100. ЖИТС-ке қарсы күреске көмектесу үшін не істеу керек?
Ол үшін жақын достарыңыз, туыстарыңыз зақымданбағанын кадағалап отыру керек. Мына ережелерді сақтасаңыз:
1) Есірткіні қолданбау.
2) Ерте жыныс қатынасына түспеу.
3) Жыныс қатынастық серігіңіз біреу гана болсын.
4) Кездейсоқ жыныс қатынасынан бас тарту, немесе оның «кауіпсіз турін» қолдану.
6. Өзін-өзі бағалау және тестпен тексеру
ЖОО студенттерінің білім деңгейін анықтайтын
ТЕСТ
№
|
Сұрақтар
|
Ие
|
Білмей-мін
|
Жоқ
|
1
|
АИВ дерті және ЖИТС -екеуі бір түсінік пе ?
|
|
|
|
2
|
АИВ - иммун жүйесін зақым-дайтын өте ұсақ вирустер ме?
|
|
|
|
3
|
АТВ-сыртқы қоршаған орта-да (ауа, су,топырақ) тұрақты ма?
|
|
|
|
4
|
Егер сіз АИВ - ауруын жұқ-тырсаңыз, онда өмір бойы науқассыз ба ?
|
|
|
|
5
|
АИВ-на тексеріліп сол жауап алған адам (белгілі жағдайда) маңайыңдағыларға жұқпалы және қауіп туғызама?
|
|
|
|
6
|
АИВ-ын жұқтырғаныңызды анықтайтын тәсілдер бар ма?
|
|
|
|
7
|
ЖИТС-мен науқасты сыртқы беолгіері арқылы айыруға бола ма?
|
|
|
|
8
|
Адамның иммындық тарын-шылық вирусы иммын жүйе-сін әлсіретеді және соның салдарынан ЖИТСмен науқас аүыр індеттерден өле ме?
|
|
|
|
9
|
АИВ қай жолдармен беріледі?
|
|
|
|
9.1.
|
Жыныс жолдарымен
|
|
|
|
9.2.
|
Сөйлеген кезде ауа арқылы
|
|
|
|
9.3.
|
Сары маса шаққанда
|
|
|
|
9.4.
|
Басқалар пайдаланған тұрмыстағы заттарды (төсек-орын, ыдыс-аяқ, кітаптар және т.б.) қолданғанда
|
|
|
|
9.5.
|
АИВ дерті анадан балаға
|
|
|
|
9.6.
|
Қол ұстасып амандасқанда
|
|
|
|
9.7.
|
Біреу пайдаланған құрал-саймандарды (медициналық, тырнақ боятатын бөлмелерде) пайдаланғанда
|
|
|
|
10
|
Төмендегі биологиялық сұйықтар арқылы АИВ беріле ме?
|
|
|
|
10.1
|
Қан
|
|
|
|
10.2
|
Сілекей
|
|
|
|
10.3
|
Шауһет
|
|
|
|
10.4
|
Қынап бөліндісі
|
|
|
|
10.5
|
Тер
|
|
|
|
11
|
АИВ дертінен, жыныс жолы-мен берілетін аурулардан әр жыныс әрекетінде дұрыс пай-даланған жағдайда, презерва-тив олардан сақтай ма ?
|
|
|
|
12
|
Кездейсоқ жыныс қатынасы-нан бас тартуға жыныс қаты-насы арқылы тарайтын ауру-ларды, АИВ дертін жұқтыру кауіпі негіз бола алама?
|
|
|
|
13
|
Гомосексуальды жыныстық қатынас АИВ жұқтыру каупін көтере ме?
|
|
|
|
14
|
АИВ жұқтырғандарды қоғам
- нан ажыратуға болама?
