2-Нафтол (β-нафтол) алу
Реактивтер:
натрий гидроксиді, 2-нафталин сульф қышқылының натрий тұзы, 20%- дық тұз
қышқылы.
Құрал-жабдықтар:
тигель, Фарфор шыны ыдыс, пипетка, плитка, термометр.
Жұмыс барысы:
Тигельде 2,8 г (0,07 моль) натрий гидроксидін 5 мл суда ерітеді. Балқу
температурасы 280°C-қа жеткенде, оған қатты араластыру кезінде мүмкіндігінше жылдам 0,92 г
(0,004 моль) 2-нафталин сульфон қышқылының натрий тұзын қосады, ал реакциялық қоспаның
температурасы 260°C-тан төмендемеуі керек. Содан кейін температура 300°C-қа дейін көтеріледі;
реакциялық масса одан судың бөлінуіне байланысты өте кеуекті болады. Іс жүзінде реакция 310-
320°C температурада басталып, 5 минутқа созылады. 320°C-тан жоғары температурада балқыма
түсі қоюланып сұйық болады; ол темір табақшасына тез құяды. Мұздатылған масса ерітіндіде
ұсақталады және аз мөлшерде суда ериді. Ерітінді тұз қышқылының ерітіндісімен араластырылып
қыздырылады және қышқылдандырылады (1:1). Салқындаған кезде β-нафтол түссіз инелер
түрінде түзіледі. Кристалдар сүзіліп, қышқылданған сумен жуылады. Алынған зат тұз
қышқылымен аздап қышқылдандырылады. Өнім судан қайта кристалданады. β-нафтолдың
шығымы шамамен 70% құрайды; т. балқу 122°С.
β-Нафтолды
(бар реактивтен) эталон ретінде қолданып алынған затты анықтаңыз.
Ол үшін физикалық тұрақтыларды анықтаңыз (балқу температурасы, ерігіштік және R
f
) және
қорытынды жасаңыз. Алынған заттың: β-нафтол және 2-нафталин сульфоқышқылдары құрылымы
туралы қорытынды жасаңыз. Есепте реакция теңдеулері және нафталинді сульфирлеу
реакциясының механизмін жазыңыз.
Бақылау сұрақтары:
1. Төмендегі қосылымдарды азайту ретімен орналастырыңыз сульфат агентіне қатысты
белсенділік: толуол, этилбензол, бромбензол, нитробензол, энол, нафталин.
2. Моносульфирлеу нәтижесінде қандай реакция өнімдері түзіледі?
3. Анилин, N, N-диметиланилин, хлорбензол, бензальдегидті сульфирлеу кезінде қандай
моносульфоқышқылдарды алуға болады?
4. а) α - немесе β-нафталин сульфаты; б) α - немесе β антрахинон сульфатын алу үшін
сульфирлеу реакциясының қандай параметрін өзгерту керек?
5. Нафталиннің изомерлі моносульфоқышқылдарының өзара түрөзгерістерін қалай жүзеге
асыруға болады?
Достарыңызбен бөлісу: |