Абай жолы. 1 кітап
жүктеу/скачать 7,5 Mb.
|
Абай-жолы
|
3 Жеңіл кәшаба шананың артқы орнында Абай мен Дәрмен, козлада – Баймағамбет. Жүрдек қоңыр ат басжатақтың көшелерімен кеш батар шақта соқтырып, қатты жүріп келе жатты. Аттың тағалы тұяғы мен шананың табаны тиген қар шықырлап, сықырлай түседі. Шыныланған қалың қар. Ызғырықтап соққан кешкі аяз сақал, мұртқа қырау тұрғызады. Кірпіктерді жабыстырған салқын мұздақ та білінеді. Осы белгінің бәрі де Семейдің қысы мейлінше түскенін сездіреді. Ар жақтан Ертістің үстімен өткен Абайлар соңғы бір сағат бойында бер жақтың көп жерін аралап шықты. Әуелі Құмаштың қақпасына кеп тоқтап еді. Абай өзі шанадан түспей, үйге Дәрменді жіберіп, осы адреске келген хат-хабардың бар-жоғын білгізді. Көптен күткен Алматы хабары – Мағаштың хаты келмепті. Бер жақта бұл үйден басқа Абай мен оның бала, іні, туғандары түсіп жүретін қазақ үйлері көп еді. Соның бәрін де қазір бұлар кеш батқанша жіті жүріп, аралап шықты. Жүріс себебі біреу ғана. Ортажатақ, басжатақтағы бірнеше үйді аралап өтіп, жоғарыда, базар сыртындағы бір таныс үйге де соққан еді. Ешбір адреске келген хат-хабар жоқ. Бірнеше күннен бері осы жайдан қатты мазасызданған Абай, енді қазақ үйлерін арылтып шықты. Көңілдегі күдік пен күптілік аса түсті. Үнсіз жүзінде уайым белгісін танытып, қабағы да салбырай береді. Базар сыртындағы екі қабат қоңыр үйдің қақпасынан Дәрмен құр қол шыққанда, Абай енді Баймағамбетке асыға сөйлеп, тағы бір жайды атады. Онысы Слободканың төменгі қайық аузы жағында, жотада болатын. Абай почта конторынан хат-хабар жайын өзі кіріп сұрады. Жатып қалған, жіберілмеген хаттың арасында өзіне арналған хат болмады ма екен деп сұрап еді. Көзілдірігін мұрнының ұшына таман түсіре киген ұзын сақалды, қуаң жүзді қарт чиновник Абайдың сұрауынан, ажарынан Алматы хабарына аса ділгір екенін аңғарып, орнықты жауап берді. Жіберілмей қалған хаттың ішінде Құнанбаевқа арналған хат-хабар жоқ екен. Оны байыптап қарап шығудың үстіне, "Аягөз тұсында бір жұмадан бері қатты боран болып тұр!" – деді. "Жол басылып қалғандықтан, Арқат пен Аягөз бекеттерінің арасында ешкім жүре алмай жатыр. Семейден кеткен почта қазір Арқатта бөгеліп тұрғалы бір жұма болды. Өзге себеп емес, сізге келетін хат та осы күн райының жамандығынан кешіккен болу керек. Тек кеше ғана Аягөзден бері қарай бірнеше почта лауы өтті деген хабар бар. Бергі бет бөгемесе, сол алғашқы лаулар Слободкаға бүгін түнде жетуге тиіс. Бір орайдан, сізге хат келсе, ертең осы лаумен келген почтадан аларсыз!" деген. Абай үшін бұл да болса сәл үміттей дерек еді. Почтадан шыққан соң, кеш бата бергенде Слободканың орта тұсында төрт терезелі, шатырсыз тоқал үйде тұратын Кәкітайдың пәтеріне аз уақытқа аял етті. Тағы да Дәрменді жіберіп, Кәкітайды сыртқа