126жм назарқұл Еркебұлан
жүктеу/скачать 0,5 Mb.
|
Гистология сессия жауап 2021 — копия
- Бұл бет үшін навигация:
- .Қанның негізгі функциялары
- Қанның формалық элементтері
- 41.Ішкі орта тіндері.Лимфа.Лимфоцитопоэз(100)
- 42. Қан. Қанның тін ретіндегі негізгі компоненттері- плазма және формалық элементтер. Қанның функциясы.(100) Қан
| Ішкі орта тіндері - сыртқы ортамен және ішкі ағзалардың қуыстарымен байланыспайтын,құрылысы және функциялары бойынша әр түрлі тіндердің жиынтығы.Өздерінің физиологиялық қасиеттері арқасында олар зат алмасу процестеріне тікелей қатысып,организмнің гомеостазын қамтамасыз етіп,ішкі ортасын қалыптастырады.Ішкі орта тіндеріне қан мен лимфагемопоэздік және дәнекер тіндері жатады.Физика-химиялық қасиеттері мен жеке функциялары бойынша өзгеше тіндерді бір ішкі орта тіндері біріктірудің себебі- олардың маңызды ортақ белгілеріне ие болуында:1)Ішкі орта тіндері онтогенезде ортақ эмбриондық бастамадан – мезодерма және басқа да эмбриондық көздерден пайда болатын аз дифференцияланған жасушалардың жиынтығы – мезенхимадан дамиды.2)Ішкі орта тіндерінің құрамында жасушаларын бір-бірімен бөліп тұратын жасушааралық затының көп мөлшерде болуы.3)олардың барлық түрлеріне ортақ гомеостаздық функция тән,яғни организмнің ішкі ортасының салыстырмалы динамикалық тұрақтылығын және организмнің негізгі функцияларының орнықтылығын қолдау.Морфологиялық белгілері бойынша ішкі орта тіндері төрт топқа бөлінеді.1.Қан мен лимфа- ішкі орта тіндерінің ерекше тобы.Олар формалық элементтерден және жасушалық сұйық зат – плазмадан құрылған.Қан мен лимфа транспорттық,трофикалық және қорғаныш функцияларын атқарады.2.Қан түзуші тіндерге қан түзуші мүшелердің лимфоидты және миелоидты тіндері жатады.Оларда қанның формалық элементтерінің дамуы- гемопоэз өтеді.Қан түзуші тіндер- ретикулярлық стромадан және гемопоэздік – қанның дамушы жасушаларынан тұратын ішкі орта тіндерінің ерекше түрі.3.Дәнекер тіндері- бұл тірі ағзаның тіндері, кез-келген органның немесе мүшелер жүйесінің жұмысына тікелей жауап бермейді, бірақ барлық органдарда көмекші рөл атқарады, олардың массасының 60-90% құрайды.Оларға өзіндік дәнекер тіндер және қаңқалық дәнекер тіндер жатады.Олар құрылымының ортақ белгісімен біріктірілген:барлығы да жасушалық элементтерден және оның туындыларынан -талшықтары құрылымдық мне негізгі аморфты заттан тұрады.
