1. Фармакокинетика,анықтамасы. Енгізу жолдары. Дәрілік заттардың абсорбциясының негізгі механизмі. Абсорбцияға әсер ететін факторлар. Биотиімділік жайлы жалпы түсінік,анықтамасы. Дз таралуы түрлері
Адренергиялық заттар, жіктелуі. Бета-адреноблокаторлар, әсер ету механизмдері, негізгі әсерлері, қолдануға болатын көрсеткіштер, жанама әсерлер
жүктеу/скачать 196,13 Kb.
|
фарма сессия
| 12. Адренергиялық заттар, жіктелуі. Бета-адреноблокаторлар, әсер ету механизмдері, негізгі әсерлері, қолдануға болатын көрсеткіштер, жанама әсерлер.
Адреномиметикалық заттар - α- және β-адренорецепторларды ынталандыратындар Адреналин гидрохлориді , Норадреналин гидротартраты (немесе гидротартраты) (α1, α2, β1, β2)(α1, α2, β1,) • Тек α-адренорецепторларды ынталандыратындар Мезатон (α1), Нафтизин (α2) Галазолин (α2) •Тек β-адренорецепторларды Изадрин (β1, β2) , Сальбутамол (β2) Тербуталин (β2), Фенотерол(β2) Добутамин (β1) Адреноблокаторлық заттар • α-адренорецепторларды тежейтіндер Фентоламин ( α1, α2), Тропафен (α1, α2) , Дигидроэрготоксин (α1, α2) Празозин (α1) • β-адренорецепторларды тежейтіндер Анаприлин (β1, β2) Оксиренолол(β1, β2) Метопролол (β1) Талинолол (β1) Атенолол (β1), Бисопролол (β1) •α- және β-адренорецепторларды тежейтіндер Лабеталол (β1, β2, α1), Карведилол (β1, β2, α1) β -АДРЕНОРЕЦЕПТОРЛАРДЫ ТЕЖЕЙТІН ЗАТТАР (β -АДРЕНОБЛОКАТОРЛАР) Кеңінен қолданылатын β-адреноблокаторларға анаприлин (пропранолол гидрохлориді, индерал, обзидан) жатады. Ол β1- жэне β2-адренорецепторларды (жүректің және бронхтардың, асқазан-ішек жолдарының және т.б.) тежейді. Анаприлин жүректің β-адренорецепторларын тежеп, брадикардия шақырады және жүректің жиырылу күшін азайтады, бұл жүректік шығаруды төмендетеді. Препарат атриовентрикулярлық өткізгіштікті тежейді және миокардтың автоматизмін төмендетеді. Анаприлин бронхтардың тонусын жоғарылатып, бронхоспазм шақыруы мүмкін (бронхтардың β1-адренорецепторларын тежеуіне байланысты). гипергликемиялық және липолитикалық әсерлері жағынан адреналиннің антагонисті. Анаприлин ас қорыту жолдарынан толығымен сіңеді. Оның айтарлықтай бөлігі бауырда метаболизмге түседі, 90-95% қан сары суының белоктарымен байланысады; t1/2шамамен 4 сағ болады. Анаприлин және оның метаболиттері бүйрек арқылы шығады. Анаприлин стенокардияны (β-адренорецепторларды тежеу жүректің жұмысын төмендетеді, бұл оның оттегін талап етуін төмендетеді) және гипертензивті ауруларды емдеуде (препаратты ұзақ қолдану артериялық қысымның біртіндеп және тұрақты төмендеуімен жүреді) қолданылады. Анаприлин суправентрикулярлы аритмияда, мысалы жүрекшенің жыпылықтаушы аритмиясында (анаприлин β1-адренорецепторларды тежеп, автоматизмді басады және жүрекшеден қарыншаға қозудың өтуі уақытын ұлғайтады) қолдануға көрсетілген. А наприлин этиологиясы әр түрлі аритмияда (митралды стенозда, тиреотоксикозда), сондай-ақ адреномиметиктермен немесе оймақгүл гликозидтерімен шақырылған аритмияларда қолданылады. Мүмкін болатын жанама әсерлері: жүрек жетіспеушілігі, жүректік тежелу, шеткі тамырлардың тонусының жоғарылауы, бронхоспазм. Анаприлинді қант диабетімен ауыратын науқастарға абайлап тағайындау керек, өйткені ол дәрілік гипогликемияны ұзартады. β1,β2 -адренорецепторларды тежейтін заттарға окспренолол (тразикор) және бірқатар басқа да препараттар жатады. β1-адренорецепторларды