А. М. Саидов., Н. Д. Жангабылова, Ж. Е. Балгужинова

52 
ӛлшенген сҧйықтықтың ӛлшеу ыдысының қабырғаларына адгезиясы және оны 
толтырған кезде толқындардың пайда болуы. 
Белгіленген деңгейдегі мөлшерлегіш 
(сурет 22, д) ӛлшегіш сыйымдылықты 
1 жіберу клапаны 3 арқылы тҧрақты деңгейдегі бактағы 4 сҧйықтықтың 
орналасуына сәйкес келетін деңгейге дейін толтыру қағидаты бойынша жҧмыс 
істейді. Алынған мӛлшерді тӛгу шығару клапаны 2 арқылы жҥргізіледі. 
Мӛлшердің кӛлемі тҥтіктің 5 тік қозғалысы арқылы реттеледі. 
Бҧл мӛлшерлегіштердің артықшылығы - жоғары мӛлшерлеу дәлдігі, 
рецептура ӛзгерген кезде реттеу ыңғайлылығы және ҥздіксіз жҧмыс істейтін 
илеу машиналарында жҧмыс істеу кезінде мӛлшердің жеткілікті жиілігі, 
кемшілігі — клапан қорабының ҥлкен кӛлеміне байланысты ағынның 
тӛмендеуі кезінде мӛлшерлеу дәлдігінің кҥрт тӛмендеуі. 
Электродты мөлшерлегіш 
(сурет 22, е) ерітінділерді порциялық ӛлшеу 
ҥшін қолданылады. Осы қҧрастырылымды мӛлшерлегіштерде ӛлшеу 
сыйымдылығындағы 7 деңгейді бекіту электродтар 4 жҥйесін қолдану арқылы 
жҥзеге асырылады. Ерітінді электромагнитті 3 клапан арқылы ӛтеді. Контейнер 
толған сайын ерітіндінің деңгейі кӛтеріліп, электродқа жетеді. Осы кезде 3 
клапаны жабылады. Мӛлшерді ағызу электромагнитті клапан 2 арқылы жҥзеге 
асырылады.
 
Стақаншалы мөлшерлегіштер 
(сурет 22, ж) екі негізгі элементтен 
тҧрады: айналмалы әйнек 7 және бекітілген корпус 2. Корпуста 5, 3 және 4 
саңылаулары сәйкесінше компонентті беру, ӛлшенген мӛлшерді ағызу және 
ауаны шығару ҥшін жасалады. Стақандағы ойық 5 саңылаумен сәйкес келген 
жағдайда ӛлшеу ыдысы мӛлшерленетін сҧйықтықпен толтырылады. Стаканды 
180° бҧрғаннан кейін ӛлшенген мӛлшер 3 саңылау арқылы біріктіріледі. 
Суды, тҧз, қант, ашытқы және май ерітінділерін беру ҥшін стақаншалы 
мӛлшерлегіштер қолданылады. Мӛлшерлегіштерді жасау және кҥту оңай. Олар 
компоненттерді тҧтынуды оңай және тез ӛзгерте алады. Мӛлшерлегіштерді 
бірнеше компоненттерді беру ҥшін жалпы жетегі бар блоктарға жинауға 
болады. Мӛлшерлегіштердің кемшілігі-сҧйықтықтың саңылаулардан ағып 
кетуіне байланысты мӛлшерлеудің тӛмен дәлдігі. 
Сҧйық компоненттерді кӛлемді мӛлшерлеу ҥшін сорғы мӛлшерлегіштер 
жиі қолданылады, олардың ішінде поршеньді және тістегершіктілер жиі 
кездеседі. 
Бҧл мӛлшерлегіштер ҥшін шығын қысымының сипаттамалары ӛте 
маңызды. Сҧйықтықтың максималды шығыны айдау қҧбырынан шыққан кезде 
кедергі болмаған кезде қамтамасыз етіледі; қарсылық жоғарылаған кезде 
қысым артады, нәтижесінде мӛлшерлегіштердің жҧмыс органдарының 
саңылаулары арқылы ағын жоғарылайды және ӛнімділік тӛмендейді. 
Тҧрақты шығыс кедергісі бар мӛлшерлегіш сҧйықтықтың тҧтқырлығы 
жоғары болған кезде жоғары қысымды қамтамасыз етеді. Сондықтан 
сҧйықтықты бірдей қысыммен ауыспалы тҧтқырлықпен айдау оның ағымының 
ӛзгеруіне әкеледі. Сҧйық компоненттер ауыспалы тҧтқырлыққа ие, бҧл 
мӛлшерлеу кезінде қателіктерге әкеледі. 