|
|
|
|
134
ЖҚТҚ –ның қатерінің бар жоғын білу үшін өзін-өзі тексеру (В.В.Покровский тесті)
жауап балл
1. Өз жынысты адаммен жыныстық қатынаста болдың ба? иә 10
2. Шет ел азаматымен жыныстық қатынаста болдың ба? жоқ 0
АҚШ-нан иә 10
Латын Америкасы,Батыс Еуропадан иә 5
және басқа мемлекеттерден иә 2
3. Басқа адамдар пайдаланған кауіпсізделінбеген шпирц
пен инелерді қолдандыңыз ба? иә 10
жоқ 0
4. Гемофилиямен қасырет шегесіз бе? иә 5
жоқ 0
5. Есіртке пайдаланатын адаммен жыныстық қатыныста
болдың ба? иә 10
тек сондай адам деп сезіктенесіз бе? иә 5
6. Соңғы 5 жылда жыныстық қатынаста болған
коңілдестеріңіздің саны ("Балл" графасында көрсетіңіз)
7. Неше рет қан құйғыздыңыз? ("Балл" графасында көрсетіңіз)
Балл санын есептеп, өз қортындыңызды шығарыңыз.
Жиналған балдардың саны ЖҚТҚ жұқтыру қаупін бағалау;
0-1 - ЖҚТБ жұқтыру кауіпі жоқ;
2-3 - жұқтыру қауіпі онша емес;
4-9 - жұқтыру кауіпі болуы мүмкін;
10-19 - сезіктену бар, тексерілген дұрыс;
20-50 - жұқтырудың болуы мүмкін;
50- одан көп - жұқтыру қауіпі анық.
135
7. Қолданылған әдебиеттер
1. Агеев В. "Өзіңді үреймен өлтірме", "Ресей газеті", 25.11. 2000 ж.
2. Алматы: бірінші қоңырау. "Медицина газеті", 03.08.1990.
3. Аканов А.А. мен әріп. «Негізгі көрсеткіштер және Қазақстан
республика халықтарының салауатты өмірі проблемалары», 1999 ж.
4. Аканов А.А. мен әрәп. "Қазақстандағы СТҚФ", 2002 ж.
5. Белозеров Е.С. "АИВ/ЖИТС маңызды алып дерт", Әдістік нұскау,
С - Петербург, 1999 ж.
6. Беллюстин Н.С., Шевц Р.Л. "ЖИТС пандемиясының математикалық
түрін қайталау - әсерлеу", ЖМЭИ, 2, 1991.
7. Богаров Е. "Ақылсыздық жұқпалы, ақымақтық кауіпті", "Ресей
денсаулығы мен коғамы", 12.2000.
8. Воеводов М., Юдин Н. "Медицина газеті", н. 63, 18.08.2000.
9. Володин Н.Н. "Емхана ішіндегі ауруларды анықтау және емдеу",
Әдістік нұсқау, Москва, 1996.
10."ЖИТСна бағытталған санитарлық ағарту сұрақтарының әдісі",
Алматы, 1991 ж., БҰҰ АИВ/ЖИТС туралы Арнайы сессиясы.
11."ЖИТС анықтау лабораторияларындағы эпидемияға қарсы
ережелері туралы нұсқау", Москва, 1990.
12. "Скрин -АИВ" иммуноферменттік анықтау құралын пайдалану
туралы нұсқау". Москва, 1991.
13."АИВ – ауруы»Ақпарат бюллетені, ЖИТС РО қантар – мамыр
2003).
14." АИВ - ауруының Ақмола ОО (ақпан - мамыр, 2003, ақпарат
бюллетені.
15."ЖИТС дертінің алдын алу туралы" Совет Одағынын Заңы. Москва,
1990.
І6.Зайдес В.М. "АҚШда адамның иммундық тапшылық вирусымен
мамандық жұқтыру оқиғасы", ЖМЭИ, н. 9, 1989.
17."АИВ жұқтырқаны туралы медициналык растайтын ереже", РФ
ДМ "АИВ - ауруы туралы Ережені қабылдау" бұйрығы, н. 575,
11.07.2002.
18."N. taimes" материалдары туралы «Медицина газеті», н. 67, 1.09.2000.
19. "АИВ - ауруын клиникалық анықтау және емдеу", "Қадамдар"
журналы, н.2.
