1. Фармакокинетика,анықтамасы. Енгізу жолдары. Дәрілік заттардың абсорбциясының негізгі механизмі. Абсорбцияға әсер ететін факторлар. Биотиімділік жайлы жалпы түсінік,анықтамасы. Дз таралуы түрлері
Адренергиялық заттар, жіктелуі. Альфа-адреноблокаторлар. Симпатолитиктер. Әсер ету механизмдері, негізгі әсерлері, қолдануға болатын көрсеткіштер, жанама әсерлер
жүктеу/скачать 196,13 Kb.
|
фарма сессия
| 11. Адренергиялық заттар, жіктелуі. Альфа-адреноблокаторлар. Симпатолитиктер. Әсер ету механизмдері, негізгі әсерлері, қолдануға болатын көрсеткіштер, жанама әсерлер.
Адреномиметикалық заттар - α- және β-адренорецептор ынт:Адреналин гидрохлориді , Норадреналин гидротартраты (немесе гидротартраты) (α1, α2, β1, β2)(α1, α2, β1,) • Тек α-адренорецепторларды ынталандыратындар Мезатон (α1), Нафтизин (α2) Галазолин (α2) •Тек β-адренорецепторларды Изадрин (β1, β2) , Сальбутамол (β2) Тербуталин (β2), Фенотерол(β2) Добутамин (β1) Адреноблокаторлық заттар • α-адренорецепторларды тежейтіндер Фентоламин ( α1, α2), Тропафен (α1, α2) , Дигидроэрготоксин (α1, α2) Празозин (α1) • β-адренорецепторларды тежейтіндер Анаприлин (β1, β2) Оксиренолол(β1, β2) Метопролол (β1) Талинолол (β1) Атенолол (β1), Бисопролол (β1) •α- және β-адренорецепторларды тежейтіндер Лабеталол (β1, β2, α1), Карведилол (β1, β2, α1) α-АДРЕНОРЕЦЕПТОРЛАРДЫ ТЕЖЕЙТІН ЗАТТАР (α-АДРЕНОБЛОКАТОРЛАР) α 1- және α 2-адренорецепторларды тежейтін синтетикалық препараттарға фентоламин және тропафен жатады. Фентоламин (регитин) - имидазолин туындысы. Айқын, бірақ қысқа (көк тамырға енгізгенде 10-15 мин) әсерлі α -адреноблокаторлық әсерімен сипатталады. Оның артериялық қысымды төмендетуі α -адреноблокаторлық және миотропты спазмолитикалық әсеріне байланысты. Тахикардия шақырады (пресинаптикалық α 2-адренорецепторларды тежеуіне байланысты). Асқазан-ішек жолдарының моторикасын жоғарылатады, асқазан бездерінің секрециясын күшейтеді. Адреналиннің гипергликемиялық қасиетіне фентоламин әсер етпейді. Асқазан-ішек жолдарынан нашар сіңеді. Фентоламин және оның метаболиттері бүйрек арқылы шығады. Тропафен- тропиннің күрделі эфиріне жатады. Оның жоғары α -адреноблокаторлық белсенділігі және біршама атропин тәрізді қасиеттері бар, осыған байланысты артериялық қысымды төмендетіп, тахикардия шақырады. Тропафен α-адреномиметиктердің антагонисті. Айтарлықтай ұзақ (сағаттармен өлшенеді) α-адреноблокаторлык әсерлерімен өзгешеленеді және осы қасиеттері жағынан фентоламин мен қастауыштың дигидрленген алколоидтарынан басым. Жартылай синтетикалық препараттарға қастауыштың дигидрленген алколоидтары-дигидроэрготоксин және дигидроэрготамин жатады. Қастауыштың дигидрленген алколоидтары нақты алколоидтардан айқын α-адреноблокаторлық белсенділігімен, миаметрияны ынталандыратын (жүкті емес жатыр) қасиетінің жоқтығымен, тамырларды тарылту әсерлерінің кемдігімен және төмен уыттылыгымен өзгешеленеді. Медициналық практикада α1- және α 2-адренорецепторларды тежейтін заттарды сирек қолданады. α -адреноблокаторлардың қажетті әсерлерінің бірі - шеткі тамырларды кеңейту. Оларды шеткі қан айналымның түрлі бұзылыстарында (эндартериит, Рейно ауруы және т.