шақыртып алып, іс тапсырды. Оған почтаның бөгелу себебін айтып, хат келсе, осы түнде келуі мүмкін екенін ескертті. Кәкітай да осындай бір үміт хабарын қатты тосқан күйде елең етіп, ынтыға тыңдады. Абайдың оған ендігі тапсырғаны, таңертең кеңсе ашылу қарсаңында почтаға барсын да, хат болса алып, тезінен бүгін Абай қонатын үйге жеткізсін. Бер жақтағы осындай жүрістерін аяқтап болған соң ғана, ымырт жабыла бергенде Абайлардың шанасы Дәмежан қорасының алдына кеп тоқтаған-ды. Бұл үй Абайды осы кешке қонаққа шақырған. Абай келсе, Дәмежанның төргі үйінде қайықшы Сейіл де бар екен. Қалада Абай кездесіп жүретін еңбек адамдарының ішінде мінезімен, сөзімен және қала жайын жақсы білетін есті-бастылығымен Абайға өте ұнайтын адам осы Сейіл еді. Онымен Абай қайық үстінде ғана емес, кейде кезек қонақтасқан үй, пәтерлерінде де бірге болысатын. Қазір Дәмежанның төрінде отырған, жасы Абай құрбы Сейіл тың қонақ келгенде, оған өзі бұрын сәлем беріп, орнынан тұрып, төрге шығарып, қос қолымен қолын да қысты. Не қылса да қалалық сыпайылықты өзінің жаратылысындағы ұстамды мінезділікпен үйлестірген қалпын танытады. Абай бұл үйде өзі ұнататын адамын көргенде, қазіргі ренжіп келген көңіл жайына қарамай, едәуір риза боп қалды. Сейіл мен Дәмежанның көмегімен бел шешіп, сырт киімін тастап, жайласып отырған соң Абай оларға жақсы шыраймен жадырап амандасты. Сейілдің бұл үйде не ораймен отырғанын Абай түсінеді. Соңғы екі-үш жыл ішінде, Жәбікен өткеннен кейін Дәмежан мен Сейіл, бәлкім, тіпті Абайдың осыларды бір-біріне тәуір сөзбен атағаны да себеп болған шығар, әйтеуір құда болысқан-ды. Сейілдің жетіп қалған қызы Жанғайшаны Дәмежан өзінің үлкен баласы Жұмашқа айттырған. Биыл күзде Дәмежан сол келінін түсірген де болатын. Қалаға Абай келген сайын оны өз үйіне дәмге шақыртатын Дәмежанның салты бар-ды. Алматыда Абайдың ең жақсы көрген баласы Әбіш қатты науқас дегенді Дәмежан да білетін. Сол жөнде Абай үлкен уайым етеді дегенді де естуші еді. Осындай кезде Дәмежанның туысқандық, дос-жарлық көңіл білдіргісі келгені де бар. Келінін түсірген соң Абайдай жақсы адам, жақынына дәм таттырмақ. Ол ойы да орынды және Сейілді де қызын ұзатып әкелген соң шақырған жоқ еді. Онымен Абайдың көңілдес екенін білетін Дәмежан, әдейі сый қонағы Абайдың көңіліне жағатын жақынын шақырған-ды. Аздан соң Баймағамбет, Дәрмен де аттарын жайлап, үйге кіріп, кішкене дөңгелек үстел айналасына отырысты. Бұл кеште шай үстінде және кешеңдеп барып піскен түнгі асқа шейінгі уақытта да Абай аз сөйледі. Ол қаланың бейнетқоры – Сейіл мен Дәмежаннан бүгінгі қала тірлігі, өз өмірлері туралы айтқандарын естімекке ден қойды. Әңгіменің басы шайға отыра бергенде Сейілден Абайдың сұраған бір сөзінен басталған. Дәмежанның өзі құйып отырған қаймақты қоңыр