Қазақстан республикасы білім және ғылым министрлігі семей қаласының ШӘКӘрім атындағЫ
Модуль 1 Латын граматикасының анатомиялық терминологиясы ТАҚЫРЫБЫ
жүктеу/скачать 1,56 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Модуль 1
- Модуль 2
- Латын
- Жаттығулар
| Модуль 1 Латын граматикасының анатомиялық терминологиясы
ТАҚЫРЫБЫ: ІІІ септеу зат есімдерінің родтық жалғаулары. ІІІ септеу зат есімдері мен құрамы аралас анатомиялық терминдер Негізгі әдебиеттер 1 Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. ІІ: (цитология, эмбриология, гистология) / Тоқаев, З.К. - 2006 2 Латинский язык / Валл Г.И. - 1990 Латинский язык / Валл Г.И. – 1990 3 Латинский язык и основы ветеринарной терминологии: / Вульф, В.Д. - 1988 Қосымша әдебиеттер 1 Введение в латинскую ветеринарную терминологию /Валл, Г.И. - 1978 2 Анатомия терминдерінің сөздігі ( Қазақша-орысша латынша, орысша латынша-қазақша, латынша-орысша-қазақша) / Рақышев, А. - 1992 САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ: ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді. Латын тілі – ғылым тілі ретінде нақты және табиғи ғылымдардың қызметтік тілі болып табылады. Латын тілін меңгеру барысында пәнді ғылымға сәйкес өзіндік ерекшелігі тұрғысынан қарастыра отырып, тілдік мағынада сөйлемнің стилистік мәнін толық түсіне білу және халықаралық деңгейдегі ұғымы ретінде түсіну керек. Сондықтан да белгілі бір саланы меңгеру үшін әр бөлімге сәйкес грамматикалық және лексикалық қажеттіліктер таңдалынып, сөзжасамдық үлгілері оқытылады. Жаттығулар: 1)жіктеуді анықтап, бұйрық рай формасын құрыңдар: studēre – зерттеу, laborāre – жұмыс істеу, punīre – жазалау, salvēre – деннің сау болуы, excusāre – кешіру, legĕre – оқу. 2) зат есімдердің қандай формада тұрғананын табыңдар: pastā, ampullam, ampullas, ampullis, massā, tincturae, pilulārum. 3) етістіктерді praesens indicativi activi жікте: dividĕre, sterilisāre, terĕre. 4) етістіктерді praesens indicativi passivi жікте: formāre, finīre, dividĕre. 5) етістіктерді praesens indicativi activi жікте: dividĕre, sterilisāre, terĕre. 6) етістіктерді praesens indicativi passivi жікте: formāre, finīre, dividĕre. 7) етістіктерді рraesens indicativi activi et – passiv- те жіктеңдер: labōro,āre 1 –жұмыс істеу, aspīro,āre 1 – талпыну, consto,āre 1 – өзгермеу; simŭlo,āre 1 – құлану; disserto,āre 1 – пайымдау, зерттеу; absorbeo,ēre 2 – сіңіру; doceo,ēre 2 – оқыту; studeo,ēre 2 – оқу; ago,ĕre 3 – əрекет жасау, алып жүру; recipio,ĕre 3 – алу; repello,ĕre 3 – қашыру, қорқыту (шыбын- шіркейлерді); praesideo,ēre 2 – алдында отыру, басқару 79 8) етістіктерді қандай жақта, көптікте, етісте тұрғанын анықтап, қазақ тіліне аударыңдар: praeparantur, signant, iungitur, nutritur, filtrant, nominator, miscetur, dividitur, dantur, est, sunt, formant 9) етістіктердің жіктелуін анықтап, бұйрық рай жасаңдар: studēre – зерттеу, laborāre – жұмыс істеу, punīre – жазалау, salvēre – сау болу, excusāre – кешіру, legĕre – оқу. 10) қазақ тіліне аударыңдар: 1. Vale. Valēte. 