1 Тјрбиеніѕ теориялыќ-тўжырымдамалыќ мјселелері
Педагогикалық тұжырымдамалардың жіктелуі
жүктеу/скачать 0,68 Mb.
|
8cc4cdad-a258-11e4-8a1d-f6d299da70eeпедагогика окулык
| 1.3 Педагогикалық тұжырымдамалардың жіктелуі
Философиялық және педагогикалық әдебиеттерде тәрбие мен білім беру тұжырымдамалары айтарлықтай үлкен көлемде орын алған, соның негізінде оқу орындарында жүзеге асатын педагогикалық бағдарламалар, білім беру мен тәрбиенің жүйелері құрастырылған. Мынындай жағдай есте болу керек: білім мен тәрбие жөнінде көптеген авторлар оқыту мен тәрбиені егіз ұғым деп санайды, оқу және тәрбие мекемелерінде, кең әлеуметтік мағынадағы қатаң емес жағдайда басқарылатын әлеуметтік ортада өрбіту керек деп түсіндіреді. Сол себептен кейбіреулері әлеуметтендіру теориясына көңіл аударады, енді біреулері оқуға, үшінші біреулері міндетті түрде тәрбиеге, ал барлығын жинақтап келгенде оқутәрбие тұжырымдамасы шығады. Көптеген тұжырымдамалардың түрлерін айыру үшін олардың түрлерін айыру үшін олардың ерекшеліктерін білген жөн. Педагогика теориясының тарихын талдау әдебиеттерінде сандаған ғасырлар бойы адамзат қоғамында екі үлкен бағыт негізге алынған. Оқу, тәрбие түрлері: бірінші - өктемшілдік мектебі, таңдаушы мектебі және екінші – гуманизм мектебі, бостандық мектебі. Тәрбие түрінің бағыттары, білім берудің жалпы бейнесін көрсетеді, тәрбиенің міндеттері, формалары мен әдістері, мұғалім мен оқушының қарым қатынасы, тәрбиешілердің мақсаттары, ұстанымдары, қағидалары. Көрсетілген тәрбиенің бұл түрлерін білім беру мен педагогиканың дүниежүзілік тарихынан және қазырғы заман мектебінің педагогикасынан де көруге болады. Білім берудің бұл модельдерін белгілі бір мерзімде мектеп тарихында бірге жүретінін көрсетеді. Ғасырлар тарихына тереңірек үнілген сайын авторитарлық жүйенің басымдылығын аңғарамыз жаңа заманда, әсіресе 19 – 20 ғасырларда еуропвлық мектептердің көбі және педагогтар гуманистік педагогикаға баса назар аударды. Білім беру жүйесінде адамзат қатал құрбандықтан, дәстүрлі мектептен гуманистік жеке тәрбиеге бағыт алып отыр. Ежелгі Египет, Үндістан, Қытай, Спартаның білім беру жүйесі орта ғасырлық Еуропа мектептеріндегідей өктемшілді болған. Бұл жағдай тәрбиенің негізгі моделі ретінде бүгінгі күнге дейін жетіп отыр. Тәрбиедегі өктемшілдік мынадай белгілерден көрінеді: оқушының мұғалімге қалтқысыз бағуыны заң болып есептелді; тәрбиеленушілердің өмір салтын, неге және қалай оқыту тәрбиелеу керек екендігін мұғалімге Үкімет анықтап береді; оқыту мен тәрбие міндеттеуге негізделді, түсінбей жаттап алу, балалардың ұсыныстарын ескермеу. «Баланың құлағы арқасында өседі» деген педагогиканы сынай айтқан ежелгі мысыр мақалы бар. Екінші жағынан қарағанда Платонның оқушыларымен Афина академиясының бағындағы әңгімесі, оның ұстазы Сократтың педагогикалық қағидалары, әл-Фарабидің міндеттеу емес сыпайы түрде түсіндірмесі кеңінен талқыға салынған. Осындай гуманистік көз қарас Коменский, Локк, Песталоцци, Дистервег, Ушинский және басқаларының еңбектерінде тәрбие мәселелері орын тапқан. Руссо әлемге «еркін тәрбиені» енгізген, оның басты қағидаларынің негізі тәрбиеде баланың табиғи дамуына кедергі жасамай тәрбиелеуге шақырады. Баланың оқу, жазу, ғылымды тануды міндеттеп емес осының барлығын балалар мұғалімнің көмегімен, өз ықыласымен жасауға жағдай туғызу. Тәрбиенің ерекшелігі – баланың табиғи күшінің оянуы және өз шығармашылығының дамуына жол ашу. Руссоның идеялары 19 – 20 ғасырлардағы Еуропадағы реформаторлар мектептеріне, Толстойдың педагогикалық ойларына ұлкен әсер етті. 19 ғасырда дәстүрлі классикалық білім беруден ерекшелінген тәрбие қазіргі заманғы тұжырымдамасы дәл осылардан бастау алды. Сонымен, бірқатар тұжырымдамалардың пайда болғанына жүз жылдан астам уақыт өтсе де, өзінің әдістемелік мағынасын бүгінгі күнге дейін сақтап отыр, соның негізінде оқу-тәрбие жүйесінің бағдарламалары құрылып отыр, олар бүгінде нақты оқу-тәрбие орындарында іске асырылуда. Батыс педагогикасы ғылымда көрсетілген екі модель шеңберінде қандай білім беру түрлері, тұжырымдарға баса назар аударады? Өктемшілдік бағытқа, сөзсіз, бихевиористік педагогиканы жатқызуға болады. Бұған шартты көлемде неотомизм педагогикасын, Парсонстың әлеуметтендіру бағытындағы «қатаң» теориясын жатқызғанымыз да жөн. Гуманистік бағытқа неопедоцентризм, экзистенциализм, кейбір неопозитивистік ағымдар жатады. Кейбір тұжырымдамалар ерекше қасиетке ие, олар екі бірдей модельдің қызметін атқарады, мәселен, педагогикалық технология (оқытудың технологиясы). «Өктемшілдік» сөзі тым өткір қабылданады. Дұрысырақ айтқанда, бұл педагогика оқушыға мақсатты түрде белсенді әсер ету, өзін-өзі басқарып, жеке тұлғаның дамуына ықпал етумен салыстырғанда қатал түрде басқаратын педагогикалық жүйеге жақын. Сонымен, қазіргі заманғы педагогиканың тұжырымдамасын оқушының дамуы мен тәрбиесін басқару сипатына қарай екі түрге бөліп қарастыруға болады. Тұжырымдама түрлерінің түпкі мағынасы философиялық және ғылыми бағыттарға бөлінеді, оның құрамына: прагматизм, бихевиоризм және басқалары енеді. жүктеу/скачать 0,68 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|