шайын жадырап іше отырып, Абай Сейілден оның қазіргі әрекеті, қысқы кәсібі, күнкөрісі қандай болып жатқанын сұрап еді. Сейіл әуелі қысқа қайырып жауап қатты. – Қайық тоқтаған соң өзіңіз білетін жазғы кәсіп қалды ғой! Содан онда-мұнда түртіне жүріп, енді мына қыс түсіп, қар бекігелі забойға кірген ем, сондамын! – деді. Ондағы жұмысы не екенін Абай және де сұраған. Сейіл Қасен қасапшының забойында қой сояды екен. Дәмежан да өзінің баласы Жұмаштың сол забойда тері жайып, болымсыз тиын-тебен тауып жүргенін айтты. Осыдан сөз басталып, қасапшы Қасеннің Сейіл, Жұмаш сияқты қала жатағына бұл кезде істетіп жүрген жұмыстары туралы, көрсететін неше алуан қиыншылығы, қыры, қорлығы туралы әңгіме басталды. Сейіл мен Жұмаш бүгін забойда болған масқара бір жайды бас шайқап, қабақ түйіп, таңдай қаға, түңіліп отырып, айтысып еді. Күйеуі обадан өлген, үш бірдей жас баласы бар Шәрипа дейтін орта жасты әйел, күзден бері аштыққа ұшырап, өлермен боп жүреді екен. Сол забойға барып, Қасеннің довернайы боп жүрген қырсық саудагер Отарбайға жалданады, ішек-қарын аршиды. Таңертеңнен, таң білінер-білінбестен барып, ел орнына отыра зорға қайтқанда, күні бойы істейтіні тек ішек аршу. Бел жазбай, нәр татпай, тыным таппай иіс-қоңыс арасында істегенде сол Отарбай ант атқанның беретіні бес тиын жарым екен. Қаланың басжатағы осындай кезде бірнеше байға, баяғы ауылдағы кедей-кепшікше, сорпа-су үшін де жұмыс істейді емес пе! Қайдағы аш-жалаңаш, арық-тұрық ер мен әйелді қасаптың кезінде Қасен осы басжатақтан жияды. Күйзеліп отырған үйлерді әдейі кісілерін жіберіп, аралатып, еркегін, әйелін, баласын, кәрісін, жас демей, алжыған демей алғызады да, жалғыз "шет копейкеге" дейін бұлдап, өте арзанға жалдайды. – Істеген еңбекке қарағанда бәрімізге де беретіні еңбектің ақысы емес, мазақ! – деп, Сейіл Қасен мінездерінің шетін бастады. Содан әрі Дәмежан, Жұмаш, Сейіл үшеуі кезектеп қасап үстінде осы басжатақтың кедейі көріп жатқан талай қорлықты айтты. Соның бәрінен өткен бір масқараны жаңағы Шәрипа деген әйел Сейіл мен Жұмаштың көзінше бүгін көріпті. Кешкі жұмыс біте бергенде, қақпаның аузында Отарбай мен тағы бір ожар, дәу қара Қоңқай деген жігіт тұрып алып, "ішек-қарын аршыған әйелдер май ұрлайды" деген пәлені шығарыпты. Өздері ішіп алған, қызу, қылжақ-мазақ керек. Сонымен, "қойдың шарбысын ұрлайсыңдар" деп әлек салады. Өзге, ет десе, құйрық десе, ол жаласы дарымайды. Өйткені ондай кесек нәрселер болымсыз лыпа киген бала-шағаның, кемпір-шалдың бойынан оңай көрінеді ғой. Ал шарбыны әдейі шатақ, мазақ үшін ойлап шығарған. Және қасаптың қалың кезі енді басталып келеді, осы шақта шошынып жүрсін дегені болу керек. Бір топ әйелдің алдында келе жатқан Шәрипаның өңі ақшыл, ажары тәуір болатын. Соны жаңағы Отарбай мен Қоңқай "шешін" деп әурелейді. Әйел сыртқы жыртық шапанын шешеді. Одан кейін, ақыры бұйырып кемзалын шештіреді. Бойынан ешнәрсе таппайды. Соған қарамай, "денең толық", "етіңе орап алған шарбы бар, талай майды әкетіп барасың!" деп етегін ашпақ, абыройын төкпек. Артында тіреліп тұрған көп әйел мен еркектің көзінше өлердей қорлап, масқараламақ болады. Соған шыдай алмай күйген әйел, Отарбайдың бетіне түкіріп жіберіп, жетім балаларын айтып, зарлап қоя береді. Көйлегін сыпыра бастаған Қоңқайды жақтан тартып жібереді. Сол-ақ екен, қолақпандай екі еркек ұялмастан жабылып, жаңағы бейшара ана, жесір әйелді қар үстіне жалаңаш етін ашып жығып, тепкілеп ұра бастайды. Соған шыдай алмаған Сейіл Қоңқайды және Отарбайды қоса боқтап тұрып, төбелеске түседі де, анау қор болған әйелді арашалайды. Басқа бар әйел атаулы шулап, жылап қоя беріп, шағым айтады. "Бұлардың істеп жүрген қорлығы мен мазағында шек жоқ" деп, жаңағы екеуін жаны күйген әйелдер жұдырықтап, тепкілеп, сабап кетеді. Осы жайды Жұмаш пен Сейіл біресе түршігіп, біресе ызамен күле отырып айтысып берген еді. Қалалы жерде де бұндайлық масқара қорлық, мазақ болатынына Дәрмен барынша түршігіп, ызамен ширығып отыр. Сейіл мен Жұмаштан Қасен қасапшының забойында тағы не жайлар барын ынтыға сұрап, айтқыза берді. Абай да қабақ түйіп, үнсіз халде қатты түршігіп, қадала тыңдап отыр. Бір кезек Сейіл өзінің де биылғы қыс амалсыздан осы қасапшы Қасеннің торына түсіп қалғанын айтады. "Жас болса келіп қалды, үстімнен біреуге "әй, өй" дегізіп жүргізбей, орайы келсе өзіме бөлек бір еңбекпен талшық тапсам деуші едім. Жазды күн қайыққа кететінім де сол еді. Қыста біреуге басыбайлы кіріптар болмай, он күн бір жерде, он бес күн бір жерде істесем деп ем. Биыл осы "Жатақтың кедейінің бәрі забойға барып, тиын-тебен тауып жатыр, нан, суып айырып жатыр" дегенмен барып қалып ем. Қасен деген де кесел екен" деп бір қайырды. Содан әрі ол өзінің түн жарымынан тұрып, ымырт жабылғанша тыным алмай қой соятынын айтады. Бұл жұмысты да ол жас кезінде, осы қалаға кәсін іздеп келгенде, өзіне дағды еткен екен. Сойғыштығы сондай, етін бұзбай соятын болғанда, күніне алпыс қойға шейін сойып кете алады. Бірақ сонда да табатыны кейде күніне он бес, кейде жиырма-ақ тиын. Оны да жұмасына бір рет есеп айырарда, жаңағы Отарбай мен Қасен болып қолдарына шоттарын ұстап отырып, "жарым тиын грош шық", "шет копейкаға кір" деп шоттарын сатырлатып отырып, қағыстырып жегісі келеді. Сондай бір есеп айырған күні: – "Аш иттің артын сұқ ит жалайды" деп, менің қан кешіп, жын құшып жүріп тапқан жаман-жәутік тиыныма да сұқтарыңды қадапсың. Сендердің-ақ дегендерің болсын. Бірақ осы табан ақы, маңдай терімнен жегендерің желкеңнен шықсын деп, айтқандарына көне бердім, – дейді. Сейілдің "биыл амалсыздан