Қан- консистенциясы сұйық болғандықтан,қан тамырлар ішінде айналып,негізгі функцияларын атқаруға қабілетті ішкі орта тіндерінің ерекше түрі.Ерсек адамдарда қанның көлемі 5-5,5 л құрайды.Қан екі құрамдастардан тұрады:а)сұйық жасушаларалық зат-плазмадан;б)онда қалқып жүретін формалық элементтерден-лейкоциттерэритроциттер және тромбоциттерден тұрады.Қан көлемінің формалық элементтерге тиісті бөлігін гематокрит деп атайды және қалыпты жағдайда ол 40-45% құрайды.Ол формалық элементтерге қатысты қанда су мөлшерінің дәрежесін сипаттайды.Қанды сапалық және сандық зерттеу нәтижелерінің жиынтығын гемограмма деп атайды.Қан- күрделі қан жүйесінің бөлігі.Оған қоса лимфақан түзетін және қан ыдырататын мүшелер,дәнекер және эпителий тіндеріне миграцияға ұшыраған қан жасушалары жатады.Қан жүйесі ауруларын зерттейтін ғылым гематология деп атайды.Қан жүйесі иммундық және лимфа жүйелерімен тығыз байланысты.Қанның негізгі функциялары:1.транспорттық- әр түрлі заттарды тасымалдау.Қанның осы функциясының арқасында бір қатар жеке функциялар атқарылады.Оларға:тыныс алу,трофикалық,экскреторлық,регуляциялық,терморегуляциялық жатады.2.Қорғаныш-организмді бөгде және өзгертілген өз антигендерінен қорғауды қамтамасыз ету,лейкоциттердің әрекеттердің әрекеттері арқасында микроорганизмдерді жою,зақымдалғанда қан ұюы арқылы қансыраудың алдын алу.3.Гомеостаздық-организмнің ішкі ортасының қатынасты динамикалық тұрақтылығын сүйемелдеу.Плазма- қанның нысанды элементтері (жасушалары) өлшенген сұйық матрикс.Қан ұю жүйесінің ақуыздарына фибриноген және протромбин жатады.Қанның формалық элементтері нағыз жасушалардан-лейкоциттерден және постжасушалық құрылымдардан-тромбоциттер мен эритроцитттерден тұрады.Қанның формалық элементтерінің морфологиялық ерекшеліктерін және мөлшер санын Романовский-Гимза бойынша боялған қан жағындыларында анықтайды. Қан жасушаларының дамып,түзілуін гемоцитопоэз деп атайды.Гемоцитопоэз екі түрге ажыратылады:эмбриондық және постэмбриондық.Ал қан жасушаларының түрлеріне байланысты:эритроцитопоэз,тромбоцитопоэз,моноцитопоэз,гранулоцитопоэз,лимфоцитопоэз. Эмбриондық гемоцитопоэз-бұл қанның формалық элементтерінің ұрықтың құрсақта дамуы кезінде пайда болу процесі.Оның ерекшелігі- түзілетін жерінің де және пайда болатын формалық элементтер құрамының да ауысып отыруында.Эмбриондық гемоцитопоэздың үш түрі ажыратылады:мезобластикалық,бауырлық және медуллярлық. 1.Мезобластикалық-ұрық қабықтары мен сары уыз қапшықтың даму көзі болып табылатын ортаңғы ұрық жапырақшасы-мезодерманың ұрықтан тыс бөлігі.Ерекшелігі ол ұрықтың денесінен тыс сары уыз қапшықтың қабырғасында,хорион мен жалғаулық сабақшада адам эмбриогенезінің 2-ші аптасының соңынан бастап өтеді. 2.Қанның бауырда түзілуі.Бауыр эмбриогенездің 3-4 аптасында дами бастайды,ал 5-6 аптасында ҚДЖ-лар сары уыз қапшықтан бауырдың тамыр жүйесіне қоныс аударады.Бауырдағы қан түзілу процесі белсенділігінің ең жоғарғы шегіне құрсақ ішіндегі дамудың 5-айдың соңында біртіндеп баяулай бастайды.Сөйтіп бауырдағы қан түзілу туылғанна кейінгі 2-аптаның соңында толығымен өшеді.Баырда саны көбейген ҚДЖ-лар тамырлары арқылы эмбрионның басқа қан түзетін ағзаларына қоныс аударатын дің жасушаларының екінші генерациясын құрайды. 3.Қанның талақта түзілуі.Талақ эмбриондық дамудың 5-6 аптасында пайда болады,ал 10 аптасыдаяғни баырдан кештеу,мұнда қан түзілу басталады.