Қазақ сср ғылым академиясы
жүктеу/скачать 1,94 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Пайдаланған еңбектер тізімі: (кітаптар)
- Пайдаланған журналдар мен газеттер
- М А З М Ұ Н Ы
Қ О Р Ы Т Ы Н Д ЫБіз осы еңбегімізде аударма әдебиеті белгілі бір дәуірдің жемісі екенін анықтағандай болдық. Қазіргі совет дәуірінде, социалистік бағыт етек алып, жер жүзіне тамырын кең жайып отырған заманда, талай халықтар империализм бұгауынан құтылып, өз бетіне дербес ел болып, күн санап елінен өзінің туысын тауып жатқан кезеңде, аударма әдебиетінің үлкен дәнекер екендігін айттық. Бұл жөнде аударма әдебиеті идеология майданындағы күрделі құралдың бірі екендігін баса көрсеткендей болдық. Әрине, біз төл әдебиеттің өсу жолын, аударма әдебиетінің өсу жолымен тығыз байланыстырып отырдық. Осы пікірімізді орыс әдебиетінің үлгілерімен дәлелдеуге тырыстық. Жалпы аударманың, оның ішінде қазақ тіліндегі аудармалардың тарихы, өсу жолдары барлығын көрсетіп, соның тарихи-мәдени мәнін айқындағандай болдық. Конкрет материалдарға сүйене отырып, қазақ аударушыларының табыстары мен кемістіктерін батыл көрсетіп, өзімізше дұрыс деген бір алуан мәселелер көтердік. Гоголь сынды ұлы классиктің қазақ совет әдебиетіне әсері, немесе, онан үйренуі жәйлі біраз кезеңдерге тоқталып, өзіміздің бақылау-зерттеулерімізге сүйене отырып, бір неше түйіндер де жасағандай болдық. Бұлар диссертациядағы көтерілген өзекті мәселелердің фактылық жағы десек, осыдан туатын күрделі сұрақтар мен келелі проблемаларға жауап бере отырып, аударма өнерінің өркендеу бағытына сай бірнеше міндеттер қоя кету де жөн. 1)Аударма әдебиеті қазір көлденең адамдардың «кәсіпшілік» ететін ермегі емес, мемлекет ісінің бірі, ұлт мәдениеттін жасаудың күшті құралы, өзіне тән ерекшелігі бар көркем әдебиеттің келелі жанры. 2)Аударма шын мәніндегі көркем шығарма сатысына жетуі қажет. 3)Жақсы аударма халқымыздың дүниетануын, ой-санасын кеңейтуде күшті құрал болуы даусыз. 4)Жазушы-ақындарымыздың шеберлік қабілетін күшейтіп, ілгері өсіретіні ақиқат. Шын мәнінде негізгі нұсқадан кем түспейтін, классикалық аударма жасауда қазіргі кадрларымыздың мәдениеті мол жететіндігі де анық. Ендеше: қазақ тіліне орыс классиктерінің аударылу сапасы осы шетелден орыс тіліне аударылған кітаптардың сапасына жететін болсын. Мысалы, біз Шекспирді, Шиллерді, Гетені, Бальзак, Диккенс, Байрон, Гюголардың орыс тіліне қалай оқысақ, қазақ тілінде де: Пушкин, Лермонтов, Гоголь, Грибоедов, Тургенев, Достоевский, Гончаров, Некрасов, Чехов, Толстой, Горький, Шолохов, Маяковскийлерді де осылай оқуымыз керек. Бұлай ету үшін әр жазушы өзіне лайық сүйген авторын, әдістес-қаламдас авторын аудармасын. Міне, сонда барып аударма әдебиеті мен төл әдебиеттің арасындағы меже жойылады, шетелден шыққан ұлы классиектерді өзіміздің тума авторларымыз Мұхтар Әуезов, Сәбит Мұқанов, Ғабит Мүсіреповтердей оқитын боламыз. Бұған орыс әдебиетіндегі аударма тарихы үлкен айғақ. Баяғы Карамзин, Полевой аудармалары осы күні үмітсіз ұмтылды. Олар түгіл беріректе