Қазақстан республикасы білім жəне ғылым

200
Егер
несие
беруш
i
н
i
ң
ақшасын
заңсыз
пайдаланудан
оған
келт
i
р
i
лген
залал
оған
тиес
i
л
i 
айыпақының
сомасынан
асып
кетсе
, 
ол
борышқордан
осы
сомадан
асатын
бөл
i
кте
залалды
өтеуд
i 
талап
етуге
құқылы
.
Жауапкерш
i
л
i
к
 
жəне
 
м
i
ндеттемен
i 
заттай
 
орындау
М
i
ндеттеме
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындалмаған
жағдайда
айып
төлеу
жəне
залалдард
ы
өтеу
, 
егер
заң
құжаттарында
немесе
шартта
өзгеше
көзделмесе
, 
борышқорды
м
i
ндеттемен
i 
орындаудан
босатпайды
.
М
i
ндеттеме
орындалмаған
жағдайда
залалды
өтеу
жəне
оны
орындамағаны
үш
i
н
айып
төлеу
, 
егер
заң
құжаттарында
немесе
шарт
-
та
өзгеше
көзделмесе
, 
борышқорды
міндеттемен
i 
заттай
орындаудан
босатады
.
Мерз
i
м
i 
өт
i
п
кеткенд
i
ктен
өз
i 
үш
i
н
енд
i 
керег
i 
болмай
қалған
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалуынан
несие
беруш
i
н
i
ң
бас
тартуы
, 
сондай
-
ақ
бас
тарту
төлем
i 
рет
i
нде
белг
i
ленген
ақшалай
соманы
төлеу
борышқорды
м
i
ндеттемен
i 
заттай
орындаудан
босатады
.
Белг
i
л
i 
б
i
р
 
затты
 
жеке
 
беру
 
м
i
ндеттемес
i
н
 
орындамаудың
 
сал
-
дары
Белг
i
л
i 
б
i
р
затты
менш
i
кке
, 
шаруашылық
жүрг
i
зуге
, 
же
-
дел
басқаруға
немесе
несие
беруш
i
н
i
ң
пайдалануына
жеке
беру
м
i
ндеттемес
i
н
орындамаған
жағдайда
, 
бұл
затқа
үш
i
нш
i 
жақтың
артықшылық
құқығы
болмаса
, 
несие
беруш
i 
оны
борышқордан
алып
қоюды
жəне
несие
беруш
i
ге
беруд
i 
талап
етуге
құқылы
.
Затты
беру
борышқорды
залалдың
орнын
толтырудан
босатпай
-
ды
.
М
i
ндеттемен
i 
борышқордың
есеб
i
нен
орындау
Борышқор
затты
жасап
, 
несие
беруш
i
ге
беру
немесе
оған
белг
i
л
i 
б
i
р
жұмыс
жасап
беру
немесе
қызмет
көрсету
м
i
ндеттемес
i
н
орындамаған
жағдайда
заңдардан
, 
шарттан
немесе
м
i
ндеттемен
i
ң
мəн
i
нен
өзгеше
туындамайтындықтан
, 
несие
беруш
i 
м
i
ндеттемен
i 
орындауды
үш
i
нш
i 
адамдарға
ақылға
қонымды
бағаға
ақылға
қонымды
мерз
i
мде
тапсыруға
немесе
оны
өз
күш
i
мен
орындауға
жəне
шыққан
қажетт
i 
шығындар
мен
басқа
залалдарды
өтеуд
i 
борышқордан
талап
етуге
құқылы
.
ҚР
АК
жауапкершіліктің
субсидиярлық
жауапкершілік
сияқты
түрін
қарастырады
.
Заңдарға
немесе
м
i
ндеттемен
i
ң
шарттарына
сəйкес
нег
i
зг
i 
борышқор
болып
табылатын
(
субсидиялық
 
жауапкерш
i
л
i
к
)
басқа
адамның
жауапкерш
i
л
i
г
i
не
қосымша
жауапты
болатын
адамға
талап
қойғанға
дей
i
н
кеп
i
л
беруш
i 
талапты
нег
i
зг
i 
борышқорға
қоюға
ти
i
с
.

