3. Қыста ... жауады?
4. Көктемде ... ұшып келеді?
5. Күзде ... піседі?
6. Күзде жапырақтар ... болады?
7. Күзде базарда, дүкенде ... көп болады?
8. Балалар ... шомылады?
9. Жазда ... гүлдер өседі?
14. Диалогты оқып, аяқтаңыз.
-Қазір қай мезгіл?
-Қазір жаз мезгілі.
-Саған жаз ұнай ма?
-Әрине ұнайды.
-............................
-............................
Қандай?
Не?
Нелер?
Қайда?
68 Қазақ тілі практикумы
15. Сөз тіркесін құрыңыз.
1. Суық Жаз Суық мезгіл
2. Қаһарлы Көктем _____________
3. Жаңбырлы Аспан _____________
4. Ыстық Нөсер _____________
5. Ашық Жыл _____________
6. Қатты Қыс _____________
7. Келесі Мезгіл _____________
16. Сұраулы сөйлемге айналдырыңыз. Үлгі. Күн ыстық – күн ыстық па?
Күн ыстық, жылы көктем, күз салқын, аспан ашық, қаңтар аяз, күн суық,
биыл жылы, түрлі көбелек, қазір жаз.
17. Әр сөзбен сөйлем құраңыз. Үлгі: Былтыр қыс суық болды.
суық салқын
жылы ыстық
желді болды
келесі Қыс жаңа
Көктем
ашық Жаз биыл
бүгін Күз кеше
түн Күн былтыр
Жыл
Ай
18. Өлеңді оқыңыз.
Қыс
Ақ киімді, денелі, ақ сақалды,
Соқыр-мылқау танымас тірі жанды.
Үсті-басы ақ қырау, түсі суық,
Басқан жері сықырлап келіп қалды.
Дем алысы – үскірік, аяз бен қар,
Кәрі құдаң – қыс келіп әлек салды.
* Ұшпадай бөркін киген оқшырайтып,
Аязбенен қызарып ажарланды.
Бұлыттай қасы жауып екі көзін,
Басын сіліксе, қар жауып, мазаңды алды.
Борандай бұрқ-сарқ етіп долданғанда,
69
Алты қанат ақ орда үй шайқалды.
Әуес көріп жүгірген жас балалар,
Беті-қолы домбығып, үсік шалды.
** Шидем мен тон қабаттап киген малшы,
Бет қарауға шыдамай теріс айналды.
Қар тепкенге қажымас қайран жылқы
Титығы құруына аз-ақ қалды.
Қыспен бірге тұмсығын салды қасқыр,
Малшыларым, қор қылма итке малды.
Соныға малды жайып күзетіңдер,
Ұйқы өлтірмес, қайрат қыл, бұз қамалды.
Ит жегенше Қондыбай, Қанай жесін,
Құр жібер мына антұрған кәрі шалды. (Абай)
* Ұшпа–шашыранды бұлт.
**Шидем- жылқышының қой жабағысынан, сыртын шекпенмен қаптап
тігілген киімі.
Тапсырма:
1. Өлеңді аударыңыз.
2. Өлеңнен неше көрініс көріп тұрсыз? Ұнаған көріністің суретін
салыңыз.
3. Өлеңді жаттап алыңыз.
19. Өзіңіз туралы мәтін құрастырыңыз. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз.
Мен 1984 жылы, сәуір айында дүниеге келдім. Жұлдызым - тоқты. Көктем
айында туғандықтан болар мен көктем мезгілін ерекше жақсы көремін.
Әсіресе, наурыз айын ұнатамын. Себебі, наурыз айында күн жылынып, қар
ери бастайды. Жер көгеріп, адамдардың көңіліне үміт, қуаныш ұялайды.
20. Суреттермен сөйлемдер құрастырыңыз.
1.
70 Қазақ тілі практикумы
2.
3.
4.
21. Кесте бойынша жауап беріңіз. Күн қандай болады?
Қыста
Көктемде
Жазда
Күзде
болады
22. Әріптесіңізбен оқыңыз, аударыңыз.
-Балам, бүгін қай күн?
-Бүгін дүйсенбі, ата.
-Рахмет, балам, әкең үйде ме?
-Әкем қалаға кеткен, жұма күні келеді.
-Санай білесің бе балам?
-Білемін. Нешеге шейін санай аласың?
-Онға дейін. Санайын ба, ата?
-Санай ғой.
-1,2,3,4,5,6,7,8,9,10.
-Ой, жарайсың! Азамат!
