Балалардың құқықтарын қорғау саласындағы заңнамалық саясат

Балалардың құқықтарын қорғау саласындағы заңнамалық саясат

1. 2016 жылғы балалардың құқықтарын қорғау саласындағы заң шығарушылық

1. 
   «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне баланың
   

• 
  ҚР-ның «Неке(ерлі-зайыптылық) және отбасы туралы» Кодексі;
  

• 
  Жетім-балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың және балаларды өз отбасыларына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың республикалық деректер банкі туралы тарау, онда деректерді қалыптастыруға және пайдалануға қойылатын талаптар, ақпаратқа қол жеткізу, бұзушылыққа жауапкершілік баяндалған.
  
• 
  Қабылдайтын отбасы туралы тарау: қабылдайтын отбасы, қабылдайтын ата-аналар ұғымы, жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларды қабылдайтын отбасыға беру туралы келісім-шарт, қабылдайтын отбасын қаржыландыру, балаларды қабылдайтын отбасыға беру шарттары.
  
• 
  Бала қонақтайтын отбасы туралы тарау: түсінігі, бала қонақтайтын отбасына баланы беру туралы шарт, баланы қабылдаған адамды және қонақтайтын отбасыға берілетін баланы анықтау, балаларды қонақтайтын отбасыға ресімдеу шарттары.
  
• 
  Отандық және халықаралық бала асырап алу мәселелері бойынша толықтырулар ен өзгерістер енгізілді, бала асырап жөніндегі аккредиттелген агенттіктерге талаптар өзгертілді.
  

• 
  «Халықтың денсаулығы және денсаулық сақтау жүйесі туралы» ҚР Кодексі – химиялық кастрация туралы бап.
  
• 
  ҚР Қылмстық Кодексіне (ҚК), ҚР Қылмыстық іс жүргізу Кодексіне (ҚІК), ҚР Қылмыстық-атқару Кодексіне (ҚАК) кәмелетке толмағандардың жыныстық тиіспеушілігіне қарсы қылмыстарға қатысты бірқатар тармақтар енгізілді.
  

• 
  ҚК-к: «кәмелетке толмағандардың жыныстық тиіспеушілігіне қарсы қылмыстар» ұғымы енгізілді және осындай қылмыстар бойынша шартты-мерзімінен бұрын босатуды, амнистияны, шартты босатуды, жазалауды неғұрлым жеңіл түрімен алмастыруды, шын өкінуіне және татуласуға байланысты жауаптылықтан босатуды қолдануға салынатын тыйымдар белгіленді;
  

• 
  ҚІК-ге кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыс жасағаны үшін жазасын өтеп жатқан адамдарға әкімшілік қадағалау орнататын түзету енгізілді.
  
• 
  ҚІК-не қайталап қауіпті қылмыстар жасағаны үшін, сол сияқты террористік немесе экстремистік қылмыстар және кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстар үшiн жазасын өтеген және Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын адамдарға әкімшілік қадағалау белгіленетіндігі туралы толықтыру енгізілді.
  

• 
  ҚР «Әкімшілік құқық бұзушылық туралы» кодексі – Жетім балалардың, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балалардың және балаларды өз отбасына тәрбиелеуге қабылдауға тілек білдірген адамдардың республикалық деректер банкіне ақпарат ұсыну тәртібі мен мерзімдерін бұзғаны үшін жауапкершілік жазылған.
  

• 
  «Қазақстан Республикасындағы баланың құқықтары туралы» Заңы Бала құқықтары жөніндегі уәкіл институты туралы, қабылдау және бала қонақтайтын отбасы туралы баптармен толықтырылды.
  
• 
  ҚР «Білім туралы» Заңына білім туралы заңнамаға енгізілген барлық жаңалықтарға қатысты өзгерістер енгізілді: ҰБТ, тамақтану, гранттар, мектепке баланы қабылдау, сондай-ақ білім беру мекемелерінде де, сыртта да қылмыстық құқық бұзушылықтар фактісін айқындау және алдын алу, қиын өмірлік жағдайдағы балаларды есепке алу.
  
• 
  «Қазақстан Республикасының азаматтығы туралы» Заңға шетелдіктер асырап алған баланың ҚР азаматтығын сақтауына қатысты түзетулер енгізілді. Сондай ҚР СІМ ҚР шетелдік мекемелерінің елден тыс жердегі ҚР азаматтарын тіркеу және есепке алу мәселелері жөніндегі жауапкершілігі қосымша жазылған.
  
• 
  ҚР «Бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды әкiмшiлiк қадағалау туралы» Заңына кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы жауапкершілік нормалары енгізілген.
  
• 
  ҚР «Байланыс туралы» Заңында байланыс құралдарын қылмыстық мақсаттарда пайдаланғаны үшін жауапкершілік жазылған..
  