201
Егер
нег
i
зг
i 
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
талабын
қанағаттандыру
-
дан
бас
тартса
, 
не
оны
толық
орындамаса
немесе
несие
беруш
i 
одан
қойылған
талапқа
ақылға
қонымды
мерз
i
мде
жауап
алмаса
, 
бұл
талаптың
орындалмаған
бөл
i
г
i 
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i 
бар
адамға
қойылуы
мүмк
i
н
.
Егер
бұл
талап
нег
i
зг
i 
борышқорға
қарсы
қойылған
талапқа
жатқы
-
зу
арқылы
қанағаттандырылуы
мүмк
i
н
болса
, 
несие
беруш
i 
өз
i
н
i
ң
нег
i
зг
i 
борышқорға
қоятын
талабын
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i 
бар
адамның
қанағаттандыруын
талап
етуге
құқылы
емес
.
Субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i 
бар
адам
оған
несие
беруш
i 
қойған
талапты
қанағаттандыруға
дей
i
н
бұл
туралы
нег
i
зг
i 
борышқорға
ескертуге
, 
ал
егер
мұндай
адамның
үст
i
нен
талап
арызы
түссе
, 
нег
i
зг
i 
борышқорды
i
ске
қатыстыруға
ти
i
с
.
Олай
болмаған
жағдайда
нег
i
зг
i 
борышқордың
несие
беруш
i
ге
қарсы
айтайын
деген
қарсылықтарын
субсидиялық
жауапкерш
i
л
i
г
i 
бар
адамның
регрест
i
к
талабына
қарсы
қоюға
құқығы
бар
.
ҚР
АК
358-
бабы
 
м
i
ндеттемелер
жөн
i
ндег
i 
жауапкерш
i
л
i
кт
i
ң
мөл
-
шер
i
н
шектеуге
рұқсат
етеді
. 
М
i
ндеттемен
i
ң
кейб
i
р
түрлер
i 
бойын
-
ша
жəне
қызметт
i
ң
белг
i
л
i 
б
i
р
түрлер
i
не
байланысты
м
i
ндеттемелер
бойынша
заң
құжаттары
залалды
толық
өтеу
құқығын
шектей
алады
(
шектелген
жауапкерш
i
л
i
к
).
Егер
м
i
ндеттемелерд
i
ң
осы
түр
i 
немесе
осындай
құқықбұзушылық
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
к
мөлшер
i 
заңдармен
белг
i
ленген
болса
, 
қосылу
шарты
бойынша
немесе
тұтынушы
рет
i
ндег
i 
азамат
несие
беруш
i 
болып
табылатын
өзге
шарт
бойынша
борышқордың
жауапкерш
i
л
i
к
мөлшер
i
н
шектеу
жөн
i
ндег
i 
кел
i
с
i
м
жарамсыз
болады
.
Кінə
 
жəне
 
м
i
ндеттемен
i
ң
 
бұзылғандығы
 
үш
i
н
 
жауапкерш
i
л
i
к
Кінə
міндеттеменің
бұзылғандығы
үшін
орын
алатын
жауап
-
кершіліктің
негізі
болып
табылады
. 
Борышқор
к
i
нəл
i 
болған
кез
-
де
, 
егер
заңдарда
немесе
шартта
өзгеше
көзделмесе
, 
м
i
ндеттемен
i 
орындамағаны
жəне
(
немесе
) 
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындамағаны
үш
i
н
жауап
беред
i.
Егер
борышқор
м
i
ндеттемен
i 
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындау
үш
i
н
өз
i
не
байланысты
шаралардың
барлығын
қолданғанын
дəлелдесе
, 
ол
к
i
нəс
i
з
деп
танылады
.
Кəс
i
пкерл
i
к
 
қызметт
i 
жүзеге
асырған
кезде
м
i
ндеттемен
i 
орындамаған
немесе
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындамаған
адам
, 
егер
бой
бермейт
i
н
күшт
i
ң
, 
яғни
осы
жағдайлар
кез
i
ндег
i 
төтенше
 
