№5
ЗЕРТХАНАЛЫҚ ЖҰМЫС
АРОМАТТЫ ҚОСЫЛЫСТАРДЫ СУЛЬФИРЛЕУ
п-Толуол сульфоқышқылы (моногидрат)
CH
3
+ H
2
SO
4
CH
3
SO
3
H H
2
O
.
H
2
SO
4
+ SO
3
HSO
3
+
+ HSO
4
-
CH
3
CH
3
CH
3
CH
3
H
+
+ HSO
4
-
H
2
SO
4
Реактивтер:
толуол -13 мл; күкірт қышқылы (конц)- 8 мл; активтелген көмір (немесе
карболен); натрий хлориді; тұз қышқылы (конц).
Құрал-жабдықтар:
дөңес түпті
көлемі 100 мл колба, кері салқындатқыш; механикалық
араластырғыш, құмды жылытқыш, стакан, фарфор тостағанша, Бюхнер воронкасы.
Жұмыс барысы:
Кері салқындатқышпен жалғанған көлемі 100 мл дөңес түпті колбаға 13 мл
толуол және 8 мл концентрлі күкірт қышқылын құяды да бірнеше түйір қайнатқыштар салады.
Реакциялық қоспаны құмды жылытқышта немесе асбест торымен плиткада толуолдың
қайнау температурасында араластыра отырып 1 сағат уақыт бойы қыздырады. Бұл уақыт
аралығында толуол қабаты жойылып реакция аяқталуы керек. Оны салқындатқышта
конденсаттың баяу түзілуінен байқауға болады. Жылы реакциялық қоспаны ішінде 40 мл суы бар
көлемі 200 мл стаканға құяды. Алынған қою түсті ерітіндіге активтелген көмір (карболен алса
дұрыс болады) қосады да, тартпа шкафта түссізденгенше қайнатады. Қайнау кезінде толуол
қалдықтары қалады. Көмірді қатпарлы сүзгі арқылы сүзіп, алынған түссіз ерітіндіні сулы
жылытқышта фарфор тостағаншада 20 мл көлем қалғанша буландырады. Содан кейін ерітіндіні
мұзбен немесе қармен салқындатады. Салқын ерітіндіден (Вюрц колбасында натрий хлоридімен
күкірт қышқылынан алынған) хлорсутегін жібереді (тартпа шкафта). (Күкірт қышқылын қосар
алдында тұзды концентрлі тұз қышқылымен ылғалдап алу керек).
Балқу температурасы 121,8
о
С. 300
о
С-дан жоғарғы температурада жарылғыш қауіпі бар.
Электрофильдік орын басу реакциялары.
о-
және
п-орындардадағы
-комплекс түзуіне
қабілеттілігіне байланысты ароматты аминдер электрофильді орынбасу реакцияларына жеңіл
түседі.
Достарыңызбен бөлісу: 
