Аударманың Өзекті мәселелері алматы, 2015
жүктеу/скачать 2,17 Mb. Pdf көрінісі
|
audarmanyng ozektigi Kulmanov
- Бұл бет үшін навигация:
- «-ист», «-изм» (жұрнақтар), «ре-», «син-», «де-», «анти», «контр-»
| berilis
– передача , kopkil – многоугольник , toqьma – текстиль , tэcirijbe – практика және т.б. 7. Есім және етістік-есім формасында берілген терминдер сол күйінде қабылдансын (- изация, -ификация, -ация формальдық элементтері арқылы жасалған машинизация , электрификация, объективация сынды каузатив формасы бар сөздерді ескермегенде; олар қазақтың maсijnalandьruv, elektirlendьruv, obijektiptenuv формаларына сәйкес келеді). -ский, -ный жұрнақтарымен аяқталатын сын есімдерден жасалған анықтауыш халықаралық терминдер қазақ тілінде қысқа түрінде, яғни - ский, -ный- сыз қабылдансын: популярная книга – рорular kitар, абсолютная величина – absolut çаmа , буржуазная идеология – burçuaz ijdeologija, экстенсивное хозяйство – ekstensijp carnacьlьq, дифференциальное уравнение – dijperensijal tenqerme. «-cкий» жұрнағымен «к» дыбысын «ч» негізіне айналдырып, жасалған сын есімдер қосымша қосылмай, зат есім күйінде қалуы керек: электрическая лампа – еlекtіr çаm , физическая география – pijzijka çagrapija және т.б. Зат есімдер мен сын есімдер негізді етістік тұлғалар тиісті қазақ жұрнақтары арқылы жасалуы керек: изолировать – ijzolatsijalav , машинизировать – macijnalandьruv және т.б. Орыс тілінде етістік формалары ғана бар және атау формасы жоқ немесе атау мағынасынан тым алшақ тұрған терминдерді контекске қарай аудару керек ( игнорировать, регулировать, реагировать – соңғысы «реакция» атау фор- масынан тым алшақтатылған). 8. Терминдермен бірге қазақ тіліне халықаралық терми- нологиялық практикада қолданылатын, бірақ қазақ жұрнақтары- мен ауыстыруға болмайтын бірқатар қосымшалар енгізілсін. Мысалы, «-ист», «-изм» (жұрнақтар), «ре-», «син-», «де-», «анти», «контр-» (қосымшалар). Терминдерде кездесетін басқа да көптеген қосымшаларды қазақша қолданыста қалдыру керек, бірақ формальді элементтер ретінде бөліп көрсетпей, оларды негіздің бір бөлігі деп санау керек. 175 9. Басқа сөздерге қосылатын ( авто-, аэро-, авиа- және т.б.) терминдердің қысқартылған формалары арtоgо1, арtoqatьnas, аvіасаnа және т.б. қазақ сөздерімен үйлестірілетін болсын. Қазақ тілінде тек аударылып қолданылып жүрген диктатура, революция, совет, теория, практика, контрреволюция, милитаризм және т.б. терминдер аудармасыз интернационалдық формасында қабылдансын. 10. Қазақ сөзжасамының практикасына Қазан төңкерісі кезінен бері қазіргі орыс тілінде кеңінен қолданылатын қысқарған күрделі сөздерді ( политэкономия – роlіjtекоnоmijа , райисполком – аvаtkоm және т.б.) енгізіп, оларды төңкеріс жетістіктері енгізген үлес деп санау керек. Алайда мұндай қысқартуларды жасағанда оларды қазақ әдеби тілінің заңдарымен ұштастырып, практикада Мемлекеттік терми- нология комиссиясы қабылдағандарын ғана пайдалану керек. жүктеу/скачать 2,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|