жəне
 
тойтаруға
 
болмайтын
 
мəн
-
жайлардың
 
(
дүлей
құбылыстар
, 

202
соғыс
қимылдары
жəне
т
.
б
.) 
салдарынан
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындауға
мүмк
i
нд
i
к
болмағандығын
дəлелдей
алмаса
, 
мүл
i
кт
i
к
жауаптылықты
көтеред
i. 
Ондай
мəн
-
жайларға
, 
атап
айтқанда
, 
м
i
ндеттемен
i 
орындау
үш
i
н
қажетт
i 
тауарлардың
, 
жұмыстардың
немесе
қызмет
көрсетуд
i
ң
рынокта
болмауы
жатпайды
.
Заңдарда
немесе
шартта
жауапкерш
i
л
i
кт
i
ң
жəне
одан
босатылудың
өзге
нег
i
здер
i 
ескер
i
лу
i 
мүмк
i
н
. 
М
i
ндеттемен
i 
қасақана
бұзғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
кт
i 
жою
немесе
шектеу
туралы
алдын
ала
жасалған
шарт
жарамсыз
болады
.
Кінəсіз
жауапкершілік
туралы
ереже
кəсіпкерлік
тəуекел
туралы
ережемен
байланысты
болады
. 
Міндеттемедегі
кəсіпкерлік
тəуекел
келесідей
түрде
ескерілген
: 
егер
м
i
ндеттемеде
кəс
i
пкерд
i
ң
тапсырысы
бойынша
əлдеб
i
р
жұмысты
орындау
көзделсе
, 
жұмыстың
нəтижес
i
н
пайдаланудың
мүмк
i
н
емест
i
г
i 
немесе
оны
пайдаланудың
ти
i
мс
i
з
болу
тəуекел
i 
кəс
i
пкерге
жүктелед
i. 
Жұмысты
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындаған
адам
, 
егер
шартта
өзге
кəс
i
пкерл
i
к
тəуекелд
i 
бөлу
көзделмесе
, 
орын
-
дау
дəрежес
i
не
сəйкес
ақы
алуға
құқылы
(
ҚР
АК
360-
бап
).
Егер
ек
i
жақты
шартта
тараптардың
б
i
рде
-
б
i
р
i 
жауап
бермейт
i
н
мəн
-
жайдың
салдарынан
тараптардың
б
i
реу
i 
үш
i
н
м
i
ндеттемен
i 
орындауға
мүмк
i
нш
i
л
i
к
болмаса
, 
заң
құжатында
немесе
шарт
-
та
өзгеше
көзделмегенд
i
ктен
, 
шарттың
орындалуын
тараптардың
ешқайсысының
да
талап
етуге
құқығы
жоқ
. 
Мұндай
жағдайда
тараптардың
əрқайсысы
өз
i 
орындағанның
бəр
i
н
қайтаруды
ти
i
ст
i 
қарсы
орындауды
алмай
-
ақ
талап
етуге
құқылы
.
Азаматтық
Кодексте
өзге
адамның
кінəсі
үшін
жауапкершілік
ету
рұқсат
етілген
, 
мысалы
, 
ҚР
АК
362-
бабында
борышқордың
өз
қызметкерлер
i 
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
г
i 
көзделген
.
Борышқордың
м
i
ндеттемес
i
н
орындау
жөн
i
ндег
i 
лауазымды
адамдарының
немесе
өзге
қызметкерлер
i
н
i
ң
əрекеттер
i 
борышқордың
əрекеттер
i 
болып
есептелед
i. 
Борышқор
бұл
əрекеттер
үш
i
н
, 
егер
олар
м
i
ндеттемен
i 
орындамауға
немесе
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындамауға
əкел
i
п
соқтырса
, 
жауап
беред
i.
Сонымен
қатар
, 
үш
i
нш
i 
жақтардың
борышқор
алдындағы
өз
м
i
ндеттер
i
не
қатысты
əрекет
i 
не
əрекетс
i
зд
i
г
i 
м
i
ндеттемен
i 
бұзудың
себеб
i 
болғанда
да
, 
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
алдында
жауап
беред
i.
Егер
заңдарда
т
i
келей
орындаушы
жауап
беред
i 
деп
белг
i
ленбесе
, 
борышқор
несие
беруш
i 
алдындағы
өз
м
i
ндет
i
н
жүктеген
үш
i
нш
i 
жақтардың
əрекет
i 
немесе
əрекетс
i
зд
i
г
i 
үш
i
н
де
жауап
беред
i.
Борышқор
үш
i
нш
i 
жақтардың
əрекеттер
i
нен
немесе
əрекетс
i
з
-