• 
  ҚР «Ең төмен әлеуметтік стандарттар және олардың кепілдіктері туралы» Заңы: баланы қабылдайтын ата-аналарға берілген жетім баланы немесе ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған баланы күтіп-бағуға арналған төлем нормативі (мөлшері) туралы толықтырулар енгізілген
  

2. 
   «Қазақстан Республикасында Бала құқықтары жөніндегі уәкіл
   

3. 
   «Соттардың бала асырап алу жөніндегі заңнаманы қолдану
   

Балалардың құқықтарын қорғау мақсатында ағымдағы жылы кейбір заңнамалық құжаттарға өзгерістер мен толықтырулар енгізу жөнінде жұмыс жүргізілуде:

«Мемлекеттік қорғаншылық және қамқоршылық жөніндегі функцияларын жүзеге асыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы № 382 қаулысына.

«Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын балаларды асырап алуға беру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 30 наурыздағы № 380 қаулысына.

«Мемлекеттік білім беру ұйымдары қызметкерлерінің үлгі штаттарын және педагог қызметкерлер мен оларға теңестірілген адамдар лауазымдарының тізбесін бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2008 жылғы 30 қаңтардағы №77 қаулысына.

«Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне ақпарат және коммуникациялар мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобасы. Құжат 4 Кодексті және 12 Заңды қозғайды. Атап айтқанда, 1999 жылғы 23 маусымдағы «Бұқаралық ақпарат құралдары туралы» 25-баптың 2.2-тармағына өзгеріс енгізілді, бүгінгі күнгі өзекті бөлігі - кәмелетке толмаған балалардың мәселесі бойынша.

1. 
   «Орта білім беру ұйымдарында білім алушыларды тамақтандыруды
   

2. 
   «Бала құқықтарын қорғау саласы бойынша тәуекел дәрежесін бағалау
   

3. 
   «Отбасы және балалар саласында көрсетілетін мемлекеттік қызметтер
   

4. 
   «Отбасы және балалар саласында көрсетілетін мемлекеттік қызметтер
   

5. 
   «Бала қонақтайтын отбасы туралы ережені бекіту туралы» Қазақстан
   

6. 
   «Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын,
   

7. 
   «Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын
   

8. 
   «Бала асырап алу жөніндегі агенттіктерді аккредиттеу қағидаларын
   

9. 
   «Қазақстан Республикасының азаматтары болып табылатын
   

10. 
    «Баланың құқықтарын қорғау жөніндегі функцияларды жүзеге
    

11. 
    «Мектепке дейінгі, орта білім беру ұйымдарында, жетім балалар мен
    

12. 
    «Асырап алынған баланың өмір сүру, оқу, тәрбие жағдайлары туралы
    

13. 
    «Баланы қабылдайтын отбасылар туралы ережені бекіту» Қазақстан
    

14. 
    «Жетім балалардың, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, отбасына
    

15. 
    «Жетім балаларды, ата-анасының қамқорлығынсыз қалған және
    

16. 
    «Баланы қабылдайтын ата-аналарға берiлген жетім балаларды, ата-
    

17. 
    «Шетелдіктер асырап алған Қазақстан Республикасының азаматтары
    

18. 
    «Жетім балаларды, ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған
    

1. 2016 жылғы білім саласы бойынша норма шығарушылық

1. 
   Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 1 наурыздағы
   № 205 Жарлығымен Қазақстан Республикасында білім беруді және ғылымды дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.
   
2. 
   "Білім берудің тиісті деңгейлерінің мемлекеттік жалпыға міндетті білім беру стандарттарын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2012 жылғы 23 тамыздағы № 1080 қаулысына өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2016 жылғы 13 мамырдағы № 292 қаулысы бекітілді.
   
3. 
   «Мектепке дейінгі жастағы және мектеп жасындағы балалар орта білім алғанға дейін оларды есепке алуды ұйымдастыру қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 15 қаңтардағы № 33 бұйрығы.
   
4. 
   «Қала сыртындағы лагерьлерде тәлімгерлерді жұмысқа дайындау жөніндегі бірыңғай талаптары» Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2016 жылғы 16 наурыздағы № 200 бұйрығы.
   

1. 2016 жылғы денсаулық сақтау және әлеуметтік қолдау саласы бойынша норма шығарушылық

1. 
   Қазақстан Республикасы Президентінің 2016 жылғы 15 қаңтардағы № 176 Жарлығымен Қазақстан Республикасының денсаулық сақтау саласын дамытудың 2016 - 2019 жылдарға арналған «Денсаулық» мемлекеттік бағдарламасы бекітілді.
   
2. 
   «Ата-анасынан кәмелеттік жасқа толғанға дейін айырылған немесе ата-анасының қамқорлығынсыз қалған, білім беру ұйымдарының түлектері болып табылатын жастар қатарындағы азаматтарды, бас бостандығынан айыру орындарынан босатылған адамдарды, пробация қызметінің есебінде тұрған адамдарды жұмысқа орналастыру үшін жұмыс орындарын квоталау қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің 2016 жылғы 26 мамырдағы № 412 бұйрығы.
   