2. Vive et vale. 3. Repĕte bis. 4. Audīte, legĭte et scribĭte. 5. Bene laborāte. 6. Noli repetĕre. 7. Primum praeparāte, deinde dāte. 8. Nolīte addĕre. 9. Coque et refrigĕra. 10. Audi attente. 11. Linīte caute. 12. Divĭde et impĕra. 13. Ora et labōra. 14. Vivĕre est cogitāre. 15. Nota bene! 11) етістіктердің жіктелуін анықтаңдар: (per)colo, āre – сүзу; signo, āre – белгілеу; refrigĕro, āre – суыту; praepăro, āre – дайындау; (con)servo, āre – сақтау; agĭto, āre – шайқау; formo, āre – жасау (пайда болу); sterilĭso, āre – залалсыздандыру; macĕro, āre – жібіту; do, ăre – беру, жіберу; adhĭbeo, ēre – қолдану; valeo, ēre – дені сау болу; misceo, ēre – араластыру; extrăho,ĕre – өндіріп шығару; repĕto,ĕre – қайталау; vivo,ĕre – өмір сүру; contĭneo, ēre – құрамында болады; solvo, ĕre – еріту; verto,ĕre – бұру; divĭdo,ĕre – бөлу coquo,ĕre – қайнату; concīdo, ĕre – кесу, майдалау; contundo, ĕre – талқандау; tero,ĕre – ысқылау; sumo,ĕre – қабылдау; infundo,ĕre – құю; addo,ĕre – қосу; audio,īre – тыңдау; finio, īre – бітіру; linio, īre – жағу. Латын афоризмдері: 1. Primum non nocere – ең алдымен зияның тимесін. 2. Divide et empera – бөліп ал да, биле. 3. Dictum factum айтылды, істелді. Бақылау сұрақтары: 1. Латын тіліндегі етістіктер жіктелуі. 2. Бұйрық рай (Imperativus). 3. Латын етістігінің негізгі тұлғалары мен түбірлері. 4. Осы шақтың 1-жақ жекеше түрдегі тұлғасы. 5. Өткен шақтың 1-ші жақ жекеше түрдегі тұлғасы. 6. Супин. 7. Осы шақтың тұйық райлы тұлғасы. 8. Латын тіліндегі esse болу етістігі. 5В120200 «Ветеринариялық санитария» мамандығына арналған «Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен № 7 Тәжірибелік сабақ Модуль 1 Латын граматикасының анатомиялық терминологиясы ТАҚЫРЫБЫ: Латын тіліндегі зат есім, сын есімдердің көпше түрі. Етістік, сан есім, жұрнақ. Зат есімдер мен сын есімдердің атау және ілік септігіндегі көпше түрі. Негізгі әдебиеттер 1 Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. ІІ: (цитология, эмбриология, гистология) / Тоқаев, З.К. - 2006 2 Латинский язык / Валл Г.И. - 1990 Латинский язык / Валл Г.И. – 1990 3 Латинский язык и основы ветеринарной терминологии: / Вульф, В.Д. - 1988 Қосымша әдебиеттер 1 Введение в латинскую ветеринарную терминологию /Валл, Г.И. - 1978 2 Анатомия терминдерінің сөздігі ( Қазақша-орысша латынша, орысша латынша-қазақша, латынша-орысша-қазақша) / Рақышев, А. - 1992 САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ: ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді. Латын тілі – ғылым тілі ретінде нақты және табиғи ғылымдардың қызметтік тілі болып табылады. Латын тілін меңгеру барысында пәнді ғылымға сәйкес өзіндік ерекшелігі тұрғысынан қарастыра отырып, тілдік мағынада сөйлемнің стилистік мәнін толық түсіне білу және халықаралық деңгейдегі ұғымы ретінде түсіну керек. Сондықтан да белгілі бір саланы меңгеру үшін әр бөлімге сәйкес грамматикалық және лексикалық қажеттіліктер таңдалынып, сөзжасамдық үлгілері оқытылады. 