Ақпарат асимметриясы және нарықтық тиімділік. Ақпараттың асимметриялығын төмендету механизмі

Ақпараттың асимметриялылығы дегеніміз – нарықтың жекелеген қатысушыларының маңызды ақпараттарға ие болу жағдайы, ал басқа субъектілердің мұндай маңызды ақпараттарға ие болмауы, яғни ақпараттардың субъектілер арасында тең бөлінбеуі немесе дұрыс қамтылмау жағдайы. Белгісіздік құбылысы – болашақтағы ықтимал оқиғалардың болуы жөніндегі ақпараттардың жетіспеушілігінен туындайды. Ақпарат асимметриясының екі типі бар. Жасырын сипаттамалары бойынша ақпарат асимметриясы – нарықтық келісімге қатысушы бір тұлғаның екінші бір тұлғаға қарағанда аса толық ақпараттарға ие болуынан болатын жағдайлар. Жасырын іс-әрекеттері бойынша ақпарат асимметриясы – аса толық ақпараттарға ие болушы тұлға ақпараттармен аз қамтылған екінші бір тұлғаға оған білінбейтіндей жасырын әрекеттерге баруын сипаттайтын жағдайлар. Асимметриялық ақпараттар тауарлар мен қызметтер нарығында ғана емес, сондай-ақ, еңбек нарығында да, сақтандыру қызметінің нарығында да, инвестициялық ресурстар нарығында да және басқа да нарықтарда орын алады. Ақпараттың асимметриялылығын төмендетудің аса көп тараған әдістерінің бірі болып нарықтық сигналдар табылады. Нарықтық сигналдар дегеніміз – сатушының сатып алушының мекенжайына экономикалық игілік туралы беретін ақпараттары. Нарықтық сигналдар концепциясының авторы 2001 жылғы Нобель сыйлығының лауреаты, американдық экономист Майкл Спенс болып табылады. Сонымен, нарықтық механизмнің тиімді жұмыс істеуін бұзатын жетілмеген бәсеке жағдайындағы асимметриялық ақпарат болып табылады. Асимметриялылық деп біз ақпараттардың нарықтық субъектілер арасында дұрыс бөлінбеуін және бұл мәселенің нарықтардың монополизациялануынан туындайтындығын түсінеміз. Ақпарат асимметриясы трансакциондық шығындардың жоғарылауына, сонымен қатар белгілі бір тауарлардың шектен тыс өндірілуіне, ал енді бір тауарлардың кем өндірілуіне алып келеді.