4.Активтерді бағалау әдістері және модельдері 1.Активтердің табыстылығын бағалау үлгісі
Активтердің табыстылығын бағалау моделі төмендегідей:
E(Ri) = Rf + βi[E(Rm) Rf],
мұндағы, E(Ri) – i активінің болашақ табыстылығы;
Rf - тәуекелсіз актив табыстылығы;
βi - і активінің жүйелі тәуекел көрсеткіші;
E(Rm) – нарық қоржынының болашақ табыстылығы.
Активтерді бағалаудың модельдеріне – САРМ, арбитражды баға құрылымы теориясы және опциондардың баға құрылымы теориясы енеді. Capital Asset Pricing Model (CAPM) – қаржылық активтердің кірістерін бағалау моделі, кіріс пен тәуекелдіктерді басқарудағы әр түрлі қаржылық технологиялар қатары үшін теориялық негіз болып есептеледі, акциялароды ұзақ мерзімді және орташа мерзімдегі инвестициялауда кеңінен қолданылады. CAPM акциялардың кірістерін қарастырады, нарықтың болмысына қатысты жүзеге асатын болады. CAPM тағы да бір ерекшелігі мынада - инвесторлар екі факторды ескере отырып шешімдер қабылдайды: күтілетін кіріс пен тәуекелдік. Бұл модель қаржылық нарықтың қысқартылған үлгісі ретінде алға тартылса, өз әрекеттерінде олар ірі инвестициялық құрылымдарды пайдаланады, атап айтқанда – Merrill Lynch және Value Line.
β коэффициенті активтің (акцияның немесе облигацияның) немесе қоржынның нарықтағы өзгеруін есептейтін тәуекелдік көрсеткіші.
Әрбір бағалы қағаздар портфелінің β коэффициенті, βр орташа арифметикалық салмақтық формуласымен есептелінеді.
САРМ бір факторлы модель болып табылады. Бұл тәуекелді бағалы қағаз табыстылығы мен нарықтық табыстылық арасындағы тәуелділікті көрсететін β коэффициентінің функциясы екенін көрсетеді. Бұл жағдайда акцияның талап етілген табыстылығы бір емес бірнеше факторлардың функциясы болуы мүмкін.
2.Опцион теориясы
Опциондық баға теориясыопциондық келісімшарттың құнын, келісімшарт мерзімі аяқталған кезде ақшамен аяқталуының есептелген ықтималдығы негізінде сыйлықақы деп аталатын бағаны тағайындай отырып бағалайды. Негізінен, опциондық баға теориясы трейдерлер өздерінің стратегияларына енгізетін опционның әділ құнын бағалауды ұсынады.
Опциондарға баға беру үшін қолданылатын модельдер ағымдағы нарықтық баға, ереуіл бағасы, құбылмалылық, пайыздық мөлшерлеме және опционды теориялық тұрғыдан бағалауға дейінгі уақыт сияқты өзгермелі факторларды есепке алады. Опциондарды бағалау үшін жиі қолданылатын кейбір модельдер — бұл Black-Scholes, опционды биномдық баға және Монте-Карло модельдеу.
Опциондық баға теориясы — бұл опциондар келісімшартына мән берудің ықтимал тәсілі.
Опциондық баға теориясының негізгі мақсаты — опционның қолданылу мерзімін немесе ақша түрінде (ITM) аяқталу мерзімін есептеу.
Опционның өтеу мерзімін немесе болжамды құбылмалылығын арттыру опционның бағасын көтереді, ал қалған барлық нәрсені өзгертпейді.
Опциондарға баға қою үшін жиі қолданылатын кейбір модельдерге Блэк-Шолз моделі, биномиалды ағаш және Монте-Карло модельдеу әдісі жатады.