б.), сондай-ақ артериолдардың спазмы болатын шоктарда (геморрагиялық, кардиогендік) қолданылулары осы қасиеттеріне байланысты. Феохромоцитомада' α -адреноблокаторларды қолдану қажет. Кейбір жағдайларда α-адреноблокаторлар гипертензивті криздерде қолданылады. Қарастырылған препараттар пост- және пресинаптикалық α-адре-норецепторларды (α, және α2) тежейді. Постсинаптикалық α1-адренорецепторларға таңдамалы әсер ететін препараттарға празозин жатады. Ол α1-адреноблокаторлық қасиеті бойынша фентоламиннен 10 есе күшті. Празозиннің негізгі әсері -артериялық қысымды төмендету. Бұл әсер артериялық және аз мөлшерде веналық тамырлардың тонусын төмендетіп, веналық қайта оралу мен жүректің жұмысын төмендетуіне байланысты. Жүрек жиырылуының жиілігі аз өзгереді (шамалы тахикардия болуы мүмкін). Празозиннің фосфодиэстеразаны тежейтін әсері жайлы мәліметтер бар. Препаратты ішке қабылдағанда тиімді. Оның әсері 30-60 мин кейін басталады және 6-8 сағ дейін сақталады. Празозинді гипертензияға қарсы зат ретінде қолданады; әдетте ішке тағайындайды. α1-адреноблокаторлар (тамсулозин,теразозин, альфузозин және т.б.) қуық асты бездердің залалсыз гиперплазиясында да қолданылады. Қуық асты бездерінің α1А-адренорецепторларына таңдамалы әсер ететін препарат -тамсулозин (омник). Басқа α1-адреноблокаторлардан тамсулозиннің өзгешелігі ол жүйелік гемодинамикаға аз дәрежеде әсер етеді. α1-адренорецепторлардың келесі түрлері белгілі: α1А, α1В және а1Д а1А-адренорецепторлар қуық асты бездердің тегіс бұлшық еттерінің тарылуын, ал α1В-адренорецепторлар тамырлардың тегіс бұлшық еттерінің тарылуын реттеуге қатысады. Адамның қуық асты бездеріндегі α1- адренорецепторлардың 70% α1А тип тармағына жатады. Соңғысына тамсулозиннің аффинитеті а1В-адренорецепторларға қарағанда 7-38 есе күшті. альфа1А-адренорецепторларды тежеу қуық асты бездерінің, қуық мойнының және зәр шығару каналдары бөлімінің тегіс бұлшык еттерінің тонусын төмендетеді. Бұл зәрдің ағып өту жылдамдығын жоғарылатады және жалпы айтқанда оның қуықтан шығуын жақсартады. Тамсулозин тәулігіне бір рет ішке қабылданады. Толығымен сіңеді. Бауырда метаболизмге түседі. Препарат және оның метаболиттері бүйрек арқылы шығады (10% өзгермеген күйде). 11/2=12-19 саг. Жанама әсерлерінен бастың айналуы, эякуляцияның бұзылуы, бастың ауыруы, жүректің қағуы және т.б. болуы мүмкін. Қуық асты бездерінің гиперплазиясын емдеуде α1-адреноблокаторлар ішінен бұл топ препараттарына қарағанда ұзақ әсер ететін доксазозин (кардура, тонокардин) үлкен табыстармен қолданылып жүр. Доксазозин әсерінің жалпы ұзактығы 36 сағ асады. Α1-адренорецепторлардың жеке тип тармағына таңдамалы әсері жоқ. СИМПАТОЛИТИКТЕР (АДРЕНЕРГИЯЛЫҚ ТАЛШЫҚТАРДАН ҚОЗУДЫҢ БЕРІЛУІН ТЕЖЕЙТІН ЗАТТАР) Симпатолитиктер адренергиялық талшықтардың варикозды кеңеюлер деңгейінде қозудың берілуін бұзады, яғни әсерлері пресинаптикалық. Адренорецепторларға әсер етпейді. Бұл заттардың қатысында тікелей адреномиметиктердің әсері төмендемейді, тіпті жоғарылап кетеді. Осылай, симпатолитиктер мен адреноблокаторлар жүйке импульстарының адренергиялық берілулерінің түрлі кезеңдеріне тежегіш әсер көрсетеді. Бұлардың қатысында тікелей емес адреномиметиктердің(тирамин, эфедрин, фенамин) әсері әлсіз болады. Белсенді симпатолитиктердің қатарына гуанидин туындысы-октадин (гуанитидин сульфаты, исмелин, изобарин, санотензин) жатады. Оның адренергиялық жүйкеден атқарушы мүшеге қозудың берілуін тежеу қабілеттілігі келесі себептермен түсіндіріледі. Алғашқыда, варикозды кеңеюлерде норадреналиннің мөлшерінің азаймауын препараттың пресинаптикалық мембранаға тежегіш әсеріне және медиатордың босап шығу үрдістерінің бұзылуына жатқызуға болады. Октадиннің әсерінен варикозды кеңеюлерде норадреналиннің мөлшері баяулап азая бастайды. Мұны талшықтардың варикозды кеңеюлерімен норадреналиннің нейроналды ұсталуына октадиннің кедергі жасауымен байланыстырады, өйткені ол өзі норадреналиннің орнына тасымалдау жүйесінің көмегімен нейроналды ұсталуға түседі. Октадин интранейроналды депода норадреналиннің орнын басады. Октадин везикула мембраналарына тежегіш әсер көрсетуі және норадреналиннің деполану