TIMSS типі бойынша оқу тапсырмаларының түрлері
|
Оқытуда қолданылатын тапсырмалар туралы мағлұмат
(оқулықтағы тапсырмалардың барлығы – 409)
|
тапсырмалар саны
|
үлесі(%)
|
1
|
2
|
3
|
БІЛІМДЕР
|
айтылым
|
67
|
16, 38
|
анықтамаларды, терминдерді, сандардың қасиеттерін, геометриялық фигуралардың қасиеттерін, математикалық қатынастарды айта білуі
|
|
|
тану (идентификация)
|
8
|
1, 95
|
математикалық объектілерді және олардың түрлерін, сандар мен өрнектерді ажырата білуі (тең, жай және ондық бөлшектер; пайыз; тепе-тең алгебралық өрнектер; әтүрлі жағдайда кескінделген қарапайым геометриялық фигуралар)
|
|
|
есептеу
|
9
|
2, 2
|
натурал сандармен, жай және ондық бөлшектермен, бүтін сандармен орындалатын арифметикалық амалдардың алгоритмін қолдану
|
|
|
есептеулер мен өлшеулердің нәтижелерін бағалауда сандарды дөңгелектеу
|
|
|
стандартты арифметикалық және алгебралық процедараларды орындау
|
|
|
ақпаратты алу
|
2
|
3, 91
|
графиктен, кестеден және т.б. ақпарат көздерінен ақпаратты алу, өлшеудің қарапайым шкаласын оқу
|
|
|
құралдарды қолдану
|
16
|
3,91
|
өлшеу құралдарын қолдану, шамалардың бірліктерін қолдану
|
|
|
өлшеу нәтижелеріне бағалау жүргізу
|
|
|
классификациялау / реттеу
|
3
|
0, 73
|
объектілерді, фигураларды, сандарды және өрнектерді олардың жалпы қасиеттеріне қарай классификациялау немесе топтау
|
|
|
Объектінің қандай да бір топқа тиісті болуы туралы дұрыс тұжырым жасау, объектілер мен сандарды олардың қасиеттері мен белгілеріне қарай реттеу
|
|
|
Барлығы
|
105
|
25, 67
|
14–кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
ҚОЛДАНЫЛУЫ
|
таңдау
|
0
|
0
|
алгоритмі немесе әдісі, формуласы немесе өлшем бірлігі белгілі болғанда тапсырманы шешудің тиімді әдісін немесе шешу стратегиясын таңдау
|
|
|
көрсету
|
5
|
1, 22
|
математикалық ақпаратты және түрлі модельдерді, диаграммаларды, кестелерді, сызбалар мен графиктерді қолданып, тапсырманың шартын беру; математикалық объектіні немесе қатынасты берудің пара-пар түрлерін көрсету
|
|
|
модельдеу
|
0
|
0
|
стандартты есептерді шешу үшін сәйкес модельді (теңдеу, диаграмма, график) дайындау
|
|
|
орындау
|
8
|
1, 95
|
фигураны салуда логикалық тізбекпен берілген математикалық нұсқауларды орындау
|
|
|
стандартты есептерді шешу
|
126
|
30, 8
|
геометриялық фигуралардың қасиеттерін қолданып, стандартты есептерді шешу
|
|
|
кесте, диаграмма, сызба және график түрін берілген мәліметтерді қолдану
|
|
|
Барлығы___139___33,_98'>Барлығы
|
139
|
33, 98
|
ТАЛҚЫЛАУ
|
талдау
|
61
|
14, 91
|
қандай да бір математикалық жағдайларда айнымалылар мен объектілер арасындағы тәуелділікті қолдану немесе суреттеу
|
|
|
пропорционалдық тәуелділікті қолдану
|
|
|
есептің шешуін жеңілдету мақсатында геометриялық фигураны бөліктерге бөлу
|
|
|
кеңістіктік фигураның жазбасын салу
|
|
|
кеңістіктік фигуралардың түрлі өзгертулерінің нәтижелерін беру
|
|
|
бір мағлұматқа қатысты оның әртүрлі формаларын салыстыру және жинау
|
|
|
берілген ақпарат бойынша маңызды қорытынды жасау
|
|
|
жалпылау
|
0
|
0
|
математикалық ойлардың нәтижелері қолданылатын аймақты кеңейту, жалпы терминдер бойынша нәтижелерді тұжырымдау арқылы есептерді шешу
|
|
|
синтез / біріктіру
|
12
|
2, 93
|
нәтижелерді алудың түрлі әдістерін біріктіру
|
|
|
білімнің түрлі элементтері арасындағы байланысты және математикалық ойлардың ұқсастығын орнату
|
|
|
14–кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
негіздеу
|
70
|
17, 11
|
математикалық нәтижелер мен қасиеттерге сүйеніп, қандай да бір тұжырымдардың ақиқаттығын немесе ақиқат еместігін негіздеу
|
|
|
тұжырымды дәлелдеу немесе теріске шығару үшін математикалық аргументті немесе сәйкес ақпаратты келтіру
|
|
|
стандартты емес есептерді шығару
|
22
|
5, 37
|
өмірлік жағдайлармен байланысты (негізінде оқушылар кездестірмеген) математикалық есептерді шешу
|
|
|
күрделі және белгісіз жағдайларда математикалық әдістерді қолдану
|
|
|
есептерді шешуде геометриялық фигуралардың қасиеттерін қолдану
|
|
|
Барлығы
|
165
|
40, 34
|
Аталған технологиялық карталар математикалық сауаттылықтың ойлаудың, шешімдерді, дәлелдемелерді және болжамдарды қолданудың жиынтығы ретіндегі түсінікке сүйене отырып әзірленді.
