4.Буферлі ерітінділердін рН-ын есептеу НА -әлсіз қышқыл мен А- - негізі бар ерітіндіде (НА + NaA) келесі протолиттік тепе-теңдіктер орын алады:
HA + H2O = H3O+ + A- (1)
A- + H2O = OH- + HA Kb = (2)
Егер бірінші тепе-теңдік екінші тепе-теңдікке қарағанда оң жаққа көбірек ығысқан болса (Ка > Кв), ерітіндінің қышқылдығы (1)-мен анықталады:
[H3O+] = Ka. [HA]≈ CHA ; [A- ] ≈ CA-
Cонда тепе-теңдікке қосарласқан қышқыл мен негіздің концентрацияларының орнына қышқыл мен тұздың жалпы концентрацияларын қойып есептеуге болады:
[H3O+ ] = Ka . ;
pH = pKa – lg
Жеткілікті күшті қышқылдың немесе сілтінің моль мөлшері:
ū = +- ∆
Буферлі жүйенің компоненттерінің концентрациялары неғұрлым жоғары болса, сыйымдылығы да соғұрлым жоғары болады , және сол компоненттердің қатынасы 1:1 тең болса ең жоғары буферлік сыйымдылығы бар ерітіндіні алуға болады.
5. Эквивалент. Эквиваленттер заңы. Қышқылдардың, негіздердің, оксид тұздардың эквиваленттік массасы. Химиялық элементтер бір – бірімен әрекеттесіп қосылыс түзгенде, ондағы элементтердің мөлшерлері әр уақытта тұрақты болатынын құрам тұрақтылық заңы көрсетеді. Сондықтан химияға эквивалент түсінігі енгізілді.
Эквивалент – екі элементтің немесе екі заттың бір – бірімен қалдықсыз әрекеттесетін тең мөлшерін көрсетеді.
Элементтің эквиваленті дегеніміз сутегі атомдарының 1 молімен әрекеттесетін немесе сондай молді қосылыстан ығыстырып шығаратын мөлшерін айтады.Элементтің эквиваленттік массасын оның эквивалентінің молярлық массасы деп атайды.
Элементтің эквивалентін немесе эквиваленттік массасын анықтағанда оның сутегімен қосылыс түзуі міндетті емес. Қосылыстағы элементтерді талдау арқылы анықталған массалық мөлшерлері және біреуінің эквиваленті белгілі болса екінші элементтің эквивалентін табуға болады. Химиялық реакция кезінде бір элементтің қосылыстағы екінші элементтің қанша мөлшерін ығыстырғаны белгілі болса, бір элементтің белгілі эквиваленті арқылы екіншісінікі табылады. Эквивалент, эквиваленттік масса ұғымдарын күрделі заттарға қолданады. Күрделі заттың эквиваленті дегеніміз оның сутегі атомдарының бір молімен немесе кез – келген заттың 1 эквивалентімен әрекеттесетін мөлшерін айтады. Оксидтердің эквиваленттік массасы
Эр2о5 = М (Р2О5) / 2• 3 = 142 /6= 23,66 г/моль
Қышқылдардың эквиваленттік массасы
Эн2S о4 = М (Н2 SОң) / 2 . 1= 98 / 2= 49 г/моль
Негіздердің эквиваленттік массасы
ЭAl(OH)3 = М (Al(ОH)3 / 3 = 78/3 = 26 г/моль
Тұздардың эквиваленттік массасы
ЭAl2(SO4)3 = М (Al2(SO4)3) / 2• 3 = 342 /6 = 57 г/моль.