Талақта эритроциттер мен гранулоциттедің дамуы ең жоғарғы шегіне мбриогенездің 5-айында жетеді,сонан соң мұнда миелопоэз бірте-бірте өшіп,есесіне лимфоциттердің даму процесі-лимфоцитопоэз өрлей бастайды. Қанның тимуста түзілуі.Бұл мүше дамуын эмбриогенездің 4-аптасында бастайды.8-аптасында сары уыз қапшасынан шыққан және огенездің 4-аптасында бастайды.8-аптасында сары уыз қапшасынан шыққан және 3-айдан бастап бауыр мен сүйектің қызыл кемігінен шыққан ҚДЖ-лардың тимусты қоныстануы нәтижесінде мұнда қан түзілу басталады. Қанның сүйектің қызыл кемігінде түзілуі.Сүйектің кемігі әр түрлі сүйектерде 7-8 аптадан 19-аптаға дейін,олардың пайда болуына орай дамиды.Осыған сәйкес,сүйектің қызыл кемігінеде өтетін гемоцитопоэз мбриогенездің 10 аптасынан 22 аптасына дейін созылады. Постэмбриондық гемоцитопоэз-формалық элементтердің қартаю және қызметтерін атқару кезінде табғи бұзылуы салдарынан болатын шығынын толықтырып,қанның физиолгиялық регенерациясын қамтамасыз ететін процесс.Миелоидты тін ретикулярлы тіннен жән еоның торларында орналасқан қанның дамушы формалық элементтері гемопоэздік жасушалардан тұрады.Миолодты тінді зерттеу үшін аспирация арқылы жалпақ сүйектерден алынған қызыл кеміктің гистологиялық кесінділерін және жағындыларын жасайды.Лимфоидты тін де миелоидты тін сияқты ретикулярлы тіннен құрылған үш өлшемді тордан тұрады.Лимфоидты тінді зерттеу үшін әр түрлі лимфоидты мүшелердің гистолгилық кесінділерін және пунктаттар жағындыларын қолданады. Эритроцитопоэз (эритропоэз)— эритроциттердің түзілу және жетілу процесі. Эритроциттопоэздің колония түзетін бірлігінен-арнайы морфологиялық сипаттамалары жоқ кішкентай, лимфоцит тәрізді жасуша, оның бөлінуі арқылы өте үлкен базофильді жасуша — проэритробласт , эритроциттер қатарының алғашқы көзбен анықталатын элементі пайда болады. Екі кейінгі бөлу проэритробласта береді начало базофильным эритробластам . Бұл жасушалардың ядролары проэритробласттарға қарағанда кішірек және құрамында гетерохроматин көп. Бұл жасушаларда базофилия аналық жасушаларына қарағанда әлсіз. Базофильные эритробласты ұшырайды екі митотическим делениям құра отырып, полихроматофильные эритробласты. Бұл жасушалардың ядроларында өте конденсацияланған хроматин бар, ал цитоплазма күлгін-көк немесе сәл жасыл-көк түске боялған. Тромбоцитопоэз-сүйектің қызыл кемігінің миелоидты тінінде тромбоциттердің түзілуі. Моноцитопоэз-моноцитарлық қатар жасушаларының монобласттардан бастап,пісіп жетілген моноциттерге дейін даму процесі.Бұл прцесс сүйектің қызыл кемігінде мына үлгі бойынша өтеді:ҚДЖ--ГЭММ-КТБ—ГМ-КТБ—Мо-КТБ. Гранулоцитопоэз-сүйекті қызыл кемігінде гранулоциттердің пайда болу және даму процесі.Гранулоциттердің ізашар жасушалары ҚДЖ мен жартылай дің жасушалары -ГЭММ-КТБ болып табылады.Пісіп жетілген жасушаларға дифференцилануы барысында гранулоциттер қатарынының жасушаларында мына жалпы өзгерістер байқалады:1)жасушалардың өлшемі кішірейеді;2)митоздық бөліну қабілеті төмендеп,метамиелоцит стадиясынан бастап тіпті жойылады;3)ядроларының пішіні өзгеріп,сегменттеледі,хроматиннің конденсациясы ұлғаяды;4)цитоплазмасында әуелі спецификалық емес,кейін спецификалық түйіршіктілік пайда болады;5)цитоскелетінің қайта құрылуына байланысты жасуша қозғалмалылық қасиетке ие болады;6)плазмолеммасының бетінде,басқа жасушалармен әрекеттесуді,фагоцитозды,бағыттылған миграцияны және секреторлық реакцияларды қамтамасыз етеін әр түрлі рецепторлар қалыптасады.