Егер TIMSS зерттеулерінде математикалық сауаттылық «Білім», «Қолдану» және «Пайымдау» атты жалпыланғанүш көрсеткіш бойынша өлшенетін болса, онда PISA зерттеулерінде ол «Фундаменталды математикалық идеялар» және «математикалық құзырлық» атты екі көрсеткіште өлшенеді. Сондықтан математика пәнінің 9-11 сыныптарған арналған оқулықтарында PISA типі бойынша оқу тапсырмаларының бар болуын анықтау позициясынан талданды, мұнда фундаменталды математикалық идеялар ретінде «өзгерістер және қатынастар», «кеңістік және форма», «белгісіздік» және «сан», ал матемактикалық құзырлық ретінде «ойнату», «байланыс орнтау», «пайымдау» секілді түсініктер ұсынылды. Әр бөлім бойынша тест тапсырмаларының типтері 15-кестенің материалдарында берілген.
15-кесте – PISA зерттеулерінде математикалық сауаттылықты қалыптастыруға бағытталған оқу тапсырмаларының типтері
Математикалық сауаттылықтың жалпыланған көрсеткіштері
|
Оқу тапсырмаларының типтері
|
1
|
2
|
3
|
Іргелі математикалық ойлар
|
өзгертулер және қатынастар
|
түрлі процестерде айнымалылар арасындағы тәуелділікке берілген тапсырмаларды орындау
|
объектілер арасындағы уақытша және тұрақты байланыстар берілген жиындарда тапсырмаларды орындау
|
Өзара байланысқан объъектілердің жүйелерде өзгеруіне берілген тапсырмаларды орындау
|
15-кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
|
|
негізгі типтердің өзгеруін түсіну және өзгерістердің пайда болуын анықтау
|
сипаттау және болжау үшін математикалық модельдерді қолдану
|
кеңістік және пішін
|
кеңістіктік және жазық геометриялық фигуралар мен қатынастарға тапсырмалар орындау
|
объектілердің сызбаларын, қасиеттерін және орналасуын қолдану
|
заттарды анықтауға берілген тапсырмаларды орындау, визуальды ақпаратты кодтау және кодтан шығару
|
кеңістіктік елестеуге берілген тапсырмаларды орындау
|
ықтималдық
|
ықтималдықтар теориясы және статистикаға есептер шешу
|
мәліметтерді анықтау және жалпылау
|
өзгертуге әсер ететін мүмкіндіктерді болжау
|
түрлі экономикалық модельдерді ғылыми тұрғыдан болжау
|
мөлшері
|
объектілердің, қатынастардың, жағдайлардың сандық сипаттамаларына берілген тапсырмалар
|
түрлі сандық сипаттамаларды түсінуі
|
сандармен берілген мәліметтерді түсіндіру және дәлелдеу
|
есептеулердің, абсолют шамалардың, салыстырмалы өлшемдердің, диаграммалардың, сызбалардың өлшем бірлігін түсінуі
|
математикалық ойлауды, ауызша есептеуді, нәтижелерді негіздеуді, сандар жиынын беруді қолдану
|
Математикалық құзыреттілік
|
айтылым
|
белгілі фактілер мен стандартты әдістерді тікелей қолдану
|
белгілі математикалық объектілер мен қасиеттерді ажырата білу
|
стандартты амалдарды орындау
|
белгілі алгоритмдер мен техникалық дағдыларды қолдану
|
стандартты және белгілі өрнектер мен формулалармен жұмыс жасау
|
есептеулерді тікелей орындау
|
байланыстарды орнату
|
оқушыларға белгілі түрлі жағдайларға байланысты есептерді шығару
|
шешімдерді түсіндіру
|
есепте берілген ақпаратты берудің түрлі формалары арасында байланыс орнату
|
15-кестенің жалғасы
1
|
2
|
3
|
|
талқылау
|
математикалық құралды таңдауда барысында интуицияның болуы
|
бағдарламаның түрлі бөлімдерінен алған білімді қолдану
|
іс-әрекет алгоритмін өздігінен құрастыру
|
көп мәліметтерден тұратын кешенді тапсырмаларды орындау
|
заңдылықтарды табу, алынған нәтижелерді жалпылаужәне түсіндіру немесе дәлелдеу
|
Әр оқушының толыққанды математикалық даярлығының мәні күдік тудырмайды. Бүгінде әр адамның өмірі мен кәсіби қызметінің техногенді құраушысының өсуімен қатар математиканы жүргудің мақсаты да өзгеруде.