71
-Ата, мен тағы апта күндерін білемін. Айтайын ба?
-Айта ғой.
-Дүйсенбі, сейсенбі, сәрсенбі, бейсенбі, жұма, сенбі, жексенбі.
-Жарайсың балам! Таудай жігіт бол! Өркенің өссін!
23. Сөйлем құраңыз.
Дүйсенбі
Сейсенбі
Сәрсенбі
Бейсенбі
Жұма
Сенбі
Жексенбі
24.Сергіту. Өлеңді оқыңыздар, мағынасын түсініңіз.
Дүйсенбіде- Дарханға,
Сейсенбіде- Серікке,
Сәрсенбіде- Сәрсенге,
Бейсенбіде- Берікке,
Жұмада- Жомартқа,
Сенбі күні - Сержанға
Жексенбіде – Жексенге
Барып жүріп қонаққа,
Өз үйімнен алыстап,
Қалдырыппын жырақта.
25. Аптаның 7 күніне жоспар құрыңыз.
Дүйсенбіде-Сейсенбіде-Сәрсенбіде-Бейсенбіде-Жұмада-Сенбіде-Жексенбіде-
72 Қазақ тілі практикумы
26. Көп нүктенің орнына тиісті жалғауларды қойыңыз, кесте бойынша
сөйлемдер құраңыз.
МЕН Дүйсенбі Қалаға
СЕН Сейсенбі Ауылға
СІЗ Сәрсенбі Университетке
БІЗ Бейсенбі КҮНІ Қызыма БАРА ...
СЕНДЕР Жұма Қонаққа
СІЗДЕР Сенбі Театрға
ОЛАР Жексенбі Киноға
27. Мәтіннің мазмұнын айтыңыз. Аударыңыз.
Жексенбі күні Жанар апайдың отбасы тауға, демалуға барады. Ал, дүйсенбі
күні кішкентай Алан мен әжесінен басқалары жұмысқа барады. Сейсенбі
күні Жанар апай шаштаразға барады. Бейсенбіде жұбайы шетелдіктермен
кездеседі. Жұма күні Жанар апай жолдасы екеуі қонаққа барады. Сенбі,
жексенбі күндерін де Жанар апайдың отбасы қызықты өткізеді.
28. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Жанар апайдың отбасында неше адам бар?
2. Жексенбі күні олар қайда барады?
3. Аптаның басқа күндерін қалай өткізеді?
29. Даталардың екінші нұсқасын жазыңыз.
1.Бесінші тамыз Тамыздың бесі
2. Жиырмасыншы қаңтар
3. Он тоғызыншы мамыр
4. Төртінші ақпан
5. Отызыншы шілде
6. Екінші желтоқсан
7. Он екінші сәуір
Кемпірқосақ
Кемпірқосақ дегеніміз не? Бұған себепші – былайша ақ болып көрінгенімен,
шындығында, жеті түстен тұратын жарық сәуле, кәдімгі күн жарығы екен.
Аспаннан күн сәулесі түскенде, біз оны аппақ жарық ретінде көреміз. Енді
оның жолына жаңбыр тамшылары кезікті. Ал тамшылар формасы жағынан
призма деп аталатын геометриялық фигураға жуықтау болады. Күн сәулесі
шыны призмадан немесе жаңбыр тамшыларынан өткенде, оның алуан түсті
сәулесі әр алуан түсті бірнеше сәулеге бөлінеді, сонда призманың арғы
жағындағы қабырғада алуан түсті әдемі шұғыла, ал аспанда кемпірқосақ
73
пайда болады. Доғаша келген кемпірқосақтың сыртқы жолағы әдетте қызыл
болады, ал оның ішкі жиектеріне қарай басқа түстердің, ең соңында көк
және күлгін түстердің құбылмалы спектрі көрінеді. («Ол кім? Бұл не?»
кітабынан)
30. Жаттап алыңыз
Бүгін
Ертең
Бүрсүгіні
Арғы күн
Ауыр күн
Соңғы күн
Азына
Грамматикалық тақырып: Мезгіл үстеу
По своему значению үстеу делится на: меры и степени, образа действия,
места, времени, причины и т.д.
1. Мезгіл үстеулермен диалог құрастырыңыз: бүгін, ертең, түсте, бүрсігүні,
таңертең, кешке, қазір, биыл, жазда, қыста, көктемде, күзде.
......................................................................
......................................................................
.......................................................................
......................................................................
74 Қазақ тілі практикумы
2. Антонимдерді табыңыз.