таңдамалы тежейтін қосылыстар синтезделген. Олардың бірі -метопролол (корвитол, эгилок). Бронхтардың және тамырлардың β2-адренорецепторларына шамалы ғана әсер көрсетеді. Метопролол ішектен жақсы сіңеді, бірақ бауырдан өткен кезде оның айтарлықтай бөлігі ыдырап кетеді. Максималды әсері шамамен 1,5 сағ кейін басталады және 5-6 сағ созылады. Метопролол бүйрек арқылы көбінесе метаболиттер түрінде шығады. Оны артериялық гипертензияда, жүректің аритмиясында және стенокардияда ішке қабылдайды. Жанама әсерлерінен бастың ауыруы, шаршағыштық, ұйқының бұзылулары байқалуы мүмкін. Бронхиалды демікпеде метопролол бронхтардың тонусын аздап көтеруі мумкін. β1-адренорецепторларды таңдамалы тежейтін заттарға талинолол, (корданум), атенолол (теңормин) және бисопролол (конкор) жатады. Препараттардың берілген рецепторларды тежеу ұзақтығы келесі тәртіппен орналасқан: бисопролол (t1/2=10-12 сағ) > атенолол (t1/2=6-9 сағ) > талинолол (t1/2=6,6 сағ) > метопролол (t1/2=3-3,5 сағ). Осылай, ең ұзақ әсерді (24 сағ) бисопролол шақырады. Оны тәулігіне 1 рет, ал қалған препараттарды 2-3 рет қабылдайды. Бұл препараттардың негізгі қасиеттері, қолдану көрсеткіштері және жанама әсерлері метопрололға ұқсас. β1-адреноблокаторларға тамырларды кеңейткіш қасиеті бар препарат небиволол (небилет)жатады.Артериялық гипертензияда қолданылады. β-адреноблокаторлар ашық бұрышты глаукоманы1 емдеуде маңызды рөл атқарады. Оларды жергілікті қолданғанда көз іші сұйығының өнімі төмендейді, бұл көз ішілік қысымның төмендеуіне әкеледі. СИМПАТОЛИТИКТЕР (АДРЕНЕРГИЯЛЫҚ ТАЛШЫҚТАРДАН ҚОЗУДЫҢ БЕРІЛУІН ТЕЖЕЙТІН ЗАТТАР) Симпатолитиктер адренергиялық талшықтардың варикозды кеңеюлер деңгейінде қозудың берілуін бұзады, яғни әсерлері пресинаптикалық. Адренорецепторларға әсер етпейді. Бұл заттардың қатысында тікелей адреномиметиктердің әсері төмендемейді, тіпті жоғарылап кетеді. Осылай, симпатолитиктер мен адреноблокаторлар жүйке импульстарының адренергиялық берілулерінің түрлі кезеңдеріне тежегіш әсер көрсетеді. Бұлардың қатысында тікелей емес адреномиметиктердің(тирамин, эфедрин, фенамин) әсері әлсіз болады. Белсенді симпатолитиктердің қатарына гуанидин туындысы-октадин (гуанитидин сульфаты, исмелин, изобарин, санотензин) жатады. Оның адренергиялық жүйкеден атқарушы мүшеге қозудың берілуін тежеу қабілеттілігі келесі себептермен түсіндіріледі. Алғашқыда, варикозды кеңеюлерде норадреналиннің мөлшерінің азаймауын препараттың пресинаптикалық мембранаға тежегіш әсеріне және медиатордың босап шығу үрдістерінің бұзылуына жатқызуға болады. Октадиннің әсерінен варикозды кеңеюлерде норадреналиннің мөлшері баяулап азая бастайды. Мұны талшықтардың варикозды кеңеюлерімен норадреналиннің нейроналды ұсталуына октадиннің кедергі жасауымен байланыстырады, өйткені ол өзі норадреналиннің орнына тасымалдау жүйесінің көмегімен нейроналды ұсталуға түседі. Октадин интранейроналды депода норадреналиннің орнын басады. Октадин везикула мембраналарына тежегіш әсер көрсетуі және норадреналиннің деполану үрдістерін бұзуы мумкін. Цитоплазмадағы бос норадреналиннің айтарлықтай мөлшері МАО-мен ыдырауға түседі (интранейроналды), сондай-ақ варикозды кеңеюлерден өзгермеген түрде бөлінеді. Атап айтқанда варикозды кеңеюлерде октадиннің көбеюі ол жердегі норадреналиннің мөлшерін барынша азайтады. Сондықтан синаптикалық саңылауға бөлініп шығатын медиатордың мөлшері төмендейді, осыдан атқарушы мүшенің де реакциясы басылады. Жүректе, тамырларда және басқа да мүшелер мен тіндерде норадреналиннің мөлшері төмендейді. Айқын симпатолитикалық қасиеті бар раувольфия (Rauwolfiа serpentіпа Веnth және т.