5. континенттердің ҚҰрылымдық элементтері
жүктеу/скачать 151,5 Kb.
|
8-9 лек
- Бұл бет үшін навигация:
- Шеткі , яғни ілгергі Н. Сейітов, Т.Н. Жарқынбеков 136 ойысымдар
| ойысымдар (межгорные впадины) – қозғалмалы құрылымның
континенттік жағалаулары соқтығысуы салдарынан (коллизия процесі) туындаған таулы жүйелердің аралықтарында сол құрылымның коллизиялық (орогендік) даму __________сатысында туындайтын ойыс құрылым. Бұл ойысымдардың қатпарланған іргетасын құрайтын кешендер континенттік түзілімдердің немесе саяз сулы теңіз түзілімдерінің біршама қалың қатқабаттарымен көмкеріледі. Соңғы түзілімдер құрамында моласс формациясы жетекші рөл атқарады. Шеткі, яғни ілгергі Н. Сейітов, Т.Н. Жарқынбеков 136 ойысымдар – қозғалмалы құрылым дамуының коллизиялық (орогендік) жəне платформалық даму сатыларында тау жүйелері мен сол жүйелерді жиектейтін көне континенттік қыртыстан тұратын платформа аралығының жергілікті ойысуы салдарынан туындайтын ойыс құрылым. Мұндай ойысымдар тау жүйелерін жиектей отырып, алыс-алыс қашықтықтарға (кейде 1000 км-ге дейін) созылуы мүмкін. Олардың бір-біріне тізбектеле жалғасқан, яғни бір-бірінен көлденең дөңестер арқылы оқшауланған жекелеген ойысымдар жүйесін құрау мысалдары жиі ұшырасады. Мұндай ойысымдардың қатпарланған іргетасы да континенттік жағдайда немесе саяз теңіз жағдайында түзілген алуан түрлі шөгінділермен көмкеріліп жатады. Өзінің платформалық даму сатысына өткен қатпарлы белдеулердің ішкі өңірлері өздерінің салғырттығымен сипатталатын эпейорогендік (тербелмелі) тектоникалық қозғалыстарға ұшырайды. Мұның нəтижесінде қатпарлы белдеудің жоғары көтерілген өңірлерінде бұған дейінгі даму сатыларында қарқынды қатпарланып үлгерген палеозойлық, мезозойлық немесе кайнозойлық іргетас кешендері жер бетінде ашылады, бұл кешендер қатпарлы белдеулердің басым бөлігін құрайтын болады. Алайда қатпарлы белдеудің кейбір шағын аймақтары төмен қарай ойысуы да ықтимал. Мұндай жағдайда жергілікті (локальный) немесе аймақтық ойыстар қалыптасатын болады. Мұндай ойыстарда қатпарланған палеозойлық, мезозойлық немесе кайнозойлық іргетас жаралымдары солардан гөрі көнелеу шөгінділердің қатқабаттарымен көмкерілетін болады. Мұндай аймақтық, яғни жергілікті ойыстардың Қазақстандағы мысалы ретінде Орал–Моңғол қатпарлы белдеуіне тиесілі Қазақ қатпарлы облысына қарасты Көкшетау– Солтүстік Тянь-Шань қатпарлы жүйесі ауқымындағы (іргетасы каледонидтер) Теңіз ойысын, Шу–Сарысу ойысын т.б., Жоңғар– Балқаш қатпарлы жүйесі ауқымындағы (герцинидтер) Балқаш, Іле, Алакөл ойыстарын т.б. атауға болады. Жоғарыда сөз болған ойысымдар мен аймақтық ойыстарды көмкерген шөгінді таужыныс қатқабаттары, көне платформаның шөгінді тысына тиесілі шөгінді кешендер Геотектоника жəне геодинамика 137 сияқты, мұнай жəне газ кенорындарын іздеудің бірден-бір қолайлы нысандары болып табылады. жүктеу/скачать 151,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|