53 
Тістегершікті мөлшерлегіш
(сурет 22, з) екі берілістен тҧрады, олардың 
біреуі (ротор) 1 электр қозғалтқышынан, екіншісі (тҧйықтағыш) 2 — бос 
айналымды алады, бірінші беріліспен ілінуден қозғалысқа келтіріледі. 
Ротор сағат тілімен бҧрыла отырып, қозғалысты тҧйықтағышқа береді. 
Берілістердің тістері іліністен шыққан кезде, вакуум пайда болады және 
сҧйықтық 3 корпусына сіңеді. Берілістер сҧйықтықты ҧстап, оны айналу 
бағытында жылжытады. Тісшелер айдау келте қҧбыры аумағындағы ағытпаға 
қайтадан кірген кезде тісшелер мен корпус қабырғалары арасындағы 
қуыстардағы сҧйықтық айдау қҧбырына шығарылады. 
Поршеньді мөлшерлегіш 
(сурет 22, және) келесідей жҧмыс істейді. 
Поршень 1 оң жаққа қозғалғанда, жҧмыс камерасында вакуум пайда болады 
және сору клапаны арқылы сҧйықтық камераны толтырады. Поршень солға 
қарай қозғалса, сору клапаны 2 жабылады, поршень жҧмыс камерасындағы 
сҧйықтыққа қысым жасайды, ол 3 айдау клапаны арқылы қҧбырға 
шығарылады. 
Поршеньдік 
типті 
мӛлшерлегіштердің 
артықшылығы 
айдауыш 
магистральде қарсылығын ӛзгерту кезінде сҧйықтықтың шығынының 
тҧрақтылығы болып табылады. Мҧндай мӛлшерлегіштің ӛнімділігі жоғары 
мӛлшерлеу 
дәлдігін 
алуға 
мҥмкіндік 
беретін 
белгілі 
бір 
жетек 
жылдамдығындағы 
поршеньнің 
жҥруіне 
байланысты. 
Поршеньді 
мӛлшерлегіштердің кемшіліктері сҧйық компоненттің лҥпілді берілуі. Берудің 
біркелкілігін арттыру ҥшін мӛлшерлегіштің шығысындағы ағызу жолының 
демпферлік қасиеттері немесе фазада ығысумен екі немесе одан да кӛп 
поршеньдердің жҧмысы қолданылады. 
Жарғақты мөлшерлегіш
 
(сурет 23, а) жҧмыстың мерзімді тәртібінде 
сҧйық компоненттерді салмақтық мӛлшерлеуді жҥзеге асырады. 
Сурет 23 – Сҧйық компоненттерге арналған таразы типті мӛлшерлегіштердің 
сызбасы: 
а — жарғақты; б — бункерлі 

54 
Мӛлшерлегіштерде мӛлшерленетін компонент бағанының қысымын 
қабылдайтын және салмақты механизмге беретін серпімді мембраналар 
қолданылады. Мӛлшерлегіш 1 сыйымдылығынан, 3 серпімді мембранасы бар 2 
тік ӛзектен, 5 салмақ механизмінен, 4 байланыс блогынан, кіріс және шығыс 
электромагнитті клапандарды басқарудан тҧрады. Мӛлшерлеудің кӛлемі салмақ 
механизміне салмақ қою арқылы реттеледі. 
Бункерлі мөлшерлегіштер
 
(сурет 23, б) кезеңдік әсер ететін салмақтық 
типті мӛлшерлегіштерге жатады және бірнеше қҧрауыштарды жҥйелі кӛп 
қҧрауышты мӛлшерлеуді жҥзеге асырады. 
Компоненттер кезекпен тиісті клапандар арқылы қабылдау бункеріне - 
жинағышқа 1 тҥседі, призмалық тіректерде 2 салмақ тҧтқасына 3 ілінеді, ол бір 
ҧшымен бекітілген призмаларға сҥйенеді, ал екіншісі - ӛнімнің массасын 
ӛтейтін 4 кҥш ӛлшегіштің тартылысына қысым жасайды. 
Әр тҥрлі сҧйық компоненттерге арналған мӛлшерлегіштерді мӛлшерлеу 
станцияларына біріктіреді, олар барлық сҧйық компоненттерді кезекпен немесе 
бір мезгілде мӛлшерлеуге мҥмкіндік беретін бірыңғай қондырғыға 
қҧрастырылған мӛлшерлегіштер қатары болып табылады. 

жүктеу/скачать 5,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: