№4 ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС
ЭЛЕКТРОФИЛЬДІ КЕЛІСІМДІ ЖӘНЕ КЕЛІСІМСІЗ ОРЫНБАСУ РЕАКЦИЯЛАРЫ
орто-
және
пара-
Нитротолуолдар
CH
3
HNO
3
H
2
SO
4
NO
2
CH
3
O
2
N
CH
3
Реактивтер:
толуол 25 г (29 мл), азот қышқылы (р=1,4 г/мл) - 24,3 мл,күкірт қышқылы
(р=1,84 г/мл)-25 мл кальций хлориді.
Құрал-жабдықтар:
Сыйымдылығы 250 мл үшмойынды колба, тамшылатқыш немесе
бөлгіш воронка, термометр, ауа салқындатқышы, араластырғыш.
Жұмыс барысы:
Термометрі мен араластырғыш және тамшылатқыш құйғысы бар үш
мойынды колбаға нитрлеуші қоспаны дайындайды, оған 24,3 мл (34 г) азот қышқылына аз-аздан
25 мл күкірт қышқылын қосады, температура 60
0
С-тан аспауы қажет. Осы температураны ұстап
тұрып 25 г (29 мл) толуолды тамшылатып қосады. Төменгі қышқыл қабатты бөліп алады, ал
жоғарғы майлы қабатты бірнеше рет сумен жуады, сусыздандырылған кальций хлоридімен
кептіреді. Майды кальций хлоридінен бөліп алады, оны стаканда немесе колбада мұзбен суытады.
Біраз уақыттан кейін түзілген кристалдарды
п-нитротолуолды
майдан сүзіп алады.
Шығымы: 23 г (теориялық шығымның 60%).
п-Нитротолуол
- ақшыл-сары түсті кристалды зат. Балқу температурасы 51-54
0
С, қайнау
температурасы 238
0
С, ρ
4
20
=1,2860, этил спиртінде, эфирде, ацетонда, бензолда жақсы ериді, суда
нашар ериді (0,04 г 100 мл 30
0
С). Таза өнім алу үшін оны айдап, 232-236
0
С аралығындағы
фракцияны жинайды.
Майлы бөлігін де сол пробиркада айдап, 216-222 С аралығындағы фракцияны жинайды. Алынған
сары сұйықтық о-нитротолуол болып табылады.
Шығымы: 16,7 г (теориялық шығымның 35%).
Балқу температурасы 9,5
о
С (
- түрі), - 3,8
о
С (
- түрі). Қайнау температурасы 219 – 216,5
о
С (
- түрі), 222 – 223
о
С (
- түрі).
Достарыңызбен бөлісу: |