үрдістерін бұзуы мумкін. Цитоплазмадағы бос норадреналиннің айтарлықтай мөлшері МАО-мен ыдырауға түседі (интранейроналды), сондай-ақ варикозды кеңеюлерден өзгермеген түрде бөлінеді. Атап айтқанда варикозды кеңеюлерде октадиннің көбеюі ол жердегі норадреналиннің мөлшерін барынша азайтады. Сондықтан синаптикалық саңылауға бөлініп шығатын медиатордың мөлшері төмендейді, осыдан атқарушы мүшенің де реакциясы басылады. Жүректе, тамырларда және басқа да мүшелер мен тіндерде норадреналиннің мөлшері төмендейді. Айқын симпатолитикалық қасиеті бар раувольфия (Rauwolfiа serpentіпа Веnth және т.б.)өсімдігінің алколоиды резерпин препараты. Ол индол туындысына жатады. Резерпин норадреналиннің везикуладағы шоғырлану үрдістерін бұзады, бұл варикоздық кеңеюлерде медиаторлар мөлшерінің төмендеуіне әкеледі. Варикоздық кеңеюлерде цитоплазмадағы бос норадреналиннің негізгі бөлігі дезаминделеді, өйткені резерпин (октадин секілді) МАО-ны тежемейді. Норадреналиннің біраз бөлігі жүйке ұштарынан өзгермеген күйінде шығады. Резерпин оның нейроналды ұсталуына әсер етпейтін болар. Препарат жүректе, тамырларды, бүйрек үсті безінің мйлы қабатында және басқа да мүшелерде норадреналиннің мөлшерін төмендетеді. Катехоламиндер деңгейінің төмендеуі ОЖЖ-де де байқалады. Осыған байланысты резерпин ОЖЖ-сін тежейді. Ол тыныштандырғыш (седативті) және аздап психозға қарсы әсер көрсетеді, сондықтан оны психозға қарсы заттардың тобына кіргізеді (11; 11.1 тарауды қара). Резерпин ұйқы шақырады. Интероцептивті рефлекстерді басады. Опиоидты әсері бар ұйықтатқыш және наркозға арналған заттардың әсерлерін күшейтеді. Тынысты біршама тежейді және дене температурасын төмендетеді. Сонымен қатар симпатолитиктерге моно-төртіншілік аммоний. қосылысы — о р н и д (бретилий) жатады. Оның резерпин мен октадиннен айырмашылыгы әсер механизмінде. Көбінесе пресинаптикалық мембрананы тежеп, медиатордың шығуын бұзады. Орнид МАО-ны тежейді. Сондай-ақ ол норадреналиннің кері ұсталуын тежейді. Орнидті қысқа уақыт қолданганда адренергиялық талшықтардың варикозды кеңеюлерінде норадреналиннің мөлшері өзгермеуі мүмкін, ал ұзақ қолданса төмендейді. Әсерінің ұзақтығы резерпин мен октадинге қарағанда қысқа (5-8 сағ). Қолданылуы:Октадин мен резерпин негізінен гипертониялық ауруларды емдеуде қолданылады , Октадин гипертензияға қарсы зат ретінде резерпинге қарағанда тиімді. Кейде октадинді глаукомада тағайындайды. Октадин мен резерпинге бейімделу өте баяу дамиды, бұл препараттардың басқалардан артықшылығы, өйткені оларды ұзақ уакыт қолданады. Октадин мен резерпинді қолданғанда байқалатын жанама әсерлер ішектің моторикасының (жиі диарея болады) және ас қорыту бездері секрециясының (әсіресе асқазанның) жоғарылауымен, брадикардиямен жүреді; кейбір науқастар құлақ тұсындағы бездердін ауыруын, мұрын куысының шырышты қабатының ісінуін байқайды; әдетте ағзада сұйықтықтың кідіруі болады. Гипертониялық ауруды емдеуде қолданғанда ортостатикалық коллапсты октадин шақырады, ал резерпинде ондай жанама әсер мүлде жоқ (кейде психикалық аурулармен ауыратын науқастарға көп мөлшерде енгізгенде байқалуы мүмкін). Резерпинді қолданғанда оның ОЖЖ-не әсеріне байланысты келесі жанама әсерлер байқалады: ұйқышылдық, жалпы әлсіздік. Препаратты көп мөлшерде ұзақ қолданғанда депрессия дамуы мүмкін, тәбет жоғарылауының себебі де орталық генез. Симпатолитиктерді күрделі органикалық жүрек-тамыр ауруларында, бүйрек қызметінің айқын жеткіліксіздігінде асқазан мен он екі елі ішектің ойық жараларында қолдануға болмайды. Октадинді феохромацитомада тағайындауға болмайды. жүктеу/скачать 196,13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|