1-Дәріс Геоботаниканың мақсаты, міндеті, негізгі ұғымдар және терминдер



жүктеу/скачать 2,55 Mb.
бет33/47
Дата24.04.2023
өлшемі2,55 Mb.
#175314
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   47
Байланысты:
darister1-15. geobotania (1)

Тау етегіндегі шөлдер. Тау етегіндегі шөлдер құрамында жар- тылай бұталардың және бұталардың эфемероидтар синузияларының болуымен сипатталады. Эфемероидтар синузиялары Роа заізоіа, Сагехрасһузіуііз жэне шым түзетін қоңырбастардан (8ііра загеріапа, 8. һоһепаскегіапа, Аугоругоп /га&ііё) құралған.
Тау етегіндегі шөлдер топырақтары - ашық сұр жэне құба (Солтүстік Тянь-ПІань регионы). Тау етегіндегі шөлдер Қазақстанда жэнеОрта Азиядабарлықтауларетектеріндекездеседі Тарбағатайдан Копег-дагқа дейін.
Тау аралық-ойпаттардағы шөлдер. Тау аралық ойпаттарда (Іле, Зайсан) күрделі климаттық инверсия пайда болады.
Әдетте ойпаттың орталық ең төменде орналасқан бөлігінде шөлдердің құрғақ типі орналасады. Өсімдіктер жабынының орта алқабы ойпаттың аймақтық орналасуына сэйкес болады.


1.2. Шөлдердің ботанико-географиялық және негізгі экологиялық-физиономикалық типтері
Шөл аймағының шекарасында өсімдіктер қауымдарының географиялық эртүрлілігін байқауға болады. Оларды ендіктегі жэне бойлықтағы бағыттарда ауысқанында байқауға болады (Рачковская, 2003).
Шөлдердің негізгі ботаникалық-географиялық тигітері болып I) Жоңғар Солтүстік Тұрандық және 2) Оңтүстік Тұрандық болып табылады.
Ботаникалық-географиялық типтер негізгі өсімдіктер қауым дарының таралуына байланысты региондық категорияларі а бөлінеді:

  1. Жоцгар-Солтүстік Түран типіне мынадай региондық варианттар кіреді:

1. Солтүстік Тұран,

  1. Солтүстік-батыс Тұран,

  2. Каспий маңы,

  3. Орал маңы-Арал маңы,

  4. Арал маңы,

  5. Солтүстік-Орталық Тұран,

  6. Солтүстік-Шығыс Тұран,

  7. Зайсан,

  8. Іле-Алакөл,

  1. Оцтүстік Түран типіне жататындар:

1 .Оңтүстік Тұран,

  1. Оңтүстік-батыс Тұран,

  2. Оңтүстік-шығыс Тұран.

Тау етегіндегі шөлдер 4 ірі ботаникалық-географиялық типтері с жэне 13 региондық варианттарға бөлінеді:

  1. Орталық Азиялық (Іле варианты).

  2. Солтүстік Тянь-Шань маңы 2) Тарбағатай маңы, 3)Солтүстік Тянь-Шань маңы, 4) Қаратау-Шу маңы варианттары.

  3. Орта Азиялық 5) Батыс Тянь-Шань маңы, 6) Аласа таулы Қызылқұм, 7) Арал маңы, 8) Ферганалық, 9) Бадхыз-Карабалі. маңы, 10) Балхаш маңы, 11) Копетдаг маңы варианттары.

  4. Оңтүстік Орта Азиялық 12) Гиссар-дарваздық варианттар, 13) Оңтүстік-батыс Түркмения.

Шөлдердің негізгі экологиялық-физиономикалық типтері


Е. И. Рачковскаяның (2003) түсінігінде зколого-физиономикалық категория доминанттары бір экобиоморфаға жататын жонс экологиясы ұқсас түрлер тобынан тұратын қауымдарды біріктіреді. Біріктіргенде биоморфолардың даму ритмикасы есепке алынады. Шөл өсімдіктері қауымының физиономикасы, көрінісі доминані
және содоминант тіршілік формаларымен анықталады.
Осы критерийлерді негізге алып, Е. И. Рачковская жэне т.б. (2003) шөл өсімдіктерінің мынадай эколого-физиономикалық типтерін айқын көрсетті: Олар мыналар:

  1. жусанды шөлдер

  2. көпжылдық соранды шөлдер

  3. псаммофитті-жусанды шөлдер

  4. псаммофитті-қоңырбасты шөлдер

  5. псаммофитті терескенді шөлдер

  6. псаммофитті-бұталы шөлдер

  7. сексеуілді шөлдер

    1. қара сексеуілді шөлдер

    2. ақ сексеуілді шөлдер

    3. аралас сексеуілді шөлдер

    4. Зайсан сексеуілді шөлдер

  8. астрагалды жэне шырмауықты шөлдер

    1. астрагалды шөлдер

    2. шырмауықты шөлдер

  9. қысқа омірлі шөлдер

  10. талломды шөлдер

Шөлдердің негізгі эколого-физиономиялық типтерінің Қазақстандағы жэне Орта Азиядағы шөлдер өсімдіктері жабындарындағы қатысы № 16 кестеде келтірілген.
Енді жоғарыда келтірілген шөлдердің кейбір типтерінің ерек- шеліктеріне қысқаша тоқталып өтейік.
1. Жусанды шөлдер
Жусанды шөлдердің эколого-физиономиялықтипі Агіетізіа (5егі- рісііит туыс тармағының) туысы түрлері басым болатын қауымдарды біріктіреді. Бұл түрлер биіктіктері орташа 20-45см шамасындағы ксерофитті жартылай бұташалар. Олар эртүрлі топырақ типтерінде яғни механикалық құрамы эртүрлі жэне тұздану мөлшері әртүрлі топырақтарда кездеседі.

жүктеу/скачать 2,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   ...   47



©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз
    Басты бет