5В120200 «Ветеринариялық санитария» мамандығына арналған «Малдәрігерлік латын терминологиясы» пәнінен № 7 Тәжірибелік сабақ Модуль 2 Латын граматикасының клиникалық терминологиясы ТАҚЫРЫБЫ: Клиникалық терминология туралы түсінік және сөз жасам. Клиникалық терминоэлемент туралы мағлұмат. Негізгі әдебиеттер 1 Жануарлар морфологиясы латын ветеринариялық терминологиясымен. ІІ: (цитология, эмбриология, гистология) / Тоқаев, З.К. - 2006 2 Латинский язык / Валл Г.И. - 1990 Латинский язык / Валл Г.И. – 1990 3 Латинский язык и основы ветеринарной терминологии: / Вульф, В.Д. - 1988 Қосымша әдебиеттер 1 Введение в латинскую ветеринарную терминологию /Валл, Г.И. - 1978 2 Анатомия терминдерінің сөздігі ( Қазақша-орысша латынша, орысша латынша-қазақша, латынша-орысша-қазақша) / Рақышев, А. - 1992 САБАҚТЫҢ МАҚСАТЫ: ветеринариялық терминологияның сөз құрылымдық, лексикалық және граматикалық ерекшеліктерін үйрену және меңгеру үшін ветеринарияның – анатомиялық, фармацевтикалық, гистологиялық және клиникалық-терапевтикалық тарауларында жиі қолданылатын атауларды, ұғымдарды түсінуге пайдалануға үйретеді. Латын тілі – ғылым тілі ретінде нақты және табиғи ғылымдардың қызметтік тілі болып табылады. Латын тілін меңгеру барысында пәнді ғылымға сәйкес өзіндік ерекшелігі тұрғысынан қарастыра отырып, тілдік мағынада сөйлемнің стилистік мәнін толық түсіне білу және халықаралық деңгейдегі ұғымы ретінде түсіну керек. Сондықтан да белгілі бір саланы меңгеру үшін әр бөлімге сәйкес грамматикалық және лексикалық қажеттіліктер таңдалынып, сөзжасамдық үлгілері оқытылады. Оқыту барысында қарастырылатын негізгі мәселелер: сын есімнің 3 жіктеуімен таныса отырып, сын есім мен зат есімнің үйлесуін ажырату жәнеисөз құрау. - сын есімнің шырайларымен, биологиялық номенклатурадағы салыстырмалы жəне күшейтпелі шырайдың құрылуымен танысады. - Латын тілінде сын есімнің шырайлары: жай шырай(gradus positīvus), салыстырмалы шырай (gradus comparatīvus), күшейтпелі шырай (gradus superlatīvus). - Рецептің құрамында кездесетін етістіктің түрлерін, етістіктің грамматикалық категорияларын, негізгі тұлғалары мен түбірлері туралы мағлұмат беру. - сан есіммен, оның түрлерімен Танысу. Жаттығулар: 1. Nom. Sg сын есімдерді Gen. pl. аударыңдар: 1) longus 5) simplex 9) pulmonalis 2) parva 6) ruber 10) medullare 3) niger 7) alba 11) recens 4) magnum 8) latum 12) sphenoidalis2 2. сын есімнің жіктелуін анықтаңыздар: 1)obliquus 5) occipitale 9) lata 2)zygomatica 6) brevis 10) temporalis 3)rectum 7) recens 11) saluber 3. Терминдері латын тіліне аударыңдар: 1)Жауырын шеміршегі 6) омыртқа денесі 2)Жауырын қыры 7) жоғарғы ерін 3)Жауырын қырының төмпегі 8) ащы ішек 4)Білек сүйектері 9) ұйқы безі 5) кəрі жілік 10) өт қабы Латын афоризмдері 1. Post reconvalescentiam - Сауыққаннан кейін. 2. Post operatiōnem - Операциядан кейін. 3. Post partum - Туғаннан кейін. Бақылау сұрақтары: 1. 3 жіктеудің сын есімдері жəне олардың сөздік формасы мен түбірі. 2. Сын есімдерді зат есімдермен үйлестірген кездегі реттік іс-əрекеттер. Жаттығулар: 1. Төмендегі сын есімдерді салыстырмалы жəне күшейтпелі сын есімдерге ауыстырыңдар: fragĭlis, e; elĕgans, antis; longus, a, um; simplex, ĭcis; ater, tra, trum; tenuis, e; crassus, a, um; virĭdis, e; magnus, a, um; usitātus, a, um; parvus, a, um; rapax, ācis. 2. Салыстырмалы жəне күшейтпелі сын есімдердің аударылу ерек- шеліктеріне көңіл бөліп, қазақ тіліне аударыңдар. Ailanthus altissĭma, Cеtorhīnus maxĭmus, Cercocēbus aterrĭmus, Citellus major, Eragrostis minor, Glaucidium minutissĭmum, Iris elegantissĭma, Jasmīnum odorantissĭmum, Junipĕrus foetidissĭma, Ocĭnum minĭmum, Pimpinella major, Polygŏnum tenuissĭmum, Pulmonaria mollissĭma, Rhinanthus major, Sanguisorba minor. 3. Латын тіліне аударыңдар: ұзынырақ жіп, ең қалың мембрана, алдыңғы тесік, өте жалпақ жапырақ, өткірлеу тұмсық, ең жаңа түр, өте пайдалы өсімдік, жоғарғы эпидермис, жіңішкелеу тамыр, жуандау сабақ, ең үлкен экземпляр, асқазанның артқы бөлігі, атланттың жалпақ жалғамасы, бастың ұзынырақ бұлшық еті, үлкен мүйіз жəне кіші мүйіз. 4.Сын есім шырайларын құрыңдар: ащы, тəтті, еркін, жеңіл, өткір. 5.Төмендегі сын есімдерді салыстырмалы жəне күшейтпелі сын есімдерге ауыстырыңдар: fragĭlis, e; elĕgans, antis; longus, a, um; simplex, ĭcis; ater, tra, trum; tenuis, e; crassus, a, um; virĭdis, e; magnus, a, um; usitātus, a, um; parvus, a, um; rapax, ācis. 6. Салыстырмалы жəне күшейтпелі сын есімдердің аударылу ерек- шеліктеріне көңіл бөліп, қазақ тіліне аударыңдар. Ailanthus altissĭma, Cеtorhīnus maxĭmus, Cercocēbus aterrĭmus, Citellus major, Eragrostis minor, Glaucidium minutissĭmum, Iris elegantissĭma, Jasmīnum odorantissĭmum, Junipĕrus foetidissĭma, Ocĭnum minĭmum, Pimpinella major, Polygŏnum tenuissĭmum, Pulmonaria mollissĭma, Rhinanthus major, Sanguisorba minor. 7. Латын тіліне аударыңдар: ұзынырақ жіп, ең қалың мембрана, алдыңғы тесік, өте жалпақ жапырақ, өткірлеу тұмсық, ең жаңа түр, өте пайдалы өсімдік, жоғарғы эпидермис, жіңішкелеу тамыр, жуандау сабақ, ең үлкен экземпляр, асқазанның артқы бөлігі, атланттың жалпақ жалғамасы, бастың ұзынырақ бұлшық еті, үлкен мүйіз жəне кіші мүйіз. 8. Сын есім шырайларын құрыңдар:, енді, созылмалы, ұзын, қысқа, сары. 9. Жіктеңдер: medĭcus peritior – тəжірибелірек _______дəрігер, casus gravior – ауырлау жағдай. 10. Қазақ тіліне аударыңдар: 1. Eucalyptus arbor altissĭma est. 2. Plantaglucīdum ex extracto aquōso foliōrum Plantagĭnis majōris efficĭtur. 3. Medĭci Graecōrum clariōres sunt medĭcis Romānis. 4. Graviōres et difficiliōres anĭmi morbi sunt quam corpŏris. 5. Dentium, oculōrum, aurium dolor acutissĭmus est. 6. Aer purissĭmus et cibus optĭmus phthisis aegrōtis maxĭme necessarii sunt. 7. Omnium vasōrum vasa capillaria minĭma et tenuissĭma sunt. 8. Aorta est maxĭma arteria corpŏris humāni. 9. Optĭmum medicamentum quies est. 10. Salus popŭli – suprēma lex. 11. Сын есімдерді салыстырмалы жəне күшейтпелі сын есімдерге аударыңыздар: ащы, тəтті, балауса, еркін, жеңіл, өткір. 12. Терминдерді Nom. pl. жəне Gen. Pl. аударыңдар. 1) pulvis subtilissimus 2) musculus longissimus 3) solutio purissima 4) dosis maxima. 13. жіктеуді анықтап, бұйрық рай формасын құрыңдар: studēre – зерттеу, laborāre – жұмыс істеу, punīre – жазалау, salvēre – деннің сау болуы, excusāre – кешіру, legĕre – оқу. 14. зат есімдердің қандай формада тұрғананын табыңдар: pastā, ampullam, ampullas, ampullis, massā, tincturae, pilulārum. Латын афоризмдері: Uses est optimus magister – тəжірибе ең жақсы ұстаз 1. Chirurgiae effectus inter omnes medicinae partes evidentissimus est - медицинаның барлық саласынан хирургияның əсері ең мықты. 2. Mens sana in corpore sano bonum magnum est – дені саудың жаны сау. Бақылау сұрақтары: 1. Сын есімнің қанша шырайы бар? 2. Биологиялық номенклатурадағы салыстырмалы жəне күшейтпелі шырайдың құрылуы. 3. Биологиялық терминологиядағы сын есімдердің маңызды суффикс- тері. Жаттығулар: 1)жіктеуді анықтап, бұйрық рай формасын құрыңдар: studēre – зерттеу, laborāre – жұмыс істеу, punīre – жазалау, salvēre – деннің сау болуы, excusāre – кешіру, legĕre – оқу. 2) зат есімдердің қандай формада тұрғананын табыңдар: pastā, ampullam, ampullas, ampullis, massā, tincturae, pilulārum. 3) етістіктерді praesens indicativi activi жікте: dividĕre, sterilisāre, terĕre. 4) етістіктерді praesens indicativi passivi жікте: formāre, finīre, dividĕre. 5) етістіктерді praesens indicativi activi жікте: dividĕre, sterilisāre, terĕre. 6) етістіктерді praesens indicativi passivi жікте: formāre, finīre, dividĕre. 7) етістіктерді рraesens indicativi activi et – passiv- те жіктеңдер: labōro,āre 1 –жұмыс істеу, aspīro,āre 1 – талпыну, consto,āre 1 – өзгермеу; simŭlo,āre 1 – құлану; disserto,āre 1 – пайымдау, зерттеу; absorbeo,ēre 2 – сіңіру; doceo,ēre 2 – оқыту; studeo,ēre 2 – оқу; ago,ĕre 3 – əрекет жасау, алып жүру; recipio,ĕre 3 – алу; repello,ĕre 3 – қашыру, қорқыту (шыбын- шіркейлерді); praesideo,ēre 2 – алдында отыру, басқару 8) етістіктерді қандай жақта, көптікте, етісте тұрғанын анықтап, қазақ тіліне аударыңдар: praeparantur, signant, iungitur, nutritur, filtrant, nominator, miscetur, dividitur, dantur, est, sunt, formant 9) етістіктердің жіктелуін анықтап, бұйрық рай жасаңдар: studēre – зерттеу, laborāre – жұмыс істеу, punīre – жазалау, salvēre – сау болу, excusāre – кешіру, legĕre – оқу. 10) жүктеу/скачать 1,56 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|