Тәжірибеге бағытталған оқыту шарттарында баса назар функционалды аспектіге аударылады. Математиканы оқытудағы утилитарлы мақсаттар практикалық өмірге (есептелімге, геометриялық көріністерге, формулаларға, функцияларға, сызбаларға, диаграммаларға, кестелерге қатысты қажет білімдер) қажет прагматикалық табиғат материалдарын игеруде болып табылады.
Мектептегі математкианы оқытудың келесі мақсаты ғылыми және техникалық пәндерді игеруге дайындық болып табылады, мұнда математиканың рөлі үздіксіз жоғарылайды, яғни оқушы келесі сатыларда оқытуды сеніммен жалғастыруы үшін қажет ақпаратпен «қарулануы» тиіс.
Математика оқу пәні ретінде парасатты, мінездің және жалпы қоғамның қалыптасуын, адам бойында алға қойылған міндеттің мәнін түсіну қабілетін тәрбиелеуде зор мүмкіндіктерге ие.
Математикалық тапсырмалар ой мен оны жеткізудің, яғни тәртіптің, нақтылықтың, ашықтықтың, қусырғандықтың рационалды сапасына ие болуға ықпал етеді. Олар қиялды және көкейкөзді талап етеді, обьективтілік сезімін, зияткерлік адалдықты, зерттеуді сезіне білуді байқатады.
Математикаын оқу назардың, табандылықтың, зейін қоя білу қабілетінің тұрақты қысымда болуын талап етеді, яғни интеллектіні дамытумен қатар мінезді қалыптасыруда да үлкен рөл атқарады.
Математиканың тәрбиелік функциясының негізгі кезі дәлелдеменің толыққандылығына үйретуде жатыр, математикадағы толық, абсолютті аяқталудың сипатына ие болмайтын, негізделген қарсылықтың кішкене де болса мүмкіндігін қалдыратын дәлелдеме қателік деп саналады. Ал дәлелдеменің логикалық толыққандылығы – кез келген пікірталастың сәттілік кепілі [20].
Сондықтан математикалық сауаттылықтың барлық халықаралық зерттеулердің барлық мониторингтерінің назарында болуы заңдылық болып есептеледі.
Халықаралық салыстырмалы зерттеулердің келесі маңызды аспектісі оқырмандық сауаттылық, оқу сауаттылығы.
Оқу сауаттылығын бағалаудың негізгі параметрлері мәтін, жағдай және сұрақ болып табылады, себебі аталған параметрлер жинақталған кезде нәрсенің мазмұнын айтып беру дағдысын емес, ақпаратты іздеу және талғап-талдап түсіндіру дағдысын дамыта алады.
PISA-ғы оқу дағдысының деңгейі бойынша қойылатын тест сұрақтары ең қарапайымнан күрделіге дейін түрленеді. Тест сұрақтарын орындау нәтижелерін сапалы түрде талғап-талдап түсіндіру үшін PISA-2012 халықаралық шкаласы оқушылардың оқу сауаттылығын бағалауда қолданылатын жеті деңгейге бөлінген. Әр деңгей оқу дағдысының барлық спектрін құрайды, аталмыш спектр үш категориядан тұрады: қолжетімділік және шығару, шоғырлану және талғап-талдап түсіндіру, толғану және бағалау [21]. Аталған категориялар жөнінде толық мәлімет 16-кестеде көрсетілген.
16-кесте – Оқу сауаттылығын қалыптастыруға бағытталған оқу тапсырмаларының жүйесі
Достарыңызбен бөлісу: |