20."Дөңгелек стөл", н. 2, 2002 ж.
21."Дөнгелек стөл", н. 2, 2001 ж. "АИВ/ЖИТС Азтяда".
22."Дөнгелек стөл" н. 2, 2001 ж. БҰҰ Бас қатшысы К.Аннанның БҰҰ
ассамблеясының арнайы сессиясындағы АИВ/ЖИТС туралы
баяндамасы.
136
23."Дөңгелек стол", н. 3, 2001 ж. "БҰҰ ассамблеясының арнайы
сессиясындағы АИВ/ЖИТС туралы ақпараты", мамыр, 2001 ж.
24."Практикадағы дәрігердің қолжазбасы", Москва, н. 2 шыққаны (186),
н. 24, (286) шакканы.
25.Кубанова А.А., Зудин А.Б. "Герпес ауруы. Даму ерекшеліктері.
Анықтау. Дәріге тұрақтылық проблемасы", "Червона Стричка", н. 4,
2001.
26.Қарағүлова Ж.А. "ЖИТСпен ауруларды күту үшін медбикелерді
ұйымдастыруда шет мемлекеттердің тәжрибесі", "Қазақстан
денсаулығы", журналы, н.4, 1990.
27.Лысенко А.Я. "АИВ - ауры мен ЖИТС-на қабаттасқан аурулар",
Москва, 1996.
28.Латаянц И.Э., Милованова Л.С. "ЖИТСың алдын алудағы
гигиеналық проблемалар", 1993.
29.Лобазин Ю.В. "Жұқпалы аурулар туралы нұсқау", 2000 ж.
30.Лыкова Е.А. "Пневмоциттік өкпе қабынуы: Клинико-анықтаулық
және терапевтикалық алгоритм", Аурулар және микробтарға қарсы
терапия, 3/1 томы, 2001.
31."Гигиена және санитария" журналы, Москва, н. 12, 1991, Шолу.
32."ЖИТСна арналған Халықаралық жиналыс", "Вирусология
сұрақтары" журналы, н. 2, 1987.
ЗЗ. Носков Ф.С. пен әріп. "АИВна тексергенде қарсызаттарға оң жауап
берген қанның сары сұйығын сараптап зерттеу", ЖМЭИ, н. 4, 1992.
34."Қазақстан республикасындағы ЖИТС эпидемиясына 2001 - 2005
жылдары қарсы тұру бағдарламасы ", Алматы, 2000.
35."АИВ - жұқтырған науқастардағы қабаттасқан ауруларды сұйық
бактериатды интерферон индукторымен емдеуді жолға кою",
Бұйрық, н. 460, 7.03.2001.
З6. Покровский В.В., Ерамова И.Ю. "Москва гомосексуалистер арасына
АИВ дертінің кіруі және оның сонда тарауы", ЖМЭИ, н. 5, 1990. 37.Покровский В.В., Ерамова И.Ю., Кузнецова И.И. "Емшек беру
кезінде анадан балаға АИВ – ауруының берілуі", ЖМЭИ, н. 3, 1990. 38.Покровский В.В., Ерамова И.Ю. және әріп. "Элистадағы емхана
ішіндегі АИВ дертінің лып етуі", ЖМЭИ, н. 4, 1990.
39.Покровский В.В., Поль Р. "ЖИТС. Эпидемияны тоқтатуға болама?",
Москва- 1990.
40.Покровский В.В., МожароваГ.И. "ЖИТС туралы жастардың
білетінін бағалау", ЖМЭИ, н. 8, 1990.
41.Покровский В.В. "ЖИТС-мен ойнауға болмайды", ЖМЭИ,
02.06.2000.
42.Пугач A.M., Багинский СР., Карбаева М.А., Батурин В.М. 100 сұрақ
пен жауап. Көкшетау, 2000.
