№1 дәріс Тақырыбы: Кинематика. Динамика
жүктеу/скачать 2,32 Mb.
|
Физикадан ДӘРІСТЕР ТЕЗИСТЕРІ
- Бұл бет үшін навигация:
- Өздік индукция құбылысы
- 12 дәріс Тақырыбы: Геометриялық және толқындық оптика
| Өлшем бірлігі және мәні
[H]=1 а/м (11.1) М (11.2) [B]=1тесла=1 (11.3) Магниттік индукция векторының ағыны (11.4) [B]=1Вебер=1В·с Электромагниттік құбылыс Егер контурдан өтетін индукция векторының ағыны өзгерсе, контурда электр тогы пайда болады.Пайда болған электр тогын электр қозғауыш күші Фарадей формуласын анықтайық. (11.5) Өздік индукция құбылысы Электромагниттік индукция құбылысы өткізгішпен шектелген аудан арқылы өтетін индукция ағыны өзгеретін жағдайдың бәрінде де байқалады. Сонда ағын өзгерісін туғызған не дегенге ешбір талғау болмайды. Егер қандай да бір тұйық контурда тұрақсыз ток жүрсе, онда оның туғызатын магнит өрісі де тұрақты емес. Ендеше, осы токтың өз контурымен қоршалған аудан арқылы өтетін магниттік индукция ағыны өзгереді. Магниттік индукция ағынының өзгерісі контурда электр қозғаушы күшін өндіреді. Сөйтіп, контурдағы токтың өзгерісі осы контурдың өзінде индукция электр қозғаушы күшінің тууына себеп болады. Бұл құбылыс өздік индукция құбылысы деп аталады. Өздік индукция құбылысының ерекше бір мысалы тұйықтау және айыру экстратоктары болып табылады. Контурды тұйықтадық дейік, мұның нәтижесінде контурда электр тогы жүре бастайды. Осы кезде токтың магнит өрісі өсе бастайды және сондықтан, контурмен шектелген аудан арқылы өтетін магниттік индукция ағыны да артады. Ленц ережесі бойынша өнетін индукциялық ток алғашқы магнит ағынының өсуін теңгеретін индукция ағынын туғызады. Ендеше, алғашқы токтың магнит өрісіне кері бағыттылған, магнит өрісін туғызатын ток индукцияланады. Бұдан қорытамыз: индукцияланған ток тұйықтаған токқа қарсы бағытталған. Осы кері бағыттығы индукция тогы тұйықтау экстратогы деп аталады. Тұйықтау экстратогы контурда жүріп жатқан токты кемітеді. Тізбекті айырған кезде де осыған ұқсас құбылыс бақылаймыз. Егер контурдағы ток күші төмендей бастаса, онда бұл кезде контурмен шкетелген аудан арқылы өтетін магниттік индукция ағыны да кеми бастайды. Контурда, Ленц ережесі бойынша, кеміген ағынды көбейтетін индукция ағынын туғызушы ток индукцияланады, яғни негізгі токпен бағыттас ток индукцияланады. Бұл индукция тогын айыру экстратогы деп атайды. Айыру экстратогы негізгі токпен бағыттас. Тұйықтау экстратогының тууы мынаған келіп соғады: тізбекті тұйықтағандағы токтың өсе бастауы экстраток жоқ кездегіден шабандау болады. Егер, мысалы, лампыны үлкен өздік индукция құбылысы жоқ контурға тіркесек, онда лампы елерліктей өздік индукция құбылысы жоқ контурға тіркегендегіден, жай ғана жана бастайды. Өздік индукция құбылысы әр түрлі болатын контур қасиеті физикалық шамамен сипатталады да, оны өздік индукция коэффициенті деп атайды. Осы шаманың мағынасын түсіндірейік. Ол үшін I ток жүріп тұрған кез келген тұйық контур алайық: Био- Савар- Лаплас заңы бойынша, осы ток туғызған магнит өрісі және сондықтан индукция векторы әр нүктеде ток күшіне пропорционал. Ендеше, ток контурымен шектелген ауданды тесіп өтетін Ф индукция ағыны I ток күшіне пропорционал деген салдар шығады: (11.6) Пропорционалдық коэффициент L контурдың өздік индукция коэффициенті деп аталады. Осы теңдіктегі I ток күшін бірге тең деп үйғарсақ, одан: егер контурмен жүретін ток күші бірге тең болса, онда өздік индукция коэффициенті, сан мәні жағынан, контурмен шектелген аудан арқылы өтетін магниттік индукция ағынына тең болатынын көреміз. № 12 дәріс Тақырыбы: Геометриялық және толқындық оптика Жоспар: 1. Интерференция құбылысы 2. Дифракция құбылысы 3. Френель зоналарын салу. 4. Мөлдір дифракиялық решетка схемасы. жүктеу/скачать 2,32 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|