3. 
   «Ақылы негізде арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету қағидаларын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің м.а. 2016 жылғы 25 ақпандағы № 146 бұйрығы.
   
4. 
   «Адам саудасының құрбандарына арнаулы әлеуметтік қызметтер көрсету стандартын бекіту туралы» Қазақстан Республикасы Денсаулық сақтау және әлеуметтік даму министрінің м.а. 2016 жылғы 24 ақпандағы
   № 138 бұйрығы.
   

3. Ведомствоаралық ынтымақтастық

   • 
     2007 жылдан бастап Кәмелетке толмағандар ісі және олардың құқықтарын қорғау жөнінде ведомствоаралық комиссия жұмыс істейді.
     
   • 
     2008 жылдан бастап Жетім балалар мен ата-аналарының қамқорлығынсыз қалған балаларға арналған ұйымдар басшыларының Республикалық кеңес қызмет етеді.
     
   • 
     2011 жылдан бастап ҚР БҒМ Балалардың құқықтарын қорғау комитеті жанындағы Үкіметтік емес ұйымдардың консультативтік-кеңестік кеңес жұмыс істейді.
     
   • 
     Мүдделі мемлекеттік органдар, ҮЕҰ және ҚР БҒМ Балалардың құқықтарын қорғау комитеті арасындағы жүйелі ақпараттық алмасу жолға қойылған.
     

   
   
   

Тиісті министрліктер мен басқару органдарының барлық деңгейлерінде тиісті басқарудың принциптерін жақтау – өзгерістер үшін өмірлік маңызды және қажетті жағдай.

Балаларды қолдаудың стратегиялық жоспарларын әзірлеу үшін түрлі деңгейлердегі мемлекеттік құрылымның барлық органдары мен балаларға қызмет көрсететін үкіметтік емес сектор органдарының нақты өзара
іс-қимылы қажет.

2015 жылдан бастап ҚР БҒМ, ҚР ДСӘДМ, ҚР ІІМ 2015-2016 жылдарға арналған білім ұйымдарында қауіпсіздікті қамтамасыз ету жөнінде бірлескен әрекеттер туралы ведомствоаралық жоспардың, сондай-ақ ҚР БҒМ,
ҚР ДСӘДМ, ҚР ИДМ, ҚР МСМ, ҚР ІІМ Кәмелетке толмағандарға жыныстық тиіспеушілікке қарсы қылмыстық құқық бұзушылықтардың алдын алу жөніндегі 2015 - 2017 жылдарға арналған іс-қимыл жоспарының аясында іс-шаралар іске асырылуда.

2016 жылы 2016-2017 жылдарға «2015 жылдағы Қазақстан Республикасындағы балалардың жағдайы туралы» баяндамада берілген қорытындылар мен ұсынымдарды іске асыру жөніндегі ведомствоаралық әрекеттер жоспары бекітілді.¹

Аталған жоспардың аясында заңнаманы, ведомствоаралық үйлестіруді жетілдіру жөнінде шаралар әзірленді; әлеуметтік жетімдіктің алдын алу және қолайсыз отбасылармен жұмыс, интернаттан кейінгі бейімделу және балалар үйлерінің түлектерінің әлеуметтенуі жөнінде шаралар әзірленді; әлеуметтік жетімдікті, балаларға қатысты қатыгездікпен қарау, суицидтік әрекет жөнінде, сондай-ақ салауатты өмір салтын қалыптастыру жөнінде іс-шаралар бекітілді.

4. Балалардың құқықтары мен мүдделерін қамтамасыз ету жөніндегі ҚР заңнамасын іске асыруды бағалау

Өңірлік деңгейдегі барлық заңнамалық құжаттарды іске асыруды жергілікті атқарушы органдар іске асырады, тиісінше балалардың өмір сүру сапасы бұл органдардың қаржыландыру мөлшеріне, сауаттылығына, жеделдігіне, тиімділігіне байланысты болады.

Жүргізілген әлеуметтанулық сұрау балалардың құқықтарын қорғау мәселелері жөніндегі заңнаманың тиімділігін, халықаралық стандарттар мен конвенцияларға сәйкестілігін, мүдделі тараптардың ведомствоаралық өзара іс-қимылының сапасын бағалауға мүмкіндік берді. Бағалауға оқу орындарының жетекшілері мен қызметкерлері, балалардың ата-аналары қатысты.

Заңнаманың тиімділігі 10 баллдық шкала бойынша бағаланды. Сұрау нәтижелері бойынша тиімділіктің орта бағасы – 9 балл, бұл шындық пен оң нәтижелерді білдіреді.