137
43.Адамда иммундың тапшылық вирусын (ЖИТСмен науқастану)
жұқтырғаны туралы медициналық анықтау Ережесі. Москва, 1990. 44.Қазақстан республикасы Үкіметінің, ҚР денсаулық министрінің, ҚР
білім және ғылым министрлігінің бұйрығы, үкімі және басқадай
салауатты тұрмыс құруға бағытталған құжаттары.
45."Өсіп - өну денсаулығы және отбасын жоспарлау", СТҚҚ АҮО,
Астана қаласы, 2002.
46.Эпидқадағалу процесінде АИВ - тест әдісін пайдалануға нұсқау.
АҚШ ауруларды тексеру Орталығы, 2002, РИА. Бизнес Консалтинг.
47."ЖИТС туралы ұлттық бағдарламаны қалыптастыру мен басқаруға
нұсқау", БҰҰ, ЖИТС туралы әлемдік бағдарлама. Женева, 1993.
48.Саммерс Л. "ЖИТСың алдын алу - әлем салауаттығына қаржы құю".
АҚШ Үкімет деп. Электронды журналы, 5 том, н. 2, 2000 ж. маусым. 49.Сапарбеков М. пен әріп. "Қазақстандағы АИВ дертінің
эпидемиологиясы және алдын алу", Алматы, 2000.
50.АИВ туғызатын індеттерді иммуноферменті тәсілмен серологиялық
анықтау. Москва, 1991.
51.Срымбетов М.С. "АИВ - ауруы", Қарағанды - 1993.
52.Жұқпалы аурулардың алдын алу және денсаулықты шынықтыру
туралы халық білімінің стандарты. Әдістік тұсқау, Алматы, 2002. 53.ҚР білім және ғылым министрлігі жүйесіндегі 2002 - 2005 жылдарға
бағытталған АИВ/ЖИТС эпидемиясына ұлттык шараларының
стратегиялық бағдарламасы. Астана - 2002.
54.ЖИТС: Бірлесіп қарсы тұру. "Медициналық газет", 09.09.1987. 55.ЖИТС: XX ғасырдың обасы. "Медициналық газет", 17.04.1998. 56.ЖИТС. "Медициналық газет". 27.05.1990. 57.ЖИТС: білу және
күресу. "Медициналық газет", 27.06.1990.
58.ЖИТС Қазақстанда. "Қазақстан правдасы", 17.04.1990.
59.ЖИТС. "Медициналық газеті", 03.06.1992.
60.ЖИТС, «Медициналық газет», 02.12.1992.
61.ЖИТС. "Ошақ жойылды", "Комсомол правдасы", 24.05.1990. 62.ЖИТС Совет Одағында, Москва, 1991.
63.ЖИТС бізге белгілі емделмейді, сол себебтен дәрігерлер сабырлы.
"Комсомол правдасы", 28.04.1992.
64.ЖИТС Мексикада. "Әлем денсаулыгы", н. 7, 1988.
65.ЖИТС: Оқырмандардың 23 сұраңы. "Медициналық газет",
24.10.1987. Практикадағы дәрігердің қол жазбасы. н. 26 (201), 1987. 66.ЖИТС: Білу және күресу. "Медициналық газет", 04.10.1989. Арнайы
шығарым, н. 144, 01.12.1989.
67.Тель Л.З. "Валеология - өмір философиясы", 1999.
68.Тель Л.З., Даленов Е.Д. "Валеология", 2002.
69.Тель Л.З., Даленов Е.Д. "Денсаулық кодексі", 2001.
138
70.Турман С, АҚШ ЖИТСна бағытталған ұлттық саяси басқармасының
бастығы "ЖИТС-на қарсы бірлесіп күресу".
71. Холбрук Р. АҚШың БҰҰ елшісі "ЖИТС пандемиясы және онымен
күрес".
72. Энтони С.Фаучи. Ұлттық аллергология және жұқпалы аурулар
институтының бастығы. "ЖИТС эпидемиясы", XXI ғасырғы ой
жүгірту.
73.Шуратов И.Х. "ЖИТСың тарау жолдары мен көріну белгілері",
"Қазақстан денсаулығы", н. 3, 1990.