аударылған, мезгілінде тәуір де көрінген аудармалар да көнеріп қалды. Сөйтсе де, сол аудармалар да өсу жолында көп көмегін тигізді. Совет дәуірінде өсу жолы өте жедел, өйткені аударма бізде күрделі істің, игілі мақсаттың елеулі тұлғасындай. Совет елі жұмыла кірісіп отырған күрделі ісіміздің бірі осы. Тағы айталық аударма әдебиеті төл әдебиеттен жедел өседі, төл әдебиет аударманы кемелдендіреді. Ендеше аударушалыр қазіргі өсіп кемелденген төл әдебиетімізді көз жазбай сарқа оқып, өмірден қалмай еріп отыруы керек. «Кейінгі аударма-алдыңғы аудармадан үздік шығатын болса, түпнұсқаның бұрынғы аударушы аша алмаған кейбір сырын ашып бере алса - оның көмескі қалған бір жаңалығын тауып, сол арқылы біздің ой-сезімімізді оятып, байыта алса - ондай аудармаларды қымсынбай-ақ қайталап басып шығара беру керек 1 » дейді Иван Кашкин. Классиктер жөнінде біз осы пікірді қолдамыз. Жоғарыда көрсетілген тілек-мақсаттарға осы дисссертациямыз жауап бере алса, онда біз алға қойылған міндеттің орындалғандығы деп ұғамыз. Пайдаланған еңбектер тізімі: (кітаптар)Абай. Өлеңдері/Абай.- Алматы, 1946. Абай. Шығармаларының екі томдық жинағы: 2 т. /Абай.- Алматы, 1957. Абай. Стихотворения/Абай; пер.с каз. В. Рождественского.- М., 1954. Аманжолов, Қ. Шығамалары: 2 т./Қ. Аманжолов.- 1956. Әуезов, М. Әр жылдар ойлары/М. Әуезов.- Алматы, 1959. Белинский, В.Г. Сочинения: 3 т./В.Г. Белинский. - СПБ., 1903. 1 Ив. Кашкин. «В борьбе за реалистический перевод» Кн. «Вопросы худ.перевод» стр. 132, М.1955 г. Белинский, В.Г. Собрание сочинений: в 3 т./В.Г. Белинский.- М.,1948. Виноградов, В.В. О языке художественной литературы/В.В. Виноградов.- М., 1959. Владимирова, Н. Некоторые вопросы художественного перевода с русского на узбекский язык/Н. Виноградова. - Ташкент, 1957. «Опросы художественного перевода» : сб. Статей. - М., 1955. Гоголь, Н.В. ҮйленуН.В. Гоголь; ауд. М.Дәулетбаев.- Қызылорда, 1928. Гоголь, Н.В. Өлі жандар/Н.В. Гоголь; ауд. Қ. Тайшықов.- Алматы, 1932. Гоголь, Н.В. Өлі жандар/ Н.В. Гоголь; ауд. Қ. Тайшықов.- Алматы, 1936. Гоголь, Н.В. Шинель/Н.В. Гоголь. – Алматы, 1937. Гоголь, Н.В. Иван Иванович пен Иван Никифоровичтің қалай ұрысқаны : повесть/Н.В. Гоголь. - Алматы, 1937. Гоголь, Н.В. Ревизор/Н.В. Гоголь: ауд. М. Әуезов.- Алматы, 1938. Гоголь, Н.В. Ревизор/Н.В. Гоголь: ауд. М. Әуезов.- Алматы, 1948. Гоголь, Н.В. Тарас Бульба/Н.В. Гоголь; ауд. Т. Нұртазин.- Алматы, 1945. Гоголь, Н.В. Шығармалары. 1 т.: Диканкаға таяу хутордағы кештер/Н.В. Гоголь; ауд. Ж. Алтайбаев, С.- Алматы, 1954. Гоголь, Н.В. Шығармалары. 2 т.: Миргород/Н.В.Гоголь; ауд. Ж. Қосыбаев, Ә. Ипмағамбетов. 2)Тарас Бульба/ ауд. Т.Нұртазин. Екінші бөлім: Вий /ауд. Ғ.Оспанов. 2)Иван Ивановичтің Иван Никифоровичпен араздасқаны туралы әңгіме./ауд. А. Елшібеков.- Алматы, 1952. Гоголь, Н.В. Шығармалары. 3 т.: Повестері: а)Нева проспектісі /ауд. Ғ.Орманов. Б)Мұнын мен жындының жағандары/ауд. А.Хангельдин в)Шинель / ауд.Ж. Қосыбаев . 2)Күйме /ауд.А. Байтанаев Д)Рим /ауд.Ж. Жұмақанов.- А., 1952.
