25. Шигеллез анықтамасы . Этиологиясы . Эпидемиологиясы . Патогенезі . Науқастарға күтім жасау ерекшеліктері Шигеллез - жедел
жəне
созылмалы
түрде
өтетін
тоқ
ішектің
арнайы
жаралы
қабынуымен
жиі
іріңді
,
қанды
,
кілегейлі
нəжіспен
сипатталатын
жұқпалы
ауру
.
Этиологиясы . Қоздырғыш
шигелла тобынан
грам
«
теріс
»,
спора
жəне
капсула
түзбейді
.
Сыртқы
ортаға
төзімді
,
əсіресе
жылы
кезінде
,
құрғатуға
,
қайнатуға
төзімсіз
.
Қоздырғыштар
тағам
өнімдерінде
жақсы
сақталып
,
көбеюге
қабілетті
:
түрлі
салаттарда
,
қайнатылған
етте
,
сүт
жəне
сүт
өнімдерінде
,
тағамдардың
органолептикалық
қасиеттерін
бұзбайды
. 60˚
С
ыстықта
30
минутта
,
қайнатқан
кезде
бірденнен
жойылады
,
хлорлы
дезинфекциялық
ерітіндіде
тез
жойылады
.
Эпидемиологиясы . Инфекция
көзі - қантышқақтың
жедел
жəне
созылмалы
түрімен
ауыратын
науқастар
жəне
бактериятасымалдаушылар
.
Аурудың
жедел
типті
түрімен
ауыратын
науқастар
жоғары
қауіптілікке
ие
.
Декретирленген
топтағы
(
тағам
өнеркəсібінде
тағам
дайындайтын
,
сақтайтын
жəне
тағамды
тасымалдайтын
,
сонымен
қатар
сумен
қамтамассыз
ететін
тұрақты
жұмыс
жасайтын
қызметкерлер
)
тасымалдаушылар
эпидемиялық
қатынаста
ерекше
қауіп
тудырады
.
Қантышқақпен
ауыратын
науқастар
аурудың
бастапқы
кезеңінде
(
кейде
жасырын
кезеңнің
соңында
)
қоршаған
ортаға
қауіпті
.
Қоздырғыштардың
бөліну
ұзақтығы
бір
аптаға
ғана
созылады
,
кейде
3-4
аптаға
созылады
.
Берілу механизмі -
фекальді
оральді
;
жолдары
–
су
,
тағам
жəне
тұрмыстық
қарым
-
қатынас
.
1. Григорьев Шига шигелласы . Өте
патогенді
түрі
.
Күшті
токсигенді
,
бірнеше
қоздырғыш
адам
организміне
түссе
ауру
пайда
болады
.
Көбінесе
тұрмыстық
қарым
-
қатынас
жолымен
тарайды
.
2. Флекснер шигелласы . Біріншісіне
қарағанда
онша
патогенді
емес
.
Ауру
пайда
болу
үшін
адам
организмінде
100
немесе
одан
көп
қоздырғыш
түсуі
қажет
.
Бұл
түрі
көбінесе
су
арқылы
тарайды
.
3. Зонне шигелласы . Онша
патогенді
емес
,
ауру
тудыру
үшін
организмге
1000-10000
бактерия
түсуі
қажет
.
Зонне
–
шигелласы
көбінесе
сүт
тағамдары
арқылы
тарайды
.
Қантышқақ
ауруына
барлық
адамдар
сезімтал
,
əсіресе
5
жасқа
дейінгі
балалар
.
Ауырып
жазылғаннан
кейін
иммунитет
тұрақты
емес
,
ауру
қайталануы
мүмкін
.
Қантышқақ
ауруы
жыл
бойы
кездесуі
мүмкін
,
аурушаңдылықтың
көбеюі
жаз
айларында
.
Патогенезі : 1.
Дизентерия
бактериясы
ағзаға
тағам
немесе
сумен
лимфобарьерден
өтеді
жəне
ащы
ішекке
содан
соң
тоқ
ішекке
,
аш
ішектің
эпителиіне
жайласады
, 2-3
күн
арасында
су
-
электролит
алмасуын
өзгертеді
.
2.
Тоқ
ішекке
өтіп
оның
клеткаларына
енеді
,
көбінесе
сигма
тəрізді
жəне
тік
ішек
зақымдалады
,
эндотоксин
бөліп
тоқ
ішектің
иннервациясын
өзгертіп
жара
пайда
болуына
себеп
болады
.
3.
Токсиндердің
жергіліктің
əсерінің
салдарынан
ішектің
қабырғасының
микроциркуляциясы
бұзылып
,
ішектердің
моторикасы
мен
секрециясы
зардап
шегеді
.
Осы
өзгерістердің
барлығы
тоқ
ішектің
дистальды
бөлігінде
болады
.
Шигелла
бактериялары
ыдыраған
кезде
ішектердің
қуысында
сұйықтық
жəне
тұздардың
гиперсекрециясын
шақырып
,
диареяның
дамуына
алып
келеді
.
Ішектерің
инервациясының
бұзылысы
ішектердің
түйілуі
жəне
сигма
тəрізді
ішекпен
тік
ішектің
бұлшықеттердің
жиырылуы
жəне
іштегі
ауырсыну
мен
тенезмдермен
байқалады
.
Науқастарға күтім жасау ерекшеліктері . 1.