б.)өсімдігінің алколоиды резерпин препараты. Ол индол туындысына жатады. Резерпин норадреналиннің везикуладағы шоғырлану үрдістерін бұзады, бұл варикоздық кеңеюлерде медиаторлар мөлшерінің төмендеуіне әкеледі. Варикоздық кеңеюлерде цитоплазмадағы бос норадреналиннің негізгі бөлігі дезаминделеді, өйткені резерпин (октадин секілді) МАО-ны тежемейді. Норадреналиннің біраз бөлігі жүйке ұштарынан өзгермеген күйінде шығады. Резерпин оның нейроналды ұсталуына әсер етпейтін болар. Препарат жүректе, тамырларды, бүйрек үсті безінің мйлы қабатында және басқа да мүшелерде норадреналиннің мөлшерін төмендетеді. Катехоламиндер деңгейінің төмендеуі ОЖЖ-де де байқалады. Осыған байланысты резерпин ОЖЖ-сін тежейді. Ол тыныштандырғыш (седативті) және аздап психозға қарсы әсер көрсетеді, сондықтан оны психозға қарсы заттардың тобына кіргізеді (11; 11.1 тарауды қара). Резерпин ұйқы шақырады. Интероцептивті рефлекстерді басады. Опиоидты әсері бар ұйықтатқыш және наркозға арналған заттардың әсерлерін күшейтеді. Тынысты біршама тежейді және дене температурасын төмендетеді. Сонымен қатар симпатолитиктерге моно-төртіншілік аммоний. қосылысы — о р н и д (бретилий) жатады. Оның резерпин мен октадиннен айырмашылыгы әсер механизмінде. Көбінесе пресинаптикалық мембрананы тежеп, медиатордың шығуын бұзады. Орнид МАО-ны тежейді. Сондай-ақ ол норадреналиннің кері ұсталуын тежейді. Орнидті қысқа уақыт қолданганда адренергиялық талшықтардың варикозды кеңеюлерінде норадреналиннің мөлшері өзгермеуі мүмкін, ал ұзақ қолданса төмендейді. Әсерінің ұзақтығы резерпин мен октадинге қарағанда қысқа (5-8 сағ). Қолданылуы:Октадин мен резерпин негізінен гипертониялық ауруларды емдеуде қолданылады , Октадин гипертензияға қарсы зат ретінде резерпинге қарағанда тиімді. Кейде октадинді глаукомада тағайындайды. Октадин мен резерпинге бейімделу өте баяу дамиды, бұл препараттардың басқалардан артықшылығы, өйткені оларды ұзақ уакыт қолданады. Октадин мен резерпинді қолданғанда байқалатын жанама әсерлер ішектің моторикасының (жиі диарея болады) және ас қорыту бездері секрециясының (әсіресе асқазанның) жоғарылауымен, брадикардиямен жүреді; кейбір науқастар құлақ тұсындағы бездердін ауыруын, мұрын куысының шырышты қабатының ісінуін байқайды; әдетте ағзада сұйықтықтың кідіруі болады. Гипертониялық ауруды емдеуде қолданғанда ортостатикалық коллапсты октадин шақырады, ал резерпинде ондай жанама әсер мүлде жоқ (кейде психикалық аурулармен ауыратын науқастарға көп мөлшерде енгізгенде байқалуы мүмкін). Резерпинді қолданғанда оның ОЖЖ-не әсеріне байланысты келесі жанама әсерлер байқалады: ұйқышылдық, жалпы әлсіздік. Препаратты көп мөлшерде ұзақ қолданғанда депрессия дамуы мүмкін, тәбет жоғарылауының себебі де орталық генез. Симпатолитиктерді күрделі органикалық жүрек-тамыр ауруларында, бүйрек қызметінің айқын жеткіліксіздігінде асқазан мен он екі елі ішектің ойық жараларында қолдануға болмайды. Октадинді феохромацитомада тағайындауға болмайды. жүктеу/скачать 196,13 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|