А. С. Иргалиев (қолы) (аты-жөні)
П.Г.Чернышевский‑ (1828‑1889)
жүктеу/скачать 2,29 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- П.Д.Юркевич‑
- М.М.Троицкий (1853‑1899)
| П.Г.Чернышевский‑ (1828‑1889) өз кезегінде Н.А.Добролюбовтың көзқарастарын жалғастырған. Ол ресейдегі ұлы материалисттерінің бірі болды. Сонымен қатар, ғылыми психологияның міндеттері, әдістері, пәні туралы арнайы сұрақтардың шешімін іздеп, психологияны нақты білім салаларының бірі деп есептеген ғалым. Адам табиғатын түсінуде антропологиялық принципке сәйкес, дуализм мәселесі терістеледі. «Ешқандай дуализм адамда болмайды. Егер адам өзінің шынайы болмысынан бөлек, басқа да болмысы болаты болса, онда ол қандай жағдайда болмасын көрініс берер еді. Алайда адамның басқа болмысы еш жағдайда көрінбегендіктен, адам өміріндегі барлық ситуациялар оның шынайы болмысында ғана жүзеге асып отыр деп айтамыз»‑дейді. Адам ағзасының біртұтастығы туралы идея онтологиялық және гносеологиялық ғылымдарда да негізделген. Осыған сәйкес, адам психикасы да ағзаның өмірлік процестерінің бірі болып есептеледі.
П.Д.Юркевич‑ Чернышевскийдің көзқарастарына қарсы болған бірінші оппоненттің бірі. Ағзаның бітұтастығы деген идеяға қарсылық танытқан басты аргументі оның «екі тәжірибе» туралы ілімі болды. Оның пікірі бойынша: «адам ағзасының біртұтастығы туралы қанша рет талдасақ та, біз адам болмысын әруақытта екі жақты танитын боламыз: тән және оның ағзалары‑сыртқы сезімдерді көрсетсе, рухани құбылыстар‑ішкі сезімдерді көрсетеді». Юркевич «тәжірибеге негізделген психологияны» жақтамай, соған сәйкес психикалық құбылыстар ешқандай анықтамаларды талап етпейтін әлемге жатады деп санаған. 60‑жылдардардың басындағы Чернышевский мен Юркевич көзқарастары арасындағы қайшылықтардан ресей психологиялық ойларының одан белсенді түрде дамығандығын көреміз. Чернышевский ұсынған антропологиялық принцип мінез‑құлық туралы жаңа ғылымының пайда болуына әкеледі. М.М.Троицкий (1853‑1899) – Юркевитчтің ілімін жалғастырушы болды. Кейін ресей университетінің профессоры болады. Юркевичтің идеялары Троицкийдің ғылыми жұмыстарына үлкен әсерін тигізді. Оның бірінші кітабы «О немецкой философии в текущем столетии» деп аталып, онда ол ағылшын психологиясын неміс психологиясына қарсы қояды. Ол ағылшындық ассоцианизм мен индукциялық әдісті қолдап, Кант ілімін және бүкіл неміс философиясы мен психологиясын сынға алады. Ол уақытта Ресейде неміс ғалымдары Гербарттың және Вундттың псиологиясы өте танымал болатын, сондықтан да Троицкийдің ғылыми жұмысы Москвада лезде сынға алынады. Бірақ кейіннен Троицкийдің басқа да жұмыстарында ассоцияциялық психологияның идеялары дамытылып, барлық психикалық процестер әртүрлі ассоцияциялық заңдылықтардың: аралас, ұқсас, контраст негізінде қалыптасады деп айтқан. Дегенменде, ол өз еңбектерінде кеңестік психологияның дәстүрі бойынша адамгершілік мәселесі мен психологиялық білімдердің практикалық тұрғыда қоданылуына көп көңіл бөлген. Троицкий кейін Москвадағы психологиялық қоғамды басқарып, "Вопросы философии и психологии" атты бірінші ғылыми‑психологиялық журналды шығуына себепкер болған. Алайда Троицкий ресей психологиясына алғашқы болып, поизивтік, жаңа идеяларды әкелген ғалымдардың бірі, ал кейін оның «Наука о духе» (2 том,1888ж.) деп аталатын үлкен еңбегі жарық көреді. № 24 дәріс жүктеу/скачать 2,29 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|