74.Barnes D.M. «ЖИТСна қарсы вакцина жасаудағы кедергілер».
"Sсience", 1988, н. 4853, 719-721.
75.Biggar R.G/ және әріп. "ЖИТС-на байланысты ісік қауіпті топта",
Amer.C. Epidemiol. - 1987, 126, н. 4, 578 - 586.
76."ЖИТСна қарсы вакцина балаларда иммундық жауапты қозғайды".
"Biotchnol. News», 1988, 8, н. 11, 4 - 5.
77.Helmann R. ЖИТСна арналған 1У Халықаралық конференция.
Стокгольм, 12 - 16.05.1988, "FLDS - Forsch», 1988, н. 8, 427 - 430. 78."ЖДҰ жаңалығы. ЖИТС проблемалары". ЖИТСна қарсы күреске
бағытталған ЖДҰ арнайы бағдарламасының жетекшісі доктор Дж.
Маннмен сұқпат. ,
1988,63, h. 1,52-60.
79."ЖИТС белгілерінің дамуын болжайтын жаңа әдістер. "Biotchnol.
News», 1988, 8/н. 7, 3.
80.Kaslow R. S. Және әріп. «Әртүрлі орталықтарда ЖИТСна топтап
зерттеу: нәтижеліндіру, ұйымдастыру және қатысушылардың
сипатына қарай таңдау». (АҚШ), Amer. G. epidemiol - 1987, 126, н. 2,
310-318.
81.Lyons S.F. «АИВ - 2 шақыратын ауру - Оңтүстік Африкада». Trans.
Roy. Trop. Med. and Hyg. 1988 - 82, н. 5, 757.
82.Mann G.M., Chin G. «ЖИТС: әлемдік келешек». < N. Engl. G. Med.>,
1988, 319, h. 5,302-303.
83.Prichard D.G., Moris C.G., Shelp E.E. «АИВ серологиялық оң жауапты
үйленген еркек». , 1988, 27, н. 1, 33 - 34.
84.Gunn Th.C, Reggin Ch. H. Және әріп. "АИВың қарсызатын анықтауға
пайдаланатын тез жабысу латекс әдісі", 1988, 260, н. 4, 510
-513.
85.Scott H.W. «ЖИТС: түсіндіру». Gr. , 1988, 31, N 6, Suppl. 6
- 8, Discuss, 37-38.
86.«Адамның иммундық тапшылық вирусы», 31.07.2001 W.W.W.
aidrussia. Org.
87.«Біз және сіз», http:/WWW veandyon. Org.ra.
88.«Статьялар мен шолулар - қауыпсыз секс қауіпті ме». http :/WWW.
Aids.ru.
139
Оқу құралы медицина ғылымдарының докторы, профессор
Ж.Т. Темірбековтің басқаруымен дайындалды
Құрастырушылар:
Қақабаев Ә.А., Ташметов К.К., Зандыбай А.З.,
Байгожин O.K., Пономарева Л.К., Пугач A.M., Багинский СР., Рахымбекова А.О., Жалмаканова Т.Б., Бабагулова А.К.,
Мурзагалиева Г.К., Бапенова Б.И., Пономаренко Л.И.,
Курманбаева А.С, Аубакирова Б.К., Ғабдулина У.К.
БӘРІ АИВ / ЖИТС ЖАЙЫНДА
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университетінің редакциялық-баспа бөлімі
15.01.2004ж. баспаға рұқсат етілді. Көлемі -8,75 б.п.
Тираж - 300 дана. Тапсырыс №2.
Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау мемлекеттік университстінің баспаханасында басылған.
Отпечатано в типографии Кокшетауского государственного университета им. Ш. Уалиханова.
Мекен-жайымыз: Ақмола обл., Көкшетау қ, Абай к, 76.
Ш.Уәлиханов атындағы КМУ.
Тел.: (316-2)-25-55-95 e-mail: universi@kokshetau.online.kz
140
Достарыңызбен бөлісу: |