Қасеннің торына түсіп қалдым" дегені бар еді. Сол жайын Абай сөз таратып сұрағанда, ол тағы бір байдың қала жатағына істеп отырған жеміт қиянатын айтты. – Жасы он жетіге жаңа ілінген інім бар еді. Кәсіп таппаған соң жаздай қайықтан жиған тиын-сиыныма бір ат, арба әперіп, соны жүк тасуға бержабайға салайын деп едім. Киізші Сейсеке осындай ат, арбасы бар жатақтан жемшік жиып, ұзаққа жүк тасуға жібереді дейді. Баратын жағы Бақты, Шәуешек. "Дүние деген су тегін. Жемшік боп барғанның өзі олжаға қарық боп, күреп қайтады" деп, тағы да мынау Қасеннің қасапқа шақырғанындай кісілерін жүргізіп, жар салады, шырға тастайды. Соған сақалды басыммен мен де алданып, інім де қызықты. Бір сапарға барып кел. Қыс түскенше оралып қаларсың, деп семіз атымен, жап-жаңа бүтін арбасымен жөнелтпедім бе! Табаны отыз кісі жемшік, жетпіс-сексен атпен Бақтыға кеп-кеп кездеме апарады. Қайтқанда Сейсекенің тері-терсегін тиеп келеді. Бұл өзі бір шеті Қытайға, бір шеті сонау Ірбітке, Мәкәржіге кетіп жатқан, саудасының ұшы-қиыры жоқ үлкен бай екен ғой құрғыр. Не керек, өзгесін не қылайын, сол інім жақында келді. Осы күнде үйімде ғаріп болып, сорлап отыр. Қол-аяғы үсіген, домаланып қалыпты. Өлімші боп, зорға жетті. Өзі арығанда екі құлағынан күн көрінеді. Аты болса, о да тері тарамысына ілініп, жүз рет болдырып, зорға жеткен. Сөйтіп, ат арып тулақ болған, ер арып әруақ болған кезді көріп отырмын. Барғаны мен қайтқанында тек қана қара нан, қара суды талшық етіпті. Атының шала жемін ғана беріпті. Ақы-пұлы жоқ. Жөнін айтайын десе, інім үйден шыға алмайды. Өзім де бара алмаймын. Көршімізде жемшік боп кеткен қайықшы, тағы бір өзімдей серігім бар еді. Сол жылап отыр. "Менің баламды да сыртынан сорлатып жатыр" дейді. "Әлі әкелген терілеріңді түгендейміз. Ит жегені, жоғалғаны, жолда істен шыққаны бар, – соның бәрін "пұржөмкеге" аламыз" деп айтады дейді. – Ал бұлардың тері-терсекті, жүн-жұрқаны "пұржөмкеге" қалай алатынын білесіздер ме? – дегенде, Дәрмен күліп қойды. – Е, шет-жағасын білеміз. Доп-шоп, мөжемке, пырақ–сырақ! – деп, екі көзіңді бақырайтып қойып тонайтын. Сейіл Дәрменге құптай қарап, бет әжімін мол жиыра, қатты күлді де, әңгімесінің соңын айтты. – Сол тері-терсекті "жолда бүлінген" деген боп, отыз кісі жемшіктің еңбек ақысын жегелі отыр. Ат көлігіне бұрын атаған болымсыз пұл-мұлын да бермеудің айласын істеп жатыр. Інім ауру, өзім бара алмаймын. Бірақ бұндағы үйлері ашыққан, өздері тон тоздырып, ат арытып, жүдеген отыз жемшік, күн сайын зар қағып, Сейсекенің қақпасының алдын күзетеді дейді. Міне, Абай! – деп, ас пісер алдында Сейіл Абайға шаққандай бір уайым сөзін қорытты. – "Бәлен жерде алтын бар, барсаң бақыр да жоқ" дегендей. Байға күні түскен кедейдің қырда да, ойда да көзі ашылар шақ жоқ екен ғой! – деп