203
д
i
г
i
нен
м
i
ндеттемен
i 
бұзғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
ктен
олардың
к
i
нə
-
с
i
зд
i
г
i 
дəлелденгеннен
кей
i
н
босатылуы
мүмк
i
н
.
Кəс
i
пкерл
i
к
қызметт
i 
жүзеге
асырған
кезде
борышқор
үш
i
нш
i 
жақтардың
əрекеттер
i
нен
немесе
əрекетс
i
зд
i
г
i
нен
м
i
ндеттемен
i 
бұз
-
ғаны
үш
i
н
жауапкерш
i
л
i
ктен
, 
егер
оған
дүлей
күштер
себепш
i 
болса
, 
босатылады
.
Үш
i
нш
i 
жақтардың
құқықтарымен
м
i
ндеттеме
нысанасын
ауыр
-
латуға
байланысты
м
i
ндеттеме
бұзылғанда
, 
егер
ондай
ауырлату
несие
беруш
i
мен
шарт
жасасқанға
дей
i
н
пайда
болса
жəне
несие
беруш
i
ге
ол
туралы
шарт
жас
асу
кез
i
нде
ескерт
i
лсе
ғана
, 
борышқор
жауапкерш
i
л
i
ктен
босатылады
.
Міндеттеменің
бұзылуында
несие
берушінің
де
кінəсі
болуы
мүмкін
. 
Егер
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалмауы
немесе
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орындалмауы
ек
i 
тараптың
да
к
i
нəс
i
нен
болса
, 
сот
оған
сəйкес
борышқор
жауапкерш
i
л
i
г
i
н
i
ң
көлем
i
н
азайтады
. 
Сот
, 
егер
несие
бе
-
руш
i 
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалмауынан
немесе
ти
i
ст
i 
дəрежеде
орын
-
далмауынан
келт
i
р
i
лген
залал
көлем
i
н
i
ң
ұлғаюына
қасақана
немесе
абайсызда
себепкер
болса
немесе
олардың
азаюына
ақылға
қонымды
шаралар
қолданбаса
, 
борышқор
жауапкерш
i
л
i
г
i
н
i
ң
мөлшер
i
н
де
азай
-
тады
.
Орындауды
кешіктірудің
келесідей
екі
түрі
де
заңмен
реттеледі
:
а
) 
борышқордың
кешіктіруі
, 
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалу
мерз
i
м
i
н
өтк
i
з
i
п
алған
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
алдында
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алу
арқылы
келт
i
р
i
лген
залал
үш
i
н
жəне
мерз
i
м
i
н
өтк
i
з
i
п
алу
кез
i
нде
туындаған
кездейсоқтықтан
орындай
алмауының
салдары
үш
i
н
жауап
беред
i. 
Егер
борышқордың
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алуы
салдары
-
нан
м
i
ндеттемен
i 
орындау
несие
беруш
i
ге
керекс
i
з
болып
қалса
, 
ол
м
i
ндеттемен
i 
орындауды
қабылдаудан
бас
тартып
, 
залалды
өтеуд
i 
та
-
лап
ете
алады
;
б
) 
несие
берушінің
кешіктіруі
. 
Егер
несие
беруш
i 
борышқор
ұсынған
ти
i
ст
i 
дəрежедег
i 
орындауды
қабылдаудан
бас
тартса
, 
не
-
месе
заңдарда
немесе
шартта
көзделген
, 
не
i
скерл
i
к
айналым
дəс
-
түрлер
i
нен
немесе
аяқталғанға
дей
i
н
борышқор
өз
м
i
ндет
i
н
атқара
алмаған
м
i
ндетт
i
ң
мəн
i
нен
туындайтын
əрекеттерд
i 
жасамаған
болса
, 
ол
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алған
болып
есептелед
i.
Борышқордың
м
i
ндеттемен
i 
орындағанын
ти
i
ст
i 
түрде
растаудан
бас
тартқан
жағдайда
да
несие
беруш
i 
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алған
болып
есептелед
i.
Егер
несие
беруш
i 
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алу
, 
не
өз
i, 
не
заңдар
бойын
-

204
ша
немесе
несие
беруш
i
н
i
ң
тапсыруымен
м
i
ндеттемен
i
ң
орындалуын
қабылдап
алу
жүктелген
адамдар
жауап
бермейт
i
н
жағдайларға
байла
-
нысты
болғанын
дəлелдеп
бермесе
, 
несие
беруш
i
н
i
ң
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алуы
борышқорға
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алудан
келт
i
р
i
лген
залалдың
ор
-
нын
толтыруға
құқық
беред
i.
Мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алған
несие
беруш
i
ге
мерз
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алған
кез
-
де
м
i
ндеттемен
i 
орындаудың
кездейсоқ
мүмк
i
н
болмай
қалуының
барлық
қолайсыз
салдары
жүктелед
i.
Ақшалай
м
i
ндеттеме
бойынша
борышқор
несие
беруш
i
н
i
ң
мер
-
з
i
мд
i 
өтк
i
з
i
п
алғаннан
кей
i
нг
i 
уақытына
сыйақы
(
мүдде
) 
төлеуге
м
i
н
-
детт
i 
емес
.

жүктеу/скачать 18,93 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: