24Еңбекті ұйымдастыру формалары. Еңбек бөлінісі. Еңбекті дұрыс ұйымдастырудың негізгі мақсаты-қызметкерлерге мүмкіндігінше тиімді жұмыс істеуге жағдай жасау. Нәтижесінде бұл кәсіпорынның дамуына және пайданың өсуіне ықпал етеді, өйткені ол өнімнің сапасы мен өнімділігін арттырады. Міне, еңбекті ұйымдастырудың прогрессивті формаларына сүйенетін негізгі принциптер:
ыңғайлы жұмыс кеңістігі; нақты өндірістіктәртіп, міндетті түрде заңға сәйкес; қызметкерлердің алдында тұрған міндеттерді белсенді орындау; қызметкерлер тарапынан орынды бастама; ұжым ішіндегі, сондай-ақ сыртқы деңгейдегі нәтижелі өзара іс-қимыл.Еңбек бөлінісі дегеніміз-оның әр қатысушысы өндірістің белгілі бір кезеңіне нақты функционалды байланысы бар құрылымдық өндіріс жүйесін құру.Кәсіпорындар мен ұйымдардың әртүрлі қызметкерлері, фирмалар мен мекемелердің қызметкерлері барлық еңбек процестерінің тұрақты қатысушылары болып табылады.Кәсіпорынныңәрбір қызметкері бірыңғай өндірістік процеске өзінің жеке еңбегін енгізеді.Сондықтан кәсіпорын мен ұйым ұжымының әр мүшесінің жұмысы алдын-ала жоспарланып, ұйымдастырылуы керек.Персоналдың кейбір санаттары үшін жоспарлау, ұйымдастыру, ынталандыру және бақылауфункциялары басқару немесе менеджмент деп аталатын негізгі жұмыс саласына айналады.Басшылар барлық қызметкерлердің жемісті еңбегі үшін ұйымдастырушылық - экономикалық жағдай жасауы керек.Жалпы жағдайда әр кәсіпорындағы персоналды басқару жүйесін еңбек қызметінің үш санатына бөлуге болады:
өзін және өз жұмысын басқару;- бүкіл ұйымның персоналын басқару.- қызметкерлердің жеке тобын немесе кәсіпорын бөлімшесін басқару;Кәсіпорындар мен ұйымдарда еңбек бөлінісінің бірнеше формалары бар:
функционалды;- кәсіби;- технологиялық;- біліктілік және басқалар.
Функционалды еңбек бөлінісі дегеніміз-салыстырмалы түрде тәуелсіз қызмет салалары ретінде басқару функциялары бойынша жұмысшылар топтарының қызметін ажырату және бөлу.Функционалды еңбек бөлінісі кәсіпорындарда олардың мазмұны мен функцияларына байланысты жекелеген жұмыстар мен персонал санаттарын бөлуді қарастырады. Қызметкерлердің ең үлкен функционалды тобына негізгі және көмекші болып бөлінетін жұмысшылар кіреді. Біріншісі өндірістің негізгі функцияларын тікелей жүзеге асырумен айналысады, екіншісі осы функциялардың орындалуын қамтамасыз етеді (жабдықты жөндеу, жөндеу, материалдарды бақылау және т. б.)Кәсіби еңбек бөлінісі әр түрлі кәсіптердің, мамандықтардың технологиялық мазмұны мен орындалатын жұмыс түріне байланысты қызметкерлердің әр функционалды тобының ішінде оқшаулануды қамтиды.Еңбектің технологиялық бөлінуі кәсіпорында жұмыс істейтін өндірістік процестерді жекелеген жағдайларға, операцияларға және белгілі бір орындаушыға тағайындауды білдіреді.Біліктілік еңбек бөлінісі кәсіби шеберлік деңгейімен, жеке қабілеттердің өндірістік тәжірибесімен анықталады.