тоқтады. Абайлар осы Дәмежан үйіне қонып шығып, таңертеңгі шайға жаңа отырған еді, үстеріне жүрісі шапшаң, көз ажары жайнай түскен Кәкітай қатты дауыстап, ашық сәлем беріп, кіріп келді. Дала бүгін де аяз екен, етігінде қырау ызғары бусанып, білініп тұр. Кішкене мұрты қою қалпында, сіреуленген мұз боп қапты. Ол шешініп, амандасып болмастан Абай: "Почтаға бардың ба, хат бар ма?" – деді. Кәкітай қойнына салып, әдейі асығып әкелген екі хатты Абайға ұсына берді. – Почтаға бармас бұрын алдымен Құмаштыкіне соғып ем, сонда кепті, – деді. Абай екі хатты бірдей жыртты да, соңдарындағы жазылған шақтарына қарады. – Мына біреуін жазғанына жиырма күн бопты. Мынасы соңғы хат, он екі күн! Мағашқа жұма сайын хат сал деп ем, жібергені осы ғой. Почта бөгеліп, екі хаты бір кепті ғой! – деп сөйлей отырып, көзілдірігін киіп, әуелі алғашқы хатты қарады. Хаттың басы жай сөзбен жазылған екен. Аяғы Мағаштың өлең хаты. Абай үндемей хат оқығанда, Кәкітай, Дәрмен, Баймағамбет, Дәмежан – бәрі де қыбыр етпей, тек Абайдың жүзіне қадала қарап қалысқан еді. Мағаш өз хатының аяғында, алғаш сезген қасірет шерін барынша шыншыл, ыстық жүрекпен өлең жолдарына тізіпті. Абай соған ауыса бере, қатты бір күрсініп алды. Ыңқылдап жатыр екен жаңа барсам, Көз жасым тоқтата алмай болдым сарсаң. Сұп-сұр болып жатқанын шалқасынан Көкірегім көреді, кезімді алсам. Көзінің еті кеткен, арықтаған, Сүйек, сіңір бәрі де анықталған. Ақ кенептің ішінде аппақ болып Ол ғазиз болып жатқан қайран ағам! – деген жерге жеткенде, Абай көзінен көзілдірігін жұлып алды. Өңі сұп-сұр боп кеткен. Екі көзі мөлтілдеген жасқа толы. Хат жолдары бұлдырап, көз алдында ерігендей, танылмай жоғала берді. Қос қолымен бетін басып, үнсіз отырып қалғанда, Дәрмен мен Кәкітай қатарынан жылап жіберісті. Бұлардан гөрі ересегірек Баймағамбет: "Соңғы хатты оқыңдаршы" деген еді. Абай қайтадан тез бойын жиып алды да, сол хатқа қол созды. Екінші хаттың хабары алдыңғыдан тәуірірек екен. "Әбіш ағамның көңілі біз келгенге көтеріліп қалды. Тамағы да тәуір сияқты. Ұйқысы да осы күні тыныштау. Енді лазарет пен жақсы-жайлы пәтердің екеуі де бірдей, қолдарыңа алып емдетсең де болады" деген соң қуанып қалдық. Бері қарады ма деп доктор сөзінен үміт қып, қаладағы бір күтімді, жайлы үйге алып шықтық. Осы күнде Әбіш ағам өзімнің қасымда. Тұрған үйіміз Әбсемет деген шалақазақтың үйі. Өзімізге дос-жар адам. Сұраса келе бізге жиен боп шықты. Қазір соның үйінде бір жағынан докторға емдетіп, бір жағынан бие саудырып, қымыз беріп, күтіп тұрмыз. Алдыңғы күнді аллаға тапсырдық!" – деген екен. Абай бұл хатты алғашқыдай емес, сәл бір жұбаныш хаттай қабылдады. Екі-үш рет әр тұсын дауыстап оқып шықты. Енді соның артынан үй іші әр үнмен тілек айтып, құдайына жалбарынып, шүкірана етісіп қалған