Миелобласт-гранулоцитопоэздің ең ерте кездік стадиясы.Миелобласттар пролиферацияға және дифференциялануға қабілетті..Олардың промиелоцитке айналуының ең басты белгісі-цитоплазмасында азурофильді гранулдарының пайда болуы. Промиелоциттер-ірі жасушалар.Ппішіні сопақша немесе дөңгелек,эксцентрикалықорналасқан ашық түсті ядросында 1-2 ядрошығы бар.Промиелоциттер де митоз арқылы бөлініп,миелоциттерге пісіп жетіледі. Лимфоцитопоэз-бұл лимфоциттердің қалыптасуына әкелетін лимфоидтық жасушалардың дифференциялануы мен пролиферациясы. 41.Ішкі орта тіндері.Лимфа.Лимфоцитопоэз(100) Ішкі орта тіндері - сыртқы ортамен және ішкі ағзалардың қуыстарымен байланыспайтын,құрылысы және функциялары бойынша әр түрлі тіндердің жиынтығы.Өздерінің физиологиялық қасиеттері арқасында олар зат алмасу процестеріне тікелей қатысып,организмнің гомеостазын қамтамасыз етіп,ішкі ортасын қалыптастырады.Ішкі орта тіндеріне қан мен лимфагемопоэздік және дәнекер тіндері жатады.Физика-химиялық қасиеттері мен жеке функциялары бойынша өзгеше тіндерді бір ішкі орта тіндері біріктірудің себебі- олардың маңызды ортақ белгілеріне ие болуында:1)Ішкі орта тіндері онтогенезде ортақ эмбриондық бастамадан – мезодерма және басқа да эмбриондық көздерден пайда болатын аз дифференцияланған жасушалардың жиынтығы – мезенхимадан дамиды.2)Ішкі орта тіндерінің құрамында жасушаларын бір-бірімен бөліп тұратын жасушааралық затының көп мөлшерде болуы.3)олардың барлық түрлеріне ортақ гомеостаздық функция тән,яғни организмнің ішкі ортасының салыстырмалы динамикалық тұрақтылығын және организмнің негізгі функцияларының орнықтылығын қолдау.Морфологиялық белгілері бойынша ішкі орта тіндері төрт топқа бөлінеді.1.Қан мен лимфа- ішкі орта тіндерінің ерекше тобы.Олар формалық элементтерден және жасушалық сұйық зат – плазмадан құрылған.Қан мен лимфа трнаспорттық,трофикалық және қорғаныш функцияларын атқарады.2.Қан түзуші тіндерге қан түзуші мүшелердің лимфоидты және миелоидты тіндері жатады.Оларда қанның формалық элементтерінің дамуы- гемопоэз өтеді.Қан түзуші тіндер- ретикулярлық стромадан және гемопоэздік – қанның дамушы жасушаларынан тұратын ішкі орта тіндерінің ерекше түрі.3.Дәнекер тіндері- бұл тірі ағзаның тіндері, кез-келген органның немесе мүшелер жүйесінің жұмысына тікелей жауап бермейді, бірақ барлық органдарда көмекші рөл атқарады, олардың массасының 60-90% құрайды.Оларға өзіндік дәнекер тіндер және қаңқалық дәнекер тіндер жатады.Олар құрылымының ортақ белгісімен біріктірілген:барлығы да жасушалық элементтерден және оның туындыларынан -талшықтары құрылымдық мне негізгі аморфты заттан тұрады. Лимфа- адам ағзасының ішкі ортасының компоненті, мөлдір сұйықтық болып табылатын дәнекер тінінің бір түрі. Лимфа - бұл мөлдір, тұтқыр, сарғыш сұйықтық, эритроциттер жоқ, бірақ көптеген лимфоциттер. Лимфа төменнен жоғарыға, саусақтардың және саусақтардың ұштарынан кеуде лимфа өзегіне қарай ағады. Лимфа сұйықтығы қоршаған бұлшықеттің жиырылуына және лимфа түтіктерінде лимфаның кері ағуына кедергі жасайтын қақпақшалардың болуына байланысты қозғалады. Капиллярлардан лимфа лимфа тамырларына, содан кейін түтіктер мен магистральдарға енеді: сол жақта кеуде каналына (ең үлкен канал), сол жақ мойын және сол жақ субклавиан діңдеріне; оң жақта оң жақ лимфа өзегіне, оң жақ мойын және оң жақ субклавиан