1.Бүгін
2.Таңертең
3.Күндіз
4. Жазда
5. Жиі
6. Қазір
3. «Қашан?» деген сұраққа 10 түрлі жауап беріңіз
4. Кейіпкерлерге ат қойыңыз. Аты-жөнін айтыңыз,ұнататын мезгілдерін
т.б. мәліметтер беріңіз. Мезгіл үстеулерін пайдаланыңыз.
5. Төмендегі сұрақтарға жауап жазыңыз.
1. Қыс мезгілінің айларын атаңыз.
2. Бір айда неше күн бар?
3. Төртінші ай қай ай?
4. Қазір қай ай?
5. Датаны жазудың неше тәсілін білесіз?
6. Сөйлемдердің мағынасына мән беріңіз. «Бұрыс» сөйлемдерді
анықтаңыз.
1. Жазда жиі жел соғады.
2.Қыста үнемі жаңбыр жауады.
3.Жазда аптап ыстық болады.
4.Көктемде құстар жылы жаққа ұшып кетеді.
5. Көктемде найзағай ойнамайды.
6. Оның туған күні бірінші айда.
7. Қатты жаңбыр соқты.
75
Лексикалық тақырып: Ауа райы
1. Суреттердің жанына тиісті сөздерді қойыңыз.
1. Құйын
2. Жаңбыр
3. Қар
4. Жел
5. Тайғанақ
6. Дауыл
2. Диалогты аяқтаңыз.
-Сәлем, Арай! Қалың қалай?
-Сәлем, Самал! Рахмет, бәрі ойдағыдай. Өзіңнің жағдайың қалай? Қандай
жаңалығың бар? Ауа-райы қалай?
-Бәрі бір қалыпты. Астананың ауа-райын білесің ғой. Әлі де суықтау -11 С ,
түнде тіпті суық. Алматыда жылы шығар?
-Иә, бізде жылы. ................................................................................... ...................
- .................................................................................................. ................................
-................................................................................................... .................................
- .................................................................................................. .................................
3. Берілген сөздерді пайдаланып, сөйлемдер құраңыз. Алабұлтты,
жаңбырлы, ашық, өткінші жаңбыр, жылы жел, , жауды, найзағай ойнады,
ықтимал
4. Ыстық , суық , аяз, жылы сөздерімен сұраулы сөйлемдер құрастырыңыз.
76 Қазақ тілі практикумы
5. Орыс тіліне аударыңыз.
Қазақстанның батыс аймағында, күндіз, күн ала бұлтты болады, түнде
жаңбыр жауады. Шығыста, күндіз жаңбыр жауып, түнде ұйытқып жел
соғады.Еліміздің солтүстік аймағында да күндіз жаңбыр жауып, арты қарға
айналады. Орталық Қазақстанда күндіз күн ала бұлтты, түнде өткінші жаңбыр
жауады. Оңтүстікте, күндіз күн ашық болады, түнде жел соғуы ықтимал.
Қазақтар ауа-райын қалай болжаған?
* Егер күзде ағаш жапырақтары тез түссе, келер қыс қатты болады.
* Құстардың жүні үрписе, ауа-райы бұзылады.
* Ұшып келген құстар көпке дейін шырылдаса, күн салқындайды.
* Күн ұясына қызарып батса, ертесінде күн жылы болады.
* Жазда жаңа туған ай шалқасынан жатса ай жауын-шашынды болады,
егер тігінен жатса жылы болады, қыста шалқасынан туса, суық болады,
тігінен туса, жылы болады.
* Құстар ұясын ағаштың күнгей жағына салса, жаз салқын болады.
* Мал арқасын қай жаққа салып жатса, жел сол жақтан соғады.
* Жер бауырлай шапшаң көшкен бұлт ұзақ жаңбырға көрінеді.
6. Ауа-райы мәліметін өзіңіз жазыңыз.
1. Петропавл: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
2. Қостанай: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
3. Көкшетау: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
4. Павлодар: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
5. Қарағанды: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
6. Жезқазған: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
7. Өскемен: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
77
8. Семей: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
9. Орал: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
10.Атырау: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
11. Ақтөбе: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
12. Ақтау: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
13. Тараз: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
14. Шымкент: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
15. Қызылорда: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
16. Талдықорған: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
17. Алматы: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
18. Астана: күндіз: ______________________
түнде: ______________________
7. Тиісті сөздерді теріп жазыңыз.
