§ 8.2 Теодолит аспабының тексерулері

Теодолиттердің құрлысы мынадай геометриялық шарттарды қанағат-тандыруы керек:

1. 
   Цилиндрлік деңгейдің осі, теодолиттің тік осіне перпендику-ляр болу тиіс. Тексеру үшін, деңгейдің осін екі көтергіш бұрандаға
   

параллель қояды да, оларды əр жаққа бір уақытта бұрап, деңгей көпіршігін ортаға келтіреді де, деңгейді 180 градусқа бұрады. Егер бұрғаннан кейін деңгей көпіршігі орталықтан ауытқымаса, онда жоғарыдағы айтылған өстердің перпендикулярлық шарты орындалғандығы. Айтылған шарт орындалмаса, онда деңгейді түзету мамандырылған мекемелерде іске асырылады

2. 
   Дүрбінің нысаналау осі өзінің айналу осіне перпендикуляр болуы шарт. Бұл шартты орындау үшін, дүрбіні алыста тұрған
   

затқа бағыттап, дүрбінің екі жағдайында, яғни дүрбі қораптың оң жағында (КП) жəне дүрбі қораптың сол жағында (КЛ) N, М есептерін алады. Сонда, төмендегі формуламен табылған қатені коллимациондық қате деп атайды:

Егер Х шамасы есептеу құрылғысының дəлдік шамасынан асып кетсе, онда бұл қатені түзету мамандырылған мекемелерде іске асырылады;

3. 
   Теодолиттің жазық осі теодолиттің айналу осіне перпен-дикуляр болуы шарт. Тексеру, 10-20 м қашықтыққа тіктеуіш іліп қояды да, дүрбі окулярындағы жіп торының тік сызығы дүрбіні жоғары, төмен қозғағанда тіктеуіш жібінен ауытқымауын қадағалау арқылы іске асады. Бұл қате окуляр қорабының ішіндегі түзеткіш бұрандалар арқылы қалыпты жағдайға келтіріледі.