діңдеріне. Түтіктер мен магистральдар мойынның үлкен тамырларына, содан кейін жоғарғы қуыс венаға ағып кетеді. Лимфаның қызметі - ақуыздардың, судың, тұздардың, токсиндердің және метаболиттердің тіндерден кейінгі кәдеге жарату үшін қанға оралуы. Адам ағзасында 2-4 литр лимфа бар. Лимфа жүйесі иммунитетті құруға, патогендік микробтар мен вирустардан қорғауға қатысады. Паразиттер дегидратация кезінде және иммундық жүйенің қорғаныс күштерінің жалпы төмендеуі кезінде лимфа тамырлары арқылы таралуы мүмкін: қарапайымдылар, бактериялар, вирустар, саңырауқұлақтар және т.б., бұл инфекцияның, инвазияның немесе метастаздың таралу жолдары деп аталады. Лимфоцитопоэз немесе лимфопоэз-бұл лимфоциттердің қалыптасуына әкелетін лимфоидты жасушалардың дифференциялануы мен пролиферациясы.Лимфоциттердің дамуы қан түзуші орталық(сүйектің қызыл кемігі,тимус) және перифериялық(лимфа түйіндері,талақ,лимфоидтық құрылымдар) ағзаларда өтеді. Сүйектің қызыл кемігінде мультипотентті негіз салушы Л-КТБ жасушалар стадиясынан кейін үш түрлі унипотентті ізашар жасушалар дамиды:про-В-лимфоциттер,про-Т-лимфоциттер және про-NK.Лимфоциттердің бұл фазасы адамда қан түзуші орталық ағзаларда-тмуста және сүйектің қызыл кемігінде антигендердің қатысуынсыз жүзеге асырылады. В-лимфоцитопоэз - бұл олардың бастаушы жасушаларынан В-лимфоциттердің түзілу процесі. Адамдар мен сүтқоректілерде В-лимфоциттер сүйек кемігінде түзіліп, жетіледі, содан кейін көкбауыр мен лимфа түйіндерінде және басқа екінші реттік лимфоидты мүшелер мен тіндерде жетілуін аяқтайды. Сүйек кемігі мен көкбауырда пайда болған В-лимфоциттер содан кейін сүйек кемігі мен көкбауырдан шығып, лимфа түйіндері сияқты перифериялық лимфоидтық тіндерге ауысады. Лимфа түйініне немесе басқа екінші реттік лимфоидты мүшеге енгеннен кейін, В-лимфоцит сол немесе басқа антигенге өзі таныта алатындай «ұсынылуы» мүмкін. Т-лимфоцитопоэз - бұл Т-лимфоциттердің түзілуі, жалпы лимфопоэз процесінің бөлігі. Жетілмеген Т-лимфоциттер сүйек кемігінде түзіледі, содан кейін тимустың қыртысына ауысады, сонда олар «кортикальды тимоциттер» деп аталады және стерильді, антигенсіз микро ортада бір аптаға жуық жетіледі. Аптаның соңында кортикальды тимоциттердің бастапқы популяциясының 2-4% -дан көп емес бөлігі тірі қалады. Селекциядан өтпеген қалған 96-98% апоптозға ұшырайды, содан кейін тимикалық макрофагтармен фагоциттеледі. 42. Қан. Қанның тін ретіндегі негізгі компоненттері- плазма және формалық элементтер. Қанның функциясы.(100) Қан- консистенциясы сұйық болғандықтан,қан тамырлар ішінде айналып,негізгі функцияларын атқаруға қабілетті ішкі орта тіндерінің ерекше түрі.Ерсек адамдарда қанның көлемі 5-5,5 л құрайды.Қан екі құрамдастардан тұрады:плазма және формалық элементтерден-лейкоциттер эритроциттер және тромбоциттерден тұрады.Қан көлемінің формалық элементтерге тиісті бөлігін гематокрит деп атайды және қалыпты жағдайда ол 40-45% құрайды.Ол формалық элементтерге қатысты қанда су мөлшерінің дәрежесін сипаттайды.Қанды сапалық және сандық зерттеу нәтижелерінің жиынтығын гемограмма деп атайды.Оған қоса лимфақан түзетін және қан ыдырататын мүшелер,дәнекер және эпителий тіндеріне миграцияға ұшыраған қан жасушалары жатады.Қан жүйесі ауруларын зерттейтін ғылым гематология деп атайды.Қан жүйесі иммундық және лимфа жүйелерімен тығыз байланысты. жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|