салған қауын-қарбыздарын қарап, ал соғыс бола қалса, өздерінің ат-көлігімен, қару-жарағымен төлеусіз-құнсыз қызмет істеуге міндетті.
Енді бұлар бізсіз бастарын қоспақ. Жоқ, басын біріктіре алған дұшпаның қайралған қылышпен тең, абайлап ұстамасаң қолыңды алып түседі. Іштегі шұбар жыланды асыраудың қажеті жоқ, одан дер кезінде арылған жөн.
Жанкісі жыраудың Қоқан ханы әлімге айтқан салықтары: Келі түп, Кеусен, Ұтыра зекет, Қошақ зекет. Аң таң болатын – Арқадан келген Найман
Өзім асыраған күшігім өзімді қапты-Бегдербектің қарамағындағы Сыр бойын, Қаратау, Сайрам, Шу, бойын жайлаған Қыпшақ, Қоңырат, Шымыр, Ысты, Сиқым, Сыбан, Жаныс ауылдарынан сарбаз жинап елін, жерін қорғауға мүмкіндік беруін өтінген Саржан өтінішіне олардың Ресей империясының ақ патшасына қарсы емес, Қоқан жеріне шабу ықтималдығынан қорқақтайтынын білдіреді.
Достарыңызбен бөлісу: |