Гоголь, Н.В. Драмалық шығармалары: 4 т./Н.В. Гоголь. А)Ревизор /ауд. М.О. Әуезов. Б)Үйлену /ауд. Ф. Дінисламов. Г)Драмалық үзінділер мен жеке сахналар, қосымшалар/ауд. Ф. Дінисламов.- Алматы, 1953. Гоголь, Н.В. Өлі жандар: 5 т./Н.В. Гоголь; ауд. Ф. Ипмағамбетов.- Алматы, 1955. Гоголь, Н.В. Таңдамалы мақалалары мен хаттары /ауд. Ғ. Оспанов, З. Қабдолов.- Алматы, 1954. Гоголь, Н.В. Өлі жандар/Н.В. Гоголь; ауд. Ә. Ипмағамбетов. – Алматы: Жаңа өмір журналының баспасы, 1956. Гоголь, Н.В. Өлі жандар /Н.В. Гоголь; ауд. Ә. Ипмағамбетов.- Алматы, 1958. Гоголь, Н.В. Үле жаннар: татар тілінде /Н.В. Гоголь; ауд. К. Басиров.- Қазан, 1953 Гоголь, Н.В. Полное собрание сочинений: 10 т./Н.В.Гоголь. М.; Л.: Изд. АН СССР, 1940. 29 Гоголь, Н.В. Сочинения./Н.В. Гоголь. - М., 1956. Горький, М. Менің университеттерім/М. Горький; ауд. М. Қаратаев.- Алматы, 1935. Горький, М. Собрание сочинений: 10 т./М. Горький. - М.: ГИХЛ, 1951. Грибоедов, А.С. Ақыл азабы/А.С. Грибоедов; ауд. Т. Жароков. – Алматы, 1953. Грибоедов, А.С. Горе от ума/А.С. Грибоедов.-Л.: Ленинград, 1956. Джангалин, М. Доклады от Казахстана: статья «Об соновных принципах перевода с русского на казахский язык.- Алматы, 1958. Добролюбов, Н.А. Полное собрание сочинений: 2 т.- М., 1934. Достоевский, Ф.М. Бишаралар/Ф.М. Достоевский; ауд.С. Талжанов. Алматы, 1935. Достоевский, Ф.М. Бишаралар/Ф.М. Достоевский; ауд. С. Талжанов.- Алматы, 1955. Достоевский, Ф.М. Бедные люди/Ф.М. Достоевский. - М., 1954. 39.Дурылин, С. И.А.Крылов/С. Дурылин. - М., 1944. Ефимов, А.И. Стилистика художественной речи/А.И. Ефимов.- М., 1957. Жұмалиев, Қ. Абайға дейінгі қазақ поэзиясы және Абай поэзиясының тілі/Қ. Жұмалиев.- Алматы, 1948. Жұмалиев, Қ. Қырдағы күрес – Қарақшы/Қ. Жұмалиев. – Алматы, 1957. Қаратаев, М. Туған әдебиет туралы ойлар/М. Қаратаев. – Алматы, 1958. Кенжебаев, Б. ХХ – ғасыр басындағы қазақ әдебиеті/Б. Кенжебаев, С. Қирабаев.- Алматы, 1957. Қирабаев, С. Спандияр Көбеевтің өмірі мен жазушылық қызметі/С. Қирабаев.- Алматы, 1958. Қөркем аударманың кейбір мәселелері: мақалалар жинағы. – Алматы, 1957. Крылов, И.А. Үлгілі тәржіме/И.А. Крылов; ауд. С. Көбеев.- Қазан, 1910. Крылов, И.А. Басни и стихотворения/И.А. Крылов.- Алматы, 1951. Крылов, И.А. Стихотворения/И.А. Крылов.- СПБ., 1898. Лермонтов, М.Ю. Корсар: 2 т./М.Ю. Лермонтов.- М.; Л., 1959. Маркс, К. Об искусстве: 1 т. /К. Маркс, Ф. Энгельс.- М., 1957. Мұқанов, С. Ботакөз/С. Мұқанов. – Алматы, 1956. 53 Мұқанов, С. Поэмалары/С. Мұқанов.- Алматы, 1956. Мүсірепов, Ғ. Ана туралы аңыз./Ғ. Мүсірепов.- Алматы, 1948. Мүсірепов, Ғ. Таңдамалы шығармалар жинағы: 3 т. 2 т. : Оянған өлке.- Алматы, 1955. Мүсрепов, Ғ. Таңдамалы шығармалар жинағы: 3 т. 3 т.- Алматы, 1956. Нұрышев, С. Абайдың аударма жөніндегі тәжрибесінен/С. Нұрышев.- Алматы, 1954. Пушкин, А.С. Үш томдық шығармалар жинағы. 1 т. /А.С. Пушкин.- Алматы, 1936 Пушкин, А.С. Үш томдық шығармалар жинағы. 2 т. /А.С. Пушкин.- Алматы, 1936 60.Пушкин, А.С. Үш томдық шығармалар жинағы. 3 т. /А.С. Пушкин.- Алматы, 1937 61.Пушкин А.С. Таңдамалы шығармалары/А.С. Пушкин.- Алматы, 1949. Пушкин, А.С. Критик/ А.С. Пушкин.- М., 1950. Пушкин, А.С. Собрание сочинений. Т.2/А.С. Пушкин.- М., 1959. Пушкин, А.С. Собрание сочинений. Т.4/А.С. Пушкин.- М., 1959. Сейфуллин, С. Қызыл ат/С. Сейфуллин; пер. С. Талжанов; худож. обраб. и ред. М. Баталова.- Алматы,1934. Тәжібаев, Ә. Аралдар/Ә. Тәжібаев.- Алматы, 1958. Толстой, Л.Н. Анна Каренина/Л.Н. Толстой; ауд. Ғ. Орманов.- Алматы, 1953. Толстой, Л.Н. Собрание сочинений: в 12 т. Т.8.- М.: ГИХЛ, 1958. Тургенев, И.С. Дворян ұясы/И.С. Тургенев; ауд. М.О.Әуезов. – Алматы, 1952. Тургенев, И.С. Дворянское гнездо/И.С. Тургенев.- М.: ГИХЛ, 1949. Тургенев, И.С. Собрание сочинений: в 12-т. Т.11/И.С. Тургенев.- М.: ГИХЛ, 1956. Чернышевский, Н.Г. Полное собрание сочинений: в 16 т. Т.2/Н.Г. Чернышевский.-М., 1947. Чернышевский Н.Г. Полное собрание сочинений: в 16 т. Т.3/Н.Г. Чернышевский.-М., 1948. Чехов А.П. Әңгімелер/А.П. Чехов; ауд. Ә. Омаров. – Алматы, 1937. Чехов А.П. . Әңгімелер/А.П. Чехов; ауд. Ә. Омаров. – Алматы, 1959.