еді. Осы арада қағаз, қарындаш тапқызып алып, аял етпестен бүгін-ақ Абай қайта хат жазуға отырды. Ауыз үйге шығып, кішкене текшені өз алдына қойып, Кәкітай да жазуға кірісті. Терезенің жақтауына сүйеніп Дәрмен де жазады. Бұлар да сәлем хаттарын, бар бейілдерін беріп, жазып жатты. Мағаштың жаңағы өлең жолдарын есіне алып отырған Абай да сол күйде жан үріккен жанкүйердің үндес сазын шерте сөйледі. Зар хатым, бұл хатым, Бізді тыныш жүр деме! Азайып қуатым, Денем жүр көрмеге. Бұл жазған сұңғатым, Көңіл ашар бір нама, Менің сол рақатым ! Көзіме сүрмеге... — деп кеткен бір кезек шер толқыны бар еді. Тағы бір ауыса түскен мұңжайын қара сөзбен жаза келіп және де өлеңге ауысып кетеді. Бұнысы дәл осы сәтте қауіп пен үміттің кезек шарпысып, үлкен адам кеудесін жалын мен судай қатар жалап тұрған шағы еді. Сол хал өлең жолына барынша бусанған шындығымен тағы бір тізіліп кетеді. Бір үміт, бір қауіп, Көңілге жол тауып. Кірген соң сөз қиын, Әрнеге ой ауып. Екі ай-ақ не қылып, Басқаша ауырып, Япырмай, докторлар Жүрмесін жаңылып!.. ...Әбсәмет жиенің, Ол сенің біреуің, Достық пен достыққа Өтемек тілеуім! – деген сәлем сездер де Әбішке арналған жолдарға араласады. Біресе Мағашқа да жаны ашып, оның жаңағы өлеңінен қайғыда туған өнерін танып, оған да елжірей түседі. Жаралап аузын ашты, Жарасы жарасты. Жарасыз біреуі Неліктен ұйқы ашты! – деп, әлдекімге жауапсыз мұң сұрауларын тастап кетеді. Абай хаты осындай күйлер толғап жатқанда, Дәрмен де дәл осы бір ғана таңертең көріп, сезгенін өзі байқамастан өлеңдете тізіп отыр: Екі хат қатар келді көптен тосқан, Жүрекке жүректердің күйін қосқан, Қапалық қабағында Абай ағам Қол қалтырап, алғашқы хатыңды ашқан! Үн қатпай тыңдап қаппыз хаттың сөзін, Әбішті көргендеймін қасымда өзім... Шерлі ата оқи алмай, тоқтап қалды, Сұрланған, жасқа толған көрдім көзін... Үмітпен тағы да ашты соңғы хатты, Зор кеуде қасіреті жанға батты. "Бер қарап лазареттен үйге келдік", Дегенің барша сөзден болды тәтті... – деп, бұл күйде әңгіме хабар да жазып шықты. Абай ендігі хаттар жайын сөйлескенде ақыл айтатын. Кейде көңіл көтерер, езу тартқызар немесе сарылған көңілді алаң еткізіп, селт еткізер хабарлар, әңгімелер де жазу керек. Төсек тартып жатқан ауруға ондай алаң еткізетін шақ хабардың өзі де керек болады, ем болар! – деген. Кәкітай да, Дәрмен де ұзақ хаттар жазды. Мағаш пен Өтегелді, Майқанға да және Әбіштің өзіне де әңгіме қып, ермек етерлік жайларды айтысады. Осымен түс кезінде бірнеше хат, сәлемдер әзірленді. Қалтқысыз достар, бір тілекпен жүректері түйіскен аяулы жандар асығыс сәлем хаттарын Алматыға қарай қайта жолдады. Өздері келер жұманың жаңа сәлем хатын жаңа сый, тілек, үміттей тосып қалысты. жүктеу/скачать 7,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|