Қыста Көктемде Жазда Күзде
Аяз,боранды,салқын, күн жылынады, дауыл тұрады,ашық аспан ұйытқып жел
соғады, найзағай ойнайды, күн ысиды,нөсер, жауын-шашын, ала бұлтты, қар
жауады, аптап, ала бұлтты.
78 Қазақ тілі практикумы
8. Берілген сөйлемдерге мағынасы қарама-қарсы сөйлем жазыңыз.
1. Қыста күн аяз болады. 1.Жазда күн ыстық болады.
2. Қыста күн қысқарады.
3. Күзде күн салқындайды.
4. Күзде құстар жылы жаққа ұшып кетеді.
5. Жазда +30С болады.
6. Көктемде қар ериді.
8. Қай жерде ауа-райы қандай болады?
Аймақтар Қыста Көктемде Жазда Күзде
1 Оңтүстік
2 Солтүстік
3 Орталық
4 Батыс
5 Шығыс
Грамматикалық тақырып: Сан есім
1. Ертегіні оқыңыз, жұмбақты шешіңіз.
Сан есім – часть речи, которая обозначает количество предметов, число,
а также порядок предметов при счете.
Ерте-ерте ертеде Ерназар деген бай болыпты. Оның сегіз ұлы болыпты.
Ерназар тағы да ұлды болыпты. Оның есімін Ертөстік қойыпты. Ерназар 9
баласын бір үйдің қыздарына үйлендіріпті. Ерназар 9 баласынан 40 немере
сүйіпті.
Сұрақ: 1.Ерназардың неше баласы бар?
2. Ерназардың кенжесінің аты кім?
3. Ерназардың қанша келіні бар?
4. Немересі қанша?
5. Ерназардың шаңырағында кемпірін қосқанда неше жан бар?
2. Сұрақтарға жауап жазыңыз.
Қанша? Нешінші? Қаншадай? Нешеге жуық? Нешеден?
3. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Бір ғасырда неше жыл бар?
———————————————————————
79
2. Желтоқсан нешінші ай?
—————————————————————
3. Бес жылда шамамен неше күн бар?
—————————————————————
4. Бір айды неше аптадан есептейді?
—————————————————————
5. Бір аптадағы күндер санасаңыз нешеу болды?
—————————————————————
4. Диалогтағы сан есімдердің астын сызыңыз, талдаңыз.
-Әсел, сен қай жылы туылдың?
-1980-ші жылы.
-Үйде нешінші баласың?
-8-ші.
-Сен кенжесісің бе?
-Жоқ, менен кейін 2 інім бар. Біз 10-быз.
-Ұжымдарыңда неше адам бар?
-20-дай.
-Қаншауымен жақын араласасың?
-Төртеуімен.
-Бір бөлімде неше адамнан жұмыс істейсіңдер?
-5-тен.
5. Есептерді шығарыңыз, оқыңыз.
10+1= 6-3= 2*2= 30 : 2=
15+7= 12-12= 10*3= 14 : 7=
200+111= 120-50= 25* 5= 1000 : 10=
6. Сіз қазақтың киелі сандарын білесіз бе? Оларды атаңыз:
1,2,3,4,5,6,7,8,9,10,40,12,15,30,25.
Ағаштың ең сусамыры – терек. Күніне орта есеппен 85 литр су сіміреді. Ал
жөке осы мерзімде – 66, қайың – 60, шырша – 13, қарағай бар болғаны 9
литр су сіміреді. («Балдырған» журналынан)
7. Мақал-мәтелдердегі тиісті сөздерді қойыңыз.
...қошқардың басы ... қазанға сыймайды. ... күн тасыған су, ... күнде қайтар.
... түгел болса, төбедегі келеді, ... ала болса, ауыздағы кетеді. ... дос сырыңды
шашады, ... дос мауқыңды басады. ... тау қосылмайды, ... ел қосылады. ...рет
өлшеп, ... рет кес.
80 Қазақ тілі практикумы
8. Мәтіннен сан есімдерді тауып, талдап айтыңыз. Аударыңыз.
Менің 20 қарындашым бар. Ол 30-да. Бесінші қатардағы есепті шешіңіз.
Бүгін жұмысқа бірінші болып келдім. Тұмардың жасы 40-да. Халықтың
саны 10,5% пайызға өскен. Барлық қорапқа үш- үштен салыңдар. 5-і бас
маман, 3-і жетекші мамандар.
Кітабым –бесеу. Бірінші орынды Ақан, екінші орынды Мақсат алды. Екі-екіден бөліңіз. Әкесі 50-гі кісі. Қаладан 100 деген адамдар келіп жатты.