Аурудың
барлық
клиникалық
көрінісі
кезеңінде
төсек
тəртібін
сақтау
,
ауыр
түрінде
7
күнге
созылады
,
яғни
ауырлық
дəрежесіне
байланысты
.
2.
Іш
өту
жəне
құсу
кезінде
шыққан
сұйықтықты
есептеп
максималды
жайлылықты
қамтамассыз
ету
(
əр
2-4
сағат
сайын
бақылап
тұру
қажет
)
3.
Жоғалған
сұйықтықты
қалпына
келтіру
үшін
ауыз
арқылы
«
Регидрон
», «
Оралит
»
тəрізді
қантты
-
тұзды
ерітінділердің
аз
мөлшерде
жиі
(1-1,5
л
/
сағатына
) 2-3
сағат
көлемінде
енуін
қамтамассыз
ету
.
4.
Дəрігер
фуразолидон
,
ампициллин
,
ауыр
дəрежесінде
гентамицин
тағайындалады
.
5.
Науқастардың
энтеросорбенттерді
-
мейіргердің
қатысуымен
смекта
,
пребиотиктер
-
хилак
форте
,
қызбаны
түсіру
үшін
-
парацитамол
тағайындау
.
6. 3
жасқа
дейінгі
балаларда
жиі
іш
өту
жəне
тенезмдер
кезінде
баланы
мүлдем
горшокқа
отырғызбау
керек
,
себебі
тік
ішектің
сыртқа
шығуы
мүмкін
.
Тенезмдерді
азайту
үшін
жылы
ванналар
немесе
емдік
балауыздар
қолданылады
.
7.
Науқасты
күнделікті
мейіргерлік
тексеруден
өткізу
,
егер
мəселе
туындаса
оны
тез
арада
шешу
.
26. Шигеллез . Клиникалық жіктемесі . Негізгі клиникалық көріністері . Диагностикасы . Алдын - алу принциптері . Клиникалық жіктемесі . І . Жедел бактериалды дизентерияның 3- түрі болады :
1)
жеңіл
,
2)
орташа
,
3)
ауыр
.
а ) Эксикоз белгілерімен өтетін
жедел дизентерия : 1-
ші
сатысында
:
организм
1-3%
сұйықтық
жоғалтады
.
2-
ші
сатысында
:
организм
4-6%
сұйықтық
жоғалтады
.
3-
ші
сатысында
:
организм
7-9%
сұйықтық
жоғалтады
.
б ) Эксикозсыз өтетін түрі . ІІ . Созылмалы дизентерия . 1.
Созылмалы
қайталамалы
.
2.
Созылмалы
тұрақты
.
ІІІ . Бактерия тасымалдаушылық . 1.
Жедел
түрі
(3
айға
дейін
).
2.
Созылмалы
тасымалдаушылық
(3-6
айға
жəне
одан
көп
).
Негізгі клиникалық көріністері . Ауру
жедел
жəне
созылмалы
түрде
өтуі
мүмкін
.
Жасырын кезең жедел шигеллезда орташа
2-3
күн
,
бірнеше
сағатқа
қысқаруы
мүмкін
.
Ауру
жедел
басталады
.
Дизентерия
клиникасында
екі
негізгі
синдромды
ажыратады
:
улану
жəне
тоқ
ішектің
зақымдалу
синдромы
.
Улану
синдромы
дене
қызуының
жоғарлауы
қалтыраумен
,
тəбеттің
төмендеуімен
,
бас
аурумен
,
жүрек
айнумен
кейде
құсумен
сипатталады
.
Улану
синдромы
ішектік
бұзылыстардан
бұрын
дамиды
.
Асқазан
-
ішек
жолдарының
бұзылысы
іштегі
ауырсыну
жəне
іш
өтумен
сипатталады
.
Жедел
дизентерияның
ағымының
негізгі
түрлері
-
колиттік
,
гастроэнтероколиттік
.
Дизентерия
үшін
тəн
–
колиттік түрі . Ауру
жедел
улану
синдромынан
басталады
.
Содан
соң
іштің
барлық
бөлімінің
ауырсынуы
толғақ
тəрізді
сипатта
кейін
ауырсыну
сол
жақ
мықын
аймағына
ауысады
.
Үлкен
дəреті
жиі
,
сұйық
кілегей
жəне
қан
аралас
.
Кейде
үлкен
дəреті « ректальді түкірік » тəрізді
болады
,
яғни
нəжісте
кілегей
жəне
қан
болады
.
Ішті
пальпация
жасағанда
сигма
тəрізді
ішектің
тығыздалуы
жəне
ауырсынуы
байқалады
.
Науқастарды
дəретке
жалған
шақырулар
мазалайды
,
дəреттің
толық
шықпау
сезімі
болады
.
Дəретке
жалған
шақыру
ауырсынулармен
бірге
болады
( тенезмдер ). Дизентерияның
гастроэнтероколиттік
түрі
қысқа
жасырын
кезең
(4-6
сағат
)
жалпы
улану
белгілерінің
аяқ
астынан
басталуымен
сипатталады
.
Ауру
дене
қызуының
жоғарлауымен
38-39
С
қалтыраумен
,
эпигастрий
аймағының
ауырсынуымен
жүрек
айну
жəне
көп
рет
құсумен
басталады
.
Нəжісі
көп
мөлшерлі
сулы
,
ақшыл
сары
түсті
,
қорытылмаған
тағам
қалдықтарымен
.
Ауырлық
ағымына
қарай
жеңіл
,
орташа
жəне
ауыр
дəрежелерін
ажыратады
.