Чехов, А.П.Собрание сочинений : в 12 т. Т.3/А.П. Чехов.- Алматы,1955. Чехов, А.П. Собрание сочинений : в 12 т. Т.1/А.П. Чехов.- М. 1955. Шекспир, У. Гамлет/У. Шекспир; ауд. М. Дәулетбаев.- Алматы, 1931. Шекспир, У. Собрание сочинений: в 8 т.Т.6: Гамлет/У. Шекспир- пер. Дозинского.- М., 1960. Шолохов, М. Тынық Дон. 3 т. /М. Шолохов; ауд.М.Қаратаев. – Алматы, 1956. Шолохов, М. Тынық Дон 4 т. /М. Шолохов; ауд. Х. Есенжанов.- Алматы, 1956. Энгельс, Ф. Людвиг Фейербах и конец классической немецкой философии/Ф. Энгельс.- М.: Гослитиздат, 1951. Пайдаланған журналдар мен газеттер:Айқап: қоғамдық саяси және әдеби журнал.- Троицк, 1915. Нұрқатов, А. Гогольдің Қазақ әдебиетіне әсері./А.Нұрқатов.//Әдебиет және искусство.- 1952.- №3 Ермилова, В. О своеобразии комического у Чехова./В.О. Ермилова.//Вопросы литературы. – 1959.-№11 Тоғысбаев, С. Ғ.Мүсірепов шығармаларындағы сықақ мотивтер туралы/Жұлдыз.- 1958.-№3. Әлімбаев, М. Достар еңбегі туралы./М. Әлімбаев.//Жұлдыз – 1958.-1958. Тайшықов, Қ. Аударма турасында/Қ. Тайшықов.//Қазақ әдебиеті.- 1936.- 15/1, №2/67 Олидор, О.Н. О переводах пьесы «Ревизор»./О.Н. Олидор.//Қазақстан.- Алматы, 1952. Маршак, С. Почерк века, почерк поколения/С. Маршак.// Лит. газета.- 1959. -№41. Пушков, В. Первые встречи/В. Пушков./Октябрь. – 1960. Чуковский, К. Короленко в кругу друзей/К. Чуковский.// Октябрь.-1960.-№9. Маркин, В. Фельетон./В. Маркин, З. Юрьев//Правда.-1960.- №143, Речь Хрущева Никиты Сергеевича//Социалистік Казақстан.- 1959. Сахариев, Б. Гоголь Н.В. және қазақ әдебиеті/Б. Сахариев.- /Халық мұғалімі.- 1952. Аударма жөнінде бұрынды-соңды пікірін ортаға салған зерттеушілердің тізімі: Ақтанов Тақаүй. Әлімқұлов Тәкен. Әузов Мұхтар Омарханович. Букетов Евни. Жанғалин Мұхтар. Жансүгіров Илияс. Жовтис А. Жұмалиев Қажым. Ипмағамбетов Әнуар. Канафиев К. Қаратаев Мұхамеджан Кедрина Зоя Сергеевна. Ландау Е. Нұрмақанов Қалжан. Нұрпейсов Әбжәміл. Нұрышев Сәбит Сейфуллинв Сәкен Тайшықов Қадыр Хайруллин Рақыш Шаншаров Айтбай М А З М Ұ Н ЫК іріспе 1 Аударма тарихынан 12 Гогольдің стиль ерекшелігі Әзіл-сықағында (юморында) 56 Н.В. Гоголь және қазақ әдебиеті 115 Қорытынды 148 Пайдалынылған еңбектер тізімі 151 жүктеу/скачать 1,94 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|