Жұмыстың 1/10 ғана орындалды. Ол кісі 1000 жарым шақырым жерден
келген.
9. Кестені толтырыңыз.
Түрлері 9 100 5 7 40
Есептік Тоғыз
Реттік
Жинақтық
Болжалдық
Топтау
Бөлшектік
10. Өлеңді оқыңыз, аударыңыз.
Есеп білмеген есек
-Шығар, қарап тұрғанша, «Беделсіз» деп есегің,
Бір жердегі бір қанша?- Сенбей қойды қойға да,
Деп торы айғыр берді есеп, Сенбей қойды тайға да.
Шығара алмай тұрды есек. -Бес! – деп аю гүр етті.
Ақылдасып бірлесіп, Есек сорлы дір етті.
«Бір жерде бір – бір!» - десіп, Бір жерде бір – бес! – деді,
Шығарса да есебін, Кейбіреулер өстеді. (Қ. Мырзалиев)
11. Оқыңыз.
20 күн 2/10; 2/3; 1/100
3 ай
2 апта 1,5 10,6 20,8
1 сағат
4 жыл 1,20 5,35 8,74
1 ғасыр
12.Топтау, жинақтау сан есімдерімен сөйлемдер жазыңыз.
81
13. Орыс тіліне аударыңыз.
1. Бірінші, оныншы, мыңыншы.
2. Оннан, бес-бестен, бірден.
3. Жетеу, алтау, үшеу.
4. Қырықтай, отызға жуық, шашамен жиырмадай.
5. Бір бүтін оннан бес, мың жарым, сегіздің жартысы төрт.
6. Он, бір, алпыс.
14. Күрделі сан есімдерді оқыңыз.
1956, 1234, 982, 3597, 799, 4702, 642, 1008, 9531, 7894.
15. Сұраққа жауап беріңіз.
Үлгі: Күн мен түн нешінші айда теңеледі? – Күн мен түн үшінші айда теңеледі.
1.Қыстың нешінші айында қатты суық болады?
2.Нешінші айдың жиырма екісінде ең ұзақ түн болады?
3.Жылдың нешінші айында жаз басталады?
4.Сіз нешінші айда туылдыңыз?
5.Ағаңыз Астанаға нешінші айда барады?
16. Диалогта Анардың орнына жауап беріңіз.
-Анар, бүгін сәрсенбі. Ал, ертең қай күн?
- .................................................................................................. .
- Анар, алдыңғы күні жұма болды, ертең қай күн?
- .................................................................................................. .
-Бүрсүгіні дүйсенбі болса, кеше қай күн?
- .................................................................................................. ..
17. Сұрақтарға жауап беріңіз.
1. Бір аптада неше күн бар? 2. Бүгін қай күн? 3. Бүгін жұма ма?
Бір аптада
неше күн бар? Бүгін қай күн?
Бүгін жұма ма?
82 Қазақ тілі практикумы
Лексикалық тақырып: Тәулік мезгілі
1. Сөздерді ретімен орналастырып, сөйлемдер құраңыз
1.Түсте, барамыз, біз, тау.
2. Ішемін, сүт, таңертең, мен.
3. Театрға, біз, барамыз, кешке.
4. Бірде, сағат, түскі, шығамыз, асқа, біз.
5. Кеші, ұнайды, Алматының, маған, түнгі.
2. Бұл қай мезгілдер? Сағатын жазыңыз
1. Таң рауандап атты —————————————————
2. Таң —————————————————
3. Күн шыға —————————————————
4. Күн арқан бойы көтерілді —————————————————
5. Түске таман —————————————————
6. Түс —————————————————
7. Тал түс —————————————————
8. Түс қайта —————————————————
9 Ақшам —————————————————
10. Кешқұрым —————————————————
11.Күн бата —————————————————
12.Елең-алаң —————————————————
13.Ымырт —————————————————
14.Кеш —————————————————
15.Түн —————————————————
16.Қаранғы түн —————————————————
17.Түн жарым —————————————————
18.Жеті қаранғы —————————————————
19.Таңға жуық —————————————————
3. Бұл қанша уақыт? Сағатын жазыңыз
1. Бие сауым уақыт —————————————————
2. Сүт пісірім уақыт —————————————————
3. Ет пісірім уақыт —————————————————
4. Бір сәт —————————————————
5. Көзді ашып, жұмғанша —————————————————
4. Диалогтағы сұраулы сөйлемдерді толықтырыңыз
- ............................................................................
- Таңертең жетіде тұрамын.
- .............................................................................
- Жексенбі күндері түске таман тұрамын.
- ..............................................................................
83
- Жұмысым кешкі сағат 18.00-ге дейін.
- ..............................................................................
- Түнгі сағат 12.00-де ұйықтаймын.
5. Көп нүктенің орнына қажетті сөздерді қойыңыз
Мен таңертең ____________________________________________
Олар түсте ______________________________________________
Біз кешке таман __________________________________________
Сіздер түн жарымда ______________________________________
Ол ертең тал түске шейін ___________________________________
6. Мәтіндерді тәулік мезгілдерін пайдалана отырып аяқтаңыз
1) Асқардың жасы он төртте. Ол күнделікті сағат 07.00-де оянады. Таңертең
шай ішеді, ........, ................. жейді. Сабақтан түс кезінде келеді. ——————
———————————————————————————————.
2) Әжем күнделікті ерте оянады. Таңғы намазын оқиды. Намазын оқып
болған соң шай ішеді. Біз оянғанша түрлі тәтті тағамдар дайындап қояды. —
————————————————————————————————
———————————————————————————————.
7. Екі бағандағы сөздерді мағыналық байланысына қарай топтап, сөз
тіркестерімен сөйлем құраңыз.
Балық аулау Мен таңертең балық аулаймын
1.Таңертең Келіссөз жүргізу ——————————————
2.Түс Егін суғару ——————————————
3.Кеш Түстену ——————————————
4.Түн Жұмыстан қайту ——————————————
Ұйықтау ——————————————
Демалу ——————————————
Ояну ——————————————
Жұмысқа бару ——————————————
8.Сұрақтарға жауап беріңіз
1. Сіз таңертең нешеде тұрасыз?
——————————————————————————————
2. Ол кісі дүйсенбі күні түсте келе ме?
——————————————————————————————
3. Біз ертең кешке жақын келейік пе?
——————————————————————————————
1
84 Қазақ тілі практикумы
4. Олар түнге дейін жүрді ме?
——————————————————————————————
9. Жіктеу есімдіктерімен сөйлем құраңыз
Таңертең Түсте
Мен
Сен
Сіз
Ол
Кешке Түнде
10. Үлгі бойынша жазыңыз. 1. Бір апта – жеті күн.
Бір апта – ...............................
Тәулік- ...............................
Ай- ...............................
Тоқсан – ...............................
Жыл – ...............................
Ғасыр – ...............................
85
Грамматикалық тақырып: Сын есім
Сын есім – часть речи, которая обозначает признаки, качества, свойства
предметов. Она не изменяется по падежам, числам, принадлежности. В
основном употребляется перед существительными и в предложении
является определением.
1.Төмендегі сөздерді оқып, олардың сындық мағыналарын анықтап,
тиісті зат есімдермен тіркестіріп жазыңыз. Үлгі: Тұщы су.
Тұщы. Ащы. Таза. Лас. Биік. Аласа. Жақсы. Жаман. Жұмсақ. Қатты. Жеңіл.
Ауыр. Ұзын. Қысқа. Ұзын. Қысқа. Қорқақ. Батыр. Момын. Еріншек. Нашар.
Зерек. Білгіш. Сараң. Тәуір.
2. Төмендегі зат есімдердің алдына тиісті сын есімдерді қойып, тіркес
жасап жазыңыз.Үлгі: Жүйрік ат. Ауыр жүк. Жақсы адам.
Бал. Қыз. Жігіт. Ата. Әже. Әке. Аға. Жылқы. Ит. Мысық. Дәрігер. Сөз. Дәптер.
Кітап. Үй. Қағаз. Бор. Орман. Үстел. Қалам. Шай. Жаттығу. Ойыншық.
Қарындас. Доп. Көзілдірік.
3. Екі бағандағы сөздерді сәйкестендіріңіз.
Әдепті аспан
Кең көйлек
Ашық көше
Терең тау
Қысқа бала
Биік өзен
4.Сапалық сын есімдерді бірінші бағанға, қатыстық сын есімдерді екінші
бағанға жазыңыз.
Жап-жасыл, еріншек, сары, жүйрік, жас, құрғақ, әдепті, пайдалы, қымбат,
арзан, пысық, анық, аласа, өтірік, терең, ақылды, түпсіз, күшті, білгіш, ауыр.
1. _______________________ 2